ΕΛΠ 42 - Ύστερη Εποχή Χαλκού

	ΥΣΤΕΡΟΕΛΛΑΔΙΚΟΣ ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ 1600-1100 (ακμή 1400-1200 ΥΕ ΙΙΙ)	ΥΣΤΕΡΟΜΙΝΩΙΚΟΣ	ΥΣΤΕΡΟΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ
Ο Ι Κ Ι Σ Τ Ι Κ Α	Τάση για πολεοδομικό σχεδιασμό Μέσα στην ακρόπολη: 1.      «Ταφικός Κύκλος Α» 2.      Σιταποθήκη 3.      Θρησκευτικό κέντρο 4.      «Ειδώλων» και «Τοιχογραφιών» 5.      Το ανάκτορο, οικοδομήθηκε σε 2 φάσεις, 9.000 τ. μ. Έξω από την ακρόπολη: Οικίες. «Ταφικός Κύκλος Β» , Τάφοι της Κλυταιμήστρας, Αίγισθου, Ατρέα, 6 πολλαπλής ταφής	ΝΕΟΑΝΑΚΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ -Η περίοδος από την καταστροφή του 1700 και διαρκεί έως το 1400. -Εργασίες μεγάλης έκτασης -Τα ερείπια των παλιών ανακτόρων ισοπεδώνονται και σκεπάζονται και στις ίδιες θέσεις κτίζονται τα νέα ανάκτορα -Ο μινωικός πολιτισμός στο απόγειο του. -Αύξηση πληθυσμού. -Μεγάλη οικοδομική δραστηριότητα -Κνωσός: 10 χιλ τμ, 80.000 κάτοικοι, 2 κοντινά λιμάνια, ένα πιο μακριά. Γύρω από το ανάκτορο της Κνωσού υπήρχε η πόλη.	-Οχύρωση οικισμών και επισκευές οχυρώσεων προηγούμενων φάσεων. -Από τους πιο σημαντικούς οικισμούς: Φυλακωπή, , Ακρωτήρι Θήρας κ.ά
Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ	Μυκηναϊκά σπίτια: κύριο διαμέρισμα, μια αυλή, γύρω από την οποία οργανώνονται τα άλλα δευτερεύοντα δωμάτια, στο υπόγειο οι αποθήκες. Σχήμα: προσαρμοσμένο σε μορφολογία εδάφους και σε διαθέσιμο χώρο. Χαρακτηριστικά: Ίδια με ανάκτορα, όχι τόσο φροντισμένη κατασκευή. «Οικία του Εμπόρου του Κρασιού» κλπ Εξαρτιόνταν από ανάκτορο.	Χαρακτηριστικοί τύποι οικοδομημάτων: «επαύλεις» και «αγροικίες». Ανάκτορο της Κνωσού* Γύρω από το ανάκτορο υπήρχαν επαύλεις και κτίρια που προφανώς ήταν κατοικίες αξιωματούχων οι οποίοι θα είχαν στενή σχέση με το ανάκτορο.	-Οι πόλεις όχι ομοιόμορφες, τα σπίτια διαταγμένα σε οικοδομικά συγκροτήματα με στενά δρομάκια ενδιάμεσα. -Εμφανίζονται οικοδομήματα μεγάλων διαστάσεων, με κεντρική θέση στον οικισμό.
Τ Α Φ Ο Ι	ΥΕ Ι: Ποικιλία τύπων, απλοί λάκκοι, κιβωτιόσχημοι και τύμβοι με πιο σημαντικό τον λακκοειδή τύπο. (Ταφικός Κύκλος Α+Β στις Μυκήνες). ΥΕ ΙΙ: επικρατεί ο θαλαμωτός και ο θαλαμοειδής τύπος (σε πλαγιές λόφων, ένας διάδρομος πρόσβασης, μια είσοδος, ταφικός θάλαμος).	Ιδιόμορφη αρχιτεκτονική και εξαιρετικό πλούτο. «Τάφος-Ιερό»: μνημειακό ταφικό οικοδόμημα νότια ανακτόρου της Κνωσού, εμπνευσμένος από την ανακτορική αρχιτεκτονική. Είσοδος με κιονωτή πλακόστρωτη αυλή και μια κρύπτη με πεσσούς, που οδηγούσε σε έναν τετράγωνο ταφικό θάλαμο με κεντρικό πεσσό και εσωτερική επένδυση με γυψολιθικές πλάκες. Ο «βασιλικός τάφος» των Ισοπάτων: περίτεχνος θαλαμοειδής τάφος που διέθετε δρόμο, προθάλαμο και θάλαμο. Η οροφή του είναι θολωτή:	ΑΚΡΩΤΗΡΙ ΘΗΡΑΣ Στην αρχή της περιόδου φαίνεται να υπήρχε πυκνή κατοίκηση. Έχουν ήδη εντοπιστεί τρεις αγροτικοί οικισμοί. Κάλυπτε μια έκταση 10.000 τ.μ. - η πόλη ήταν εύρωστη.
Ε Υ Ρ Η Μ Α Τ Α	Ανάκτορο: Απλό σχέδιο: οικοδομήματα κατανεμημένα σε επίπεδα και θεμελιωμένα σε τεχνητά άνδηρα. Δύο οικοδομικές φάσεις: α) το 1350 π.Χ. β) το 1250 π.Χ. Τέλη 13ου αι.: μεγάλες μετασκευές εξαιτίας μεγάλης πυρκαγιάς Όλο το συγκρότημα περίπου 9.000τ.μ. Διαιρείται: επίσημα διαμερίσματα, ιδιωτικά διαμερίσματα βασιλικής οικογένειας, βοηθητικές εγκαταστάσεις. Πρόσβαση παλιά από βορρά, μετά τη μετασκευή από νότο. Τέλη ΥΕ ΙΙΙ ολική καταστροφή από πυρκαγιά (1200 π.Χ.)	Ακμάζει η κεραμική, η μεταλλουργία και η μικρογλυπτική. Δημιουργείται η τέχνη της τοιχογραφίας. Τα ανάκτορα, οι επαύλεις και κάποια σπίτια κοσμούνται με τοιχογραφίες με θέματα από την καθημερινή ζωή, το φυσικό περιβάλλον και τις τελετουργίες. Γραμμική Α (1700-1450):από τα μεγάλα επιτεύγματα μινωικού πολιτισμού. Τα ιδεογράμματα σχηματοποιήθηκαν και πήραν τη μορφή γραμμικών συμβόλων. Διαδεδομένη και εκτός Κρήτης: λογιστική και διοίκηση. Γέννησε τη Γραμμική Β	Ο οικισμός καταστράφηκε και εγκαταλείφθηκε γύρω στο 1550 π.Χ. μετά την έκρηξη του ηφαιστείου
Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Α	-Τάση συγκεντρωτικού χαρακτήρα Εμπόριο – ανταλλαγές: Κυκλάδες, Αίγινα και Κύθηρα εξακολουθούν ν’ αποτελούν τους ενδιάμεσους σταθμούς μεταξύ Κρήτης και ηπειρωτικής Ελλάδας, ενώ στην Αργολίδα συναντούμε τα περισσότερα δείγματα επιρροής. Σύνηθες φαινόμενο: παράπλους και ευκαιριακό εμπόριο, επαφές Αιγαίου με μακρινές περιοχές.  Η οργάνωση του εμπορίου ήταν εξαρτημένη από τα ανάκτορα και λειτουργούσε, βασικά, με το σύστημα της ανταλλαγής. Τα εργαστήρια εκτελούσαν παραγγελίες του βασιλιά	Επαύλεις: συμπίπτουν με την εμφάνιση ενός νέου διοικητικού συστήματος, βρίσκονται σε διάφορους χώρους είτε στο εσωτερικό των ανακτόρων είτε κοντά σε αυτά. Συντελούν στο αποκεντρωτικό διοικητικό μινωικό σύστημα. Αγροικίες: παρουσιάζονται σαν ένα είδος αποκέντρωσης της οικονομίας, πρόκειται για μεγάλα κτίρια και εμφανίζονται στις υπαίθρους. -Δημιουργείται μεγάλη ναυτική δύναμη που εξαπλώνεται σ’ όλο το Αιγαίο -Οι Μινωίτες έχουν αναπτύξει σχέσεις με τα γειτονικά τους νησιά, την Πελ/σο, με κάποια νησιά των Κυκλάδων, τη δυτική Μεσόγειο, τη Μ. Ασία και την Ανατολή. -Γινόταν εισαγωγή μετάλλου με την ανταλλαγή γεωργικών προϊόντων, υφασμάτων και βιοτεχνικών προϊόντων (Αίγυπτος, Ανατολή). -Διαδόθηκε το μινωικό μετρικό σύστημα στη Θήρα, τη Μήλο, την Κέα και αλλού. Προϊόντα εξαγωγής: ξυλεία, λάδι, κρασί, πολύτιμα κοσμήματα κ.α. Προϊόντα εισαγωγή: χαλκός, πάπυρος, ελεφαντόδοντο, αλάβαστρο, φαγεντιανή, λινάρι, κασσίτερο, χρυσός, ασήμι
Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α	ΥΕ Ι-11: κοινωνία οργανωμένη κατά γένη υπό την εξουσία τοπικών αρχόντων ΥΕ ΙΙΙ: σαφής ιεράρχηση, στην κορυφή της εξουσίας ο βασιλιάς, κατοικεί στο κέντρο, στο ανάκτορο, και γύρω του αξιωματούχοι και αυλικοί. Γραφειοκρατική οργάνωση. Η γη ανήκει: βασιλιά, αξιωματούχους, θεούς. Το ιερατείο είχε τον έλεγχο της εκμετάλλευσης της γης. Ύπαρξη δούλων. Υπήρχε κάποιο είδος ομοσπονδιακού συστήματος, θα λέγαμε, στην οργάνωση των ανακτόρων.	Με την εμφάνιση των «επαύλεων» και των «αγροικιών» εγκαθιδρύεται ένα νέο διοικητικό σύστημα αποκέντρωσης και εμφανίζεται μια νέα ιεραρχία.
Θ Ρ Η Σ Κ Ε Ι Α - Λ Α		Μινωική τέχνη: παραστάσεις θρησκευτικού περιεχομένου. Εκτός από ιερά κορυφής, σπήλαια και πηγές οι Μινωίτες λάτρευαν τους θεούς τους και σε ειδικά διαμορφωμένους κτιστούς χώρους. Ιερά είχαν ενταχθεί και μέσα σε ανάκτορα ή μεγάλα σπίτια Υπήρχαν και πραγματικά δημόσια ιερά. Η λατρεία απευθυνόταν σε γυναικείες θεότητες που είχαν σχέση με τη φύση και κυρίως με την ευφορία, τη βλάστηση και τη γονιμότητα. Σημαντική θέση στη μινωική θρησκεία κατείχε ο θάνατος και η ανάσταση του θεού.

Ανάκτορο Κνωσού ΥΜ: Πάνω από 1.300 δωμάτια σε 5 ορόφους, συνδέονταν με διαδρόμους, μύθος «λαβύρινθου». Κάτοψη τετράγωνη. Τοιχογραφίες προσδίδουν μεγαλοπρέπεια. Υψηλού επιπέδου υδραυλικές εγκαταστάσεις. Κεντρική Αυλή: πυρήνας ανακτόρου και καθημερινής ζωής των κατοίκων. Πνεύμονας των πυκνόκτιστων ανακτόρων και διακίνηση προς όλους του τομείς των πτερύγων, εκεί γίνονταν θρησκευτικές τελετές και αγωνίσματα. Γύρω της υπήρχαν δαιδαλώδη συγκροτήματα. Δυτική Αυλή: επίσημη δίοδος προσπέλασης στο ανάκτορο. Τη διασχίζουν «πομπικοί δρόμοι», ο ένας στο ανάκτορο, ο άλλος στη βόρεια περιοχή του θεάτρου. Δυτικός τομέας: χώροι λατρείας, αποθήκευσης, υποδοχής. Ανατολικός τομέας: χώροι κατοικίας, εργαστηρίων, συμπληρωματικών δωματίων

Αίτια καταστροφή μινωικών ανακτόρων: Μετά την πολιτισμική άνθηση ακολουθούν μερικές καταστροφές των ανακτόρων. 1) 1600, 2) 1500 αλλά οριστική καταστροφή το 1450, οπότε σε όλα τα μινωικά κέντρα εκδηλώθηκαν πυρκαγιές και εγκαταλείφθηκαν. Παλαιότερα ως αιτία θεωρούσαν την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας, τώρα ότι υπεύθυνοι για την καταστροφή ήταν οι Μυκηναΐοι, οι οποίοι κυρίευσαν την Κρήτη και εκμεταλλευόμενοι κάποιον σεισμό εγκαταστάθηκαν στο νησί.

5 στοιχεία της ακμής του μυκηναϊκού πολιτισμού 1400-1200:

1.      Ανάκτορα

2.      Επιγραφές σε Γραμμική Β

3.      Θαλαμωτοί τάφοι

4.      Θολωτοί τάφοι

Ανάκτορο Μυκηνών:

1.      Είναι τοποθετημένο στην κορυφή του λόφου, στο κέντρο ενός επιβλητικού φυσικού τοπίου.

2.      Η μελέτη του δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα.

3.      Το σχέδιό του είναι απλό: τα οικοδομήματα είναι κατανεμημένα σε επίπεδα και θεμελιωμένα σε τεχνητά άνδηρα.

4.      Δύο οικοδομικές φάσεις: α) το 1350 π.Χ. β) το 1250 π.Χ.

5.      Τέλη του 13^ου αι.: μεγάλες μετασκευές εξαιτίας μιας μεγάλης πυρκαγιάς

6.      Όλο το συγκρότημα του ανακτόρου καλύπτει μια έκταση περίπου 9.000τ.μ.

7.      Διαιρείται: επίσημα διαμερίσματα, ιδιωτικά διαμερίσματα βασιλικής οικογένειας και βοηθητικές εγκαταστάσεις.

8.      Παλαιότερη πρόσβαση από βορρά, νεότερη από νότο, ποτ προστέθηκε μετά τη μετασκευή.

9.      Το ανάκτορο και τα παραρτήματά του καταστράφηκαν από πυρκαγιά στα τέλη της ΥΕ ΙΙΙΒ περιόδου (περίπου το 1200 π.Χ.)

Αθηνάς Σαλούστρου