Παρασκευή 27 Ιουνίου 2025

Έλληνας ο εθνικός συγγραφέας της Ιαπωνίας

Λευκάδιος Χερν: 

Λευκαδίτης συγγραφέας, που έζησε πολλά χρόνια στην Ιαπωνία με το όνομα Γιακούμο Κοϊζούμι. 8 μουσεία υπάρχουν προς τιμήν του σε όλη την Ιαπωνία ενώ το άγαλμα του ξεχωρίζει στην κεντρική πλατεία του Τόκιο και μνημεία έχουν στηθεί σε κάθε γωνία τις Ιαπωνίας από όπου πέρασε.

Λευκάδιος Χερν: λευκαδίτης συγγραφέας, που έζησε πολλά χρόνια στην Ιαπωνία με το όνομα Γιακούμο Κοϊζούμι. 8 μουσεία υπάρχουν προς τιμήν του σε όλη την Ιαπωνία ενώ το άγαλμα του ξεχωρίζει στην κεντρική πλατεία του Τόκιο και μνημεία έχουν στηθεί σε κάθε γωνία τις Ιαπωνίας από όπου πέρασε.

Στις 27 Ιουνίου 1850 γεννήθηκε στη Λευκάδα ο γιος της Κυθηριώτισσας και του Ιρλανδού γιατρού Τσαρλς Χερν. Ονομάστηκε Πατρίκιος Λευκάδιος.

Στην πορεία διατήρησε μόνο το «Λευκάδιος» επειδή ήθελε να τιμήσει την ελληνική καταγωγή του, για την οποία ήταν ιδιαίτερα υπερήφανος.

Ο Λευκάδιος Χερν απομακρύνθηκε από τη μητέρα του σε νηπιακή ηλικία. Το σπίτι που γεννήθηκε βρίσκεται σε ένα καντούνι πίσω από την κεντρική πλατεία της πόλης και ο δρόμος φέρει το όνομα του στα ελληνικά και στα Γιαπωνέζικα. Aνατράφηκε από αυστηρή θεία στο Δουβλίνο και φοίτησε σε αυστηρά καθολικά σχολεία της Αγγλίας και της Γαλλίας. Είχε στο νου της να τον κάνει κατ’ αρχήν έναν πιστό χριστιανό της καθολικής εκκλησίας και αργότερα κληρονόμο της περιουσίας της.

Ο μικρός Λευκάδιος μεγάλωσε σε ένα καταθλιπτικό περιβάλλον όπου κανείς δεν τον αποκαλούσε με το όνομά του, αλλά όλοι τον φώναζαν «Το Παιδί».

Ανέπτυξε φόβους για τα φαντάσματα και τα στοιχειά, τους οποίους η θεία του αποφάσισε να καταπολεμήσει κλειδώνοντάς τον τις νύχτες στο κατασκότεινο δωμάτιό του. Στο βιογραφικό μυθιστόρημα «Η Οδύσσεια του Λευκάδιου Χέρν», ο συγγραφέας Τζόναθαν Κόλτ τον αποκαλεί «περιπλανώμενο φάντασμα».

Στα 16 του τυφλώθηκε από το αριστερό μάτι και τέλος ο θάνατος του πατέρα του σήμανε τη διακοπή των σπουδών του, την οικονομική ανέχεια και τη μετανάστευση του στις Ηνωμένες Πολιτείες σε ηλικία 19 ετών.

Η αλλαγή του ονόματος και η τιμή της Ιαπωνίας

Για 18 χρόνια εργάστηκε ως ρεπόρτερ, μεταφραστής ξένων λογοτεχνικών έργων και συγγραφέας αφηγημάτων για τους θρύλους και τις παραδόσεις διαφόρων λαών. Στη συνέχεια έζησε τρία χρόνια στις Δυτικές Ινδίες και τελικά το 1889 βρέθηκε ανταποκριτής στην Ιαπωνία. Εργάστηκε αρχικά ως καθηγητής Αγγλικών. Απέκτησε τέσσερα παιδιά με τη Σετζούκο Κοϊζούμι, κόρη οικογένειας σαμουράι.

Πήρε το επώνυμο της συζύγου του και μετονομάστηκε σε Γιακούμο, που σημαίνει «το μέρος όπου γεννιούνται τα σύννεφα», για να τιμήσει τον τόπο ο οποίος του προσέφερε το πολυπόθητο λιμάνι που πάντα έψαχνε. Την Ιαπωνία. Ο λόγος που υπαγόρευσε αυτή την αλλαγή ήταν η αγάπη για την οικογένειά του.

Ήταν ανάγκη να τακτοποιήσει σύμφωνα με τον ιαπωνικό νόμο τα ζητήματα τα σχετικά με τον γάμο και την περιουσία του. «Έτσι, όταν πεθάνω, ο πρόξενος δεν θα μπορεί ν’ αγγίξει αυτά που ανήκουν στους δικούς μου ανθρώπους. Τα υπόλοιπα είναι σιωπή». Το 1896, το Αυτοκρατορικό Πανεπιστήμιο του Τόκιο του προσέφερε έδρα του καθηγητή Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας.

Ο Γιάκουμο Κοιζούμι κατέγραψε την Ιαπωνία των θρύλων, των σαμουράι και των παραδοσιακών αξιών. Πολυγραφότατος, χαρακτηρίστηκε ως ο πλέον αυθεντικός ερμηνευτής της Ιαπωνίας στη Δύση. Η νέα του πατρίδα τον τίμησε ανακηρύσσοντας τον εθνικό της συγγραφέα.

Ο Λευκάδιος Χερν- Γιάκουμο Κοϊζούμι πέθανε 26 Σεπτεμβρίου το 1904. Δεκάδες ιαπωνικά πανεπιστήμια έχουν έδρα με το όνομα του, στα σχολεία διδάσκονται έργα του, ενώ υπάρχουν οκτώ μουσεία προς τιμήν του. Το άγαλμα του δεσπόζει στην κεντρική πλατεία του Τόκιο και μνημεία του έχουν στηθεί σε όλη τη χώρα. Η ζωή του έγινε σίριαλ το 1987 στην ελληνική τηλεόραση με πρωταγωνιστή τον Γιώργο Τσακίρη.

Λευκάδιος Χερν: Ο γητευτής των φαντασμάτων που κατέκτησε την Ιαπωνία
Λευκάδιος Χέρν | Ο Εθνικός ποιητής της Ιαπωνίας απο τη Λευκάδα | 25/07/2021 | ΕΡΤ

mixanitouxronou

Πηγή: Το βιβλίο των ελληνικών ρεκόρ, του Θοδωρή Καστρινού και της Τίνας Κωνσταντάτου, εκδόσεις Διόπτρα

Τετάρτη 25 Ιουνίου 2025

Πώς οι Αθηναίοι επιβίωσαν από την πείνα στην Κατοχή

 Οι συνταγές της επιβίωσης στην Κατοχική Αθήνα, μέσα από τις μαρτυρίες γυναικών της εποχής. Η ιστορικός Ελένη Νικολαΐδου ξεφυλλίζει τις σελίδες του βιβλίου της και θυμάται.


Επιβίωση με πατατοφλουδοκεφτέδες, μπομπότα, ψίχουλα εβδομάδας, καφέ από ρεβίθια, τετράποδα και τον… εμετό των Γερμανών.

«Καθόλου κρέας ή ψάρι, μια αλεσμένη αγκινάρα για φαγητό. Καλό μάσημα της τροφής για να νιώθει το στομάχι γεμάτο και μην ξεχνάτε να μαζεύεται τα ψίχουλα από το τραπέζι σε ένα βαζάκι. Στο τέλος της εβδομάδας, η ποσότητα θα είναι αρκετή». Προτροπές επιβίωσης στον Τύπο της Κατοχής. Από τον Απρίλιο του 1941, η Ελλάδα βίωνε την εξαθλίωση, τον αφανισμό και χιλιάδες πολίτες πέθαιναν κυριολεκτικά από ασιτία.

Η ιστορικός Ελένη Νικολαΐδου – ήδη με 22 βιβλία στο βιογραφικό της – βγάζει από το χρονοντούλαπο τις «Συνταγές της Κατοχής», το απόλυτο εγχειρίδιο για το «πώς σφίγγει το ζωνάρι». Εξιστορεί δε τις συνθήκες ζωής, αλλά και τους εφευρετικότατους τρόπους επιβίωσης, όπως τις εξιστόρησαν γυναίκες της εποχής, αλλά και όπως παρουσιάζονταν στα «Αθηναϊκά Νέα», «Βραδυνή» και «Καθημερινή».

Τι έτρωγε ο κόσμος τότε; Και τελικά, πόσο κοντά είμαστε στο να αναπροσαρμόσουμε το σημερινό μας διαιτολόγιο σε εκείνο των δύσκολων χρόνων;

Η ψευδαίσθηση του να τρως κρέας

«Οι άνθρωποι της Κατοχής είχαν να αντιμετωπίσουν εκτός από τους Ναζί, τα μπλόκα, τις εκτελέσεις, τη λεηλασία της πόλης και τις τρομακτικές ελλείψεις σε τρόφιμα. Οι μισθοί πλέον δεν είχαν καμία αξία. Τα τρόφιμα στην αγορά ήταν σπάνια και όταν εμφανίζονταν ελέγχονταν από μαυραγορίτες, οι οποίοι ήταν σε αγαστή συνεργασία με τους Γερμανούς κατακτητές. Έπρεπε, λοιπόν, να επιβιώσουν.

Χιλιάδες δεν τα κατάφεραν, χιλιάδες στην Αθήνα και σε άλλα μέρη πέθαναν από ασιτία. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, οι εφημερίδες της εποχής έδιναν συμβουλές για το πώς θα μπορέσουν οι Αθηναίοι να διατραφούν, ώστε να κρατηθούν εν ζωή. Μία συνταγή ή οδηγία – που ήταν και αυτή που με σόκαρε περισσότερο – έδινε οδηγίες για το πώς να μαζεύουν ψίχουλα».

Έλεγε λοιπόν: Μαζεύετε με προσοχή τα ψίχουλα από το τραπέζι και βάλτε τα σε ένα ποτήρι. Στο τέλος της εβδομάδας θα έχετε μαζέψει τόσα ψίχουλα, ώστε να μπορέσετε να τα χρησιμοποιήσετε στη μαγειρική σας.

«Ειλικρινά, δεν είναι φοβερό; Επίσης, υπήρχε συνταγή που έλεγε πώς να ξεγελάσεις τα μάτια σου και το στομάχι σου ότι τρως κρέας (φοβερά δυσεύρετο προϊόν)».

Είναι πολύ απλό: Παίρνεις μία μελιτζάνα και την τρίβεις, την αφήνεις να σκουρύνει και τότε έχεις την αίσθηση ότι τρως κρέας! «Ξέρετε οι Αθηναίοι άλλαξαν δραστικά τις διατροφικές τους συνήθειες.

Γνωρίζατε ότι τα γεμιστά προ Κατοχής τα έτρωγαν με μαγιονέζα;».

«Όταν πεινάς θα φας τα πάντα, όταν βλέπεις το παιδί σου τουμπανιασμένο θα του δώσεις τα πάντα για να το κρατήσεις στη ζωή. Μερικές φορές αναρωτιόμασταν: “Μα και σκύλους;”. Ναι και σκύλους και γάτες. Τα πάντα έτρωγαν τότε οι Αθηναίοι», αναφέρει η κα Νικολαΐδου.

Οι σκύλοι και οι γάτες εξαφανίστηκαν από τους πρώτους μήνες που μπήκαν οι Γερμανοί στην Αθήνα. Και επειδή οι κατακτητές δεν άφησαν τίποτα όρθιο, αλλά κατέσχεσαν ακόμη και τους γάιδαρους για τις ανάγκες των μεταφορών του στρατού τους, παρατηρήθηκε ότι και αυτοί σταδιακά εξαφανίζονταν. Είναι εξακριβωμένο ότι από τον Εθνικό Κήπο σε μία νύχτα χάθηκαν δύο ελάφια. Εικάζεται ότι πεινασμένοι μπήκαν μέσα νύχτα και τα άρπαξαν για λόγους επιβίωσης.

«Πρέπει να σας πω ότι σφάζονταν και άλογα. Για το λόγο αυτό, υπήρχαν πολλά παράνομα σφαγεία, όπου έσφαζαν τα ζωντανά και τα πουλούσαν από πόρτα σε πόρτα για ολόκληρες περιουσίες. Το ξεπούλημα της περιουσίας των Αθηναίων έγινε και για άλλα τρόφιμα, όπως το λάδι».

Τα φρούτα στην κατοχική Αθήνα, αποτελούσαν ένα είδος υπό εξαφάνιση. «Υπήρχαν όμως συνταγές για ορεκτικά που έκοβαν την όρεξη! Οι οδηγίες δηλαδή που δίνονταν ήταν, πώς θα ξεγελάσουμε το στομάχι μας, ώστε να νιώσει ότι είναι γεμάτο. Τούς προέτρεπαν λοιπόν να τρώνε χόρτα και να τα μασούν αργά αργά για να νομίσει το στομάχι ότι είναι χορτάτο».

Ακόμη, λόγω του ότι ο καφές ήταν δυσεύρετος, απλοί πολίτες έφτιαχναν έναν τύπο καφέ από διάφορα προϊόντα, όπως τα ρεβίθια ή από βραστά κουκούτσια.

«Αυτό που υπήρχε σε μερική αφθονία, ήταν το κρασί, το οποίο έσωσε αρκετούς Αθηναίους, γιατί τους τόνωνε. Επίσης και οι σταφίδες και τα σύκα ήταν υλικά που τους κρατούσαν ζωντανούς, αφού τα χρησιμοποιούσαν ως υποκατάστατα ζάχαρης και έφτιαχναν γλυκά. Υπήρχαν εστιατόρια που πουλούσαν γάλα, νερωμένο φυσικά, και αμφιβόλου ποιότητας. Να συμπληρώσω εδώ ότι από την πείνα τους, οι Αθηναίοι μάζευαν ό, τι χόρτο έβρισκαν, αλλά πόσα χόρτα μπορεί να υπάρχουν για να ταΐσουν μία πόλη; Δίνονταν τότε οδηγίες να είναι προσεκτικοί στο τι τρώνε, αλλά στην πράξη ήταν ανέφικτο λόγω της πείνας».

Άλλοι επιβίωναν με φέτες λασπώδους ψωμιού ή την λεγόμενη μπομπότα (χυλός από καλαμποκάλευρο), ενώ είναι εξακριβωμένο ότι υπήρχαν άνθρωποι και παιδιά ή ορφανά πολέμου, που σύχναζαν έξω από τις ταβέρνες που έπιναν και έτρωγαν οι Γερμανοί και όταν αυτοί ξερνούσαν, θρέφονταν από τον εμετό τους».

«Είναι τραγικό αυτό που θα σας πω αλλά η πρώτη ύλη ήταν το …νερό! Όταν βέβαια έτρεχε από τις βρύσες, γιατί η αλήθεια είναι ότι τους το έκοβαν πολύ συχνά. Για να σας δώσω να καταλάβετε, υπήρχε συνταγή που έλεγε ότι αν και εφόσον βρεθείτε τόσο τυχεροί και αγοράσετε φασολάκια, να τα καθαρίσετε, κρατήστε τις άκρες και τις κλωστές και όλα μαζί ψιλοκόψτε τα. Σε μία κατσαρόλα με νερό ρίξτε τα όλα μέσα, προσθέστε λίγο κρεμμύδι, ντομάτα ή ελιές και να μία θαυμάσια σούπα για το βράδυ!».

Να σημειωθεί ότι σε περισσότερη αφθονία, αναλογικά, ήταν τα χόρτα και γι’ αυτό υπήρχαν πολλές συνταγές με αυτά, μέχρι και το πώς να μαγειρέψετε… χόρτα ογκρατέν!

Η ανταλλακτική οικονομία και οι «σκοπιές» στα λάχανα

Οι Αθηναίοι επέστρεψαν από τα πρώτα χρόνια της Κατοχής στην ανταλλακτική οικονομία. Η οδός Αθηνάς, ο γνωστός δρόμος στο κέντρο της Αθήνας, ήταν ο τόπος συνάντησης των απανταχού ταλαιπωρημένων και πεινασμένων.

«Εκεί θα βλέπατε να έχουν στο δρόμο ό, τι μπορούσε κανείς να πουλήσει από το σπίτι του. Προσωπικά αντικείμενα, έπιπλα, ίσως κάποια τρόφιμα, μαγειρευτά φαγητά με ύποπτα κρέατα μέσα, ζαχαρωτά που περισσότερο ήταν καθαρτικά, ακόμη και σαπούνια που τελικά έλιωναν τα ρούχα (παρασκευάζονταν παράνομα και χωρίς γνώσεις). Τότε άλλωστε, υπήρχε τρομερή έλλειψη από σαπούνι».

Αρκετοί απλοί πολίτες κατάφεραν να σωθούν, χάρη στα συσσίτια που διοργάνωναν τα σωματεία προς τα μέλη τους. Αποτέλεσμα ήταν η εξασφάλιση ενός πιάτου με όσπρια ή μία κούπα νεροζούμι.

«Τα συσσίτια ήταν πολύ διαδεδομένα και εξαιτίας τους κατάφεραν πολλοί Αθηναίοι να επιβιώσουν. Φυσικά μην νομίζετε ότι ήταν τίποτα φαγητά της προκοπής αλλά ήταν αρκετά για να μπορέσουν να σταθούν τα πόδια τους. Να σας πω επιπλέον, ότι πολλοί Αθηναίοι έβαζαν κοτέτσια στα μπαλκόνια και τις αυλές ή έφτιαχναν δικό τους μπαξέ που όμως φύλαγαν σκοπιά για να μην πάει κάποιος πεινασμένος να τους πάρει την κότα ή το λαχανικό».

Οι εφημερίδες την εποχή της Κατοχής ήταν γεμάτες με ειδήσεις από την κεντρική αγορά. Φουφούδες είχαν στηθεί στους δρόμους και πουλούσαν ζωμούς από κρέας, χωρίς να διευκρινίζεται για το τι κρέας μαγείρευαν. Οι μεταφορές γίνονταν με αυτοσχέδια καροτσάκια. Τα παπούτσια έλιωναν και άρχισαν οι Αθηναίοι σκάλιζαν ξύλα και τα φορούσαν. Τότε εμφανίστηκαν λοιπόν στην Αθήνα και τα τσόκαρα. Τα μαγαζιά με ηλεκτρικά είδη πουλούσαν μέχρι και σπιτικά γλυκά.

“Μην το πάρετε για παραδοξολογία. Πρόκειται για φαγητό δοκιμασμένο και νοστιμότατο. Τότε έλεγε ότι πρέπει να: Βράζετε τις πατάτες, αφού τις πλύνετε καλά. Έπειτα τις ξεφλουδίζετε. Τι κάνετε τις φλούδες; Τις πετάτε. Πετάτε δηλαδή το πιο θρεπτικό και το πιο υγιεινό μέρος της πατάτας, αφού είναι πια γνωστό πως κάθε λαχανικό και φρούτο στο φλοιό του και γενικά προς τα εξωτερικά του στρώματα περιέχει τις διάφορες πολύτιμες βιταμίνες. Παίρνετε, λοιπόν, αυτές τις φλούδες, προσθέτετε μπόλικο κρεμμυδάκι ψιλοκομμένο, λιγάκι δυόσμο, αλάτι, πιπέρι, ζυμώνετε και τηγανίζετε. Θα απορήσετε για το αποτέλεσμα.

Αν δεν πρόκειται να βράσετε τις πατάτες, αλλά να τις μαγειρέψτε αλλιώς όποτε θα τις παστρέψτε πριν τις βράσετε, πάλι μπορείτε να κάνετε τους κεφτέδες σας, βράζοντας τις φλούδες που θα είναι ακόμα πιο νόστιμες γιατί θα έχουν επάνω και λίγη πατάτα.

Στις συνταγές της εποχής συγκαταλέγονται επίσης, τα ροφήματα ή γλυκίσματα από φλούδες μήλων, η χρησιμότητα των κουκουτσιών για περίφημα γλυκά και τα μπισκότα από ελάχιστο αλεύρι.

«Τα ελληνικά ΜΜΕ εμφανίζουν τις “Συνταγές της πείνας” ως βιβλίο για την κρίση, αλλά η αλήθεια είναι ότι δεν γράφτηκε με τέτοιο στόχο. Καταρχάς δεν πρόκειται για κανονικό βιβλίο μαγειρικής, αλλά για προϊόν έρευνας, μέσα από τα μάτια των τότε μητέρων που προσπαθούσαν να θρέψουν με ελάχιστα χρήματα και πρώτη ύλη, τις οικογένειές τους». Το βιβλίο σήμερα έχει ξεπεράσει τις 5.000 πωλήσεις πανελλαδικώς.

Ζούμε όμως τελικά με το φόβο ότι θα επιστρέψουμε σε αυτές τις εποχές; Η ίδια η συγγραφέας σημειώνει ότι η σημερινή κατάσταση δεν μπορεί να συγκριθεί με το τότε: «Τότε αγωνιζόμασταν κατά όπλων και στρατιωτών, που μπορούσαμε να δούμε.

Σήμερα ο εχθρός είναι αόρατος. Ωστόσο, είναι βέβαιο ότι οι Έλληνες αλλάζουν και σήμερα τις διατροφικές τους συνήθειες λόγω οικονομικής ανέχειας. Η φτώχεια και η πείνα έχουν επιστρέψει – γεγονός που σοκάρει τους Έλληνες».

Άλλωστε η ίδια κα Νικολαΐδου ως εκπαιδευτικός, γίνεται ολοένα και συχνότερα μάρτυρας του υποσιτισμού των μαθητών, που λιποθυμούν.

«Δεν καταλαβαίνω τι σκέφτεται η κυβέρνηση και οι Ευρωπαίοι. Είναι δυνατόν να σωθεί η οικονομία της χώρας με τη φτωχοποίηση του πληθυσμού και την κατάρρευση της αγοράς;», διερωτάται η συγγραφέας, η οποία φοβάται ότι οι Έλληνες έχουν πάρει μόνο μία πρώτη γεύση από τα δεινά που έρχονται: «Βρισκόμαστε μπροστά στις πύλες της κόλασης».

«Άνθρωποι τρώνε από τα σκουπίδια, ο μισθός δεν αρκεί για τον μήνα, η ανεργία χτυπάει κόκκινο με νέους και νέες να παρακαλάνε για μία δουλειά, έστω και με ελάχιστα χρήματα, άστεγοι σε παγκάκια και σε εσοχές πολυκατοικιών, κακή και φτηνή τροφή, αυτο κτο νίες. Πιστεύετε ότι αυτές οι εικόνες είναι της Κατοχής ή του σήμερα; Εγώ σας λέω ότι ανήκουν και στις δύο εποχές. Δεν ξέρω ακριβώς τι κάνουν σήμερα τα νοικοκυριά λόγω της φτώχειας, αλλά σίγουρα έχουν αλλάξει τις διατροφικές τους συνήθειες προς το χειρότερο και εύχομαι να μην φτάσουμε στο σημείο να χρειαστούμε τις “Συνταγές της πείνας”. Στο χέρι μας είναι!», καταλήγει.

diaforetiko

Τετάρτη 18 Ιουνίου 2025

Όταν ο Οδυσσέας Ελύτης γνώρισε τον Μάνο Χατζιδάκι


Μάνος Χατζιδάκις ( 23 Οκτωβρίου 1925 – 15 Ιουνίου 1994)
Συνθέτης, ποιητής και πιανίστας.


Όταν ο Οδυσσέας Ελύτης γνώρισε τον Μάνο Χατζιδάκι

Περιγράφει τις εντυπώσεις του από τον νεαρό Χατζιδάκι στο «Χρονικό μιας δεκαετίας», στο βιβλίο του «Ανοικτά Χαρτιά». Η γνωριμία του Μάνου Χατζιδάκι με τον Οδυσσέα Ελύτη έγινε, ύστερα από πρόσκληση του Νάνου Βαλαωρίτη, στο πατάρι του Λουμίδη. O ποιητής περιγράφει την εντύπωση που του έκανε ο νεαρός Χατζιδάκις:
«Ήταν ένας νέος λεπτός, με κοντό σγουρό μαλλί και μεγάλα μαύρα μάτια. Ήτανε, λέει, και μουσικός. Μουσικός; Απορήσαμε όλοι μας. Δηλαδή τι μουσικός; Βιολιστής; Πιανίστας; Όχι, όχι, μας εξήγησε. Ήταν συνθέτης. Ε, αυτό δεν το περιμέναμε. Υπήρχε, λοιπόν, στην Ελλάδα τέτοιο είδος; Είδηση δεν είχαμε. Ο τελευταίος συνθέτης που ξέραμε ήταν ο Μανώλης Καλομοίρης.
Ύστερα τι σχέση μπορούσε να έχει η μουσική με τη μοντέρνα ποίηση; Μεγάλη, μας αποκρίθηκε. Απόδειξη ότι είχε κάνει μουσική για την Αμοργό και για τις «Παραλλαγές πάνω σε μιαν αχτίδα».
Βρεθήκαμε σε αμηχανία. Κοιτάξαμε τον νεαρό συνομιλητή μας με δυσπιστία. Επί τέλους, αν έλεγε αλήθεια, δεν είχε παρά να μας το αποδείξει.
Τον οδηγήσαμε αμέσως στο σπίτι του Βαλαωρίτη, κι εκεί, ο Μάνος Χατζιδάκις –αυτός ήταν ο νέος συνθέτης – κάθισε στο πιάνο.
Δεν έχει πια καμιά σημασία τι μας έπαιξε εκείνο το απομεσήμερο. Όπως εξομολογήθηκε ο ίδιος αργότερα, δεν υπήρχε τίποτε συγκεκριμένο στο νου του, απλώς αυτοσχεδίασε.
Το αθώο ψέμα που μεταχειρίστηκε για να μας πλησιάσει και να κινήσει το ενδιαφέρον μας, δεν τον εμπόδισε καθόλου, φτάνει που βρέθηκαν τα δάχτυλά του επάνω στα πλήκτρα, να το ανατρέψει και να το κάνει μια μαγική αλήθεια.
Τόσο πολύ θα ’λεγες ότι ο αυτοδημιούργητος αυτός νέος ήταν ξεχειλισμένος από μελωδικότητα, τόσο πολύ γειτόνευε με μια περιοχή παρθένα, γεμάτη από ανεκμετάλλευτους ήχους και ρυθμούς, που έφτανε να τη σκουντήξει λιγάκι με τον αγκώνα του επάνω στο πιάνο, για να γεμίσει το δωμάτιο, να γεμίσει αργότερα η Ελλάδα κι ο κόσμος όλος από μιαν, άλλου είδους, γοητεία».

(αλλιεύτηκε από το διαδίκτυο)

Δευτέρα 26 Μαΐου 2025

29 Μαΐου 1453 - Άλωση της Κωνσταντινούπολης


«Στις 29 Μαΐου 1453 ένας πολιτισμός σαρώθηκε αμετάκλητα. Είχε αφήσει μια ένδοξη κληρονομιά στα γράμματα και στην τέχνη. Είχε βγάλει χώρες ολόκληρες από τη βαρβαρότητα και είχε δώσει σε άλλες την εκλέπτυνση των ηθών. Η δύναμή του και η ευφυΐα του προστάτεψαν πολλούς αιώνες τη Χριστιανοσύνη. Για ένδεκα αιώνες η Κωνσταντινούπολις ήταν το κέντρο ενός κόσμου φωτός. Το ζωηρό πνεύμα, τα ενδιαφέροντα και η αγάπη για την ομορφιά των Ελλήνων, η υπερήφανη ισχύς και η ικανότητα των Ρωμαίων, η υπερβατική ορμή των Χριστιανών της Ανατολής, που είχαν ενωθεί σε ένα ρευστό ευπαθές σύνολο, όλα τώρα αποκοιμήθηκαν. Η Κωνσταντινούπολις έγινε η έδρα της θηριωδίας, της αμάθειας, της μεγαλόπρεπης ακαλαισθησίας....

....Η Δυτική Ευρώπη, με τις προγονικές μνήμες ζήλιας προς τον βυζαντινό πολιτισμό, με τους κληρικούς της να καταγγέλλουν τους Ορθόδοξους ως αμαρτωλούς σχισματικούς, και με ένα στοιχειωμένο αίσθημα ενοχής ότι απέτυχε να βοηθήσει την Κωνσταντινούπολη στο τέλος, επέλεξε να ξεχάσει το Βυζάντιο.
Η Δυτική Ευρώπη δεν μπορούσε να ξεχάσει το χρέος που όφειλε στους Έλληνες, αλλά θεωρούσε ότι το χρέος οφειλόταν μόνο στην Κλασική εποχή.
Οι φιλέλληνες που ήρθαν να λάβουν μέρος στην Επανάσταση μιλούσαν για τον Θεμιστοκλή και τον Περικλή αλλά ποτέ για τον Κωνσταντίνο. Πολλοί διανοούμενοι Έλληνες αντέγραψαν το παράδειγμά τους, παρασυρμένοι από την κακιά ιδιοφυΐα του Κοραή, του μαθητή του Βολταίρου και του Γίββωνα, για τον οποίο το Βυζάντιο ήταν μια άσχημη ενδιάμεση περίοδος δεισιδαιμονίας που θα ήταν καλύτερα να αγνοηθεί.
Έτσι, ο πόλεμος της ανεξαρτησίας δεν είχε ποτέ ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση του ελληνικού λαού, αλλά μόνο τη δημιουργία ενός μικρού Βασίλειου της Ελλάδος.
Στα χωριά όμως οι άνθρωποι ήξεραν καλύτερα. Εκεί θυμόντουσαν τους θρήνους που είχαν συνθέσει όταν έφτασε η είδηση ​​ότι η πόλη έπεσε, τιμωρημένη από τον Θεό για την πολυτέλειά της, την υπερηφάνεια και την αποστασία της, δίνοντας όμως μια ηρωική μάχη μέχρι το τέλος.
Θυμήθηκαν εκείνη τη φοβερή Τρίτη, μια μέρα που όλοι οι αληθινοί Έλληνες γνωρίζουν ακόμη και σήμερα ότι είναι οιωνός κακών. Αλλά το φρόνημα και το θάρρος τους ανέβηκε καθώς μιλούσαν για τον τελευταίο Χριστιανό Αυτοκράτορα που στεκόταν στο ρήγμα των τειχών, εγκαταλελειμμένος από τους Δυτικούς συμμάχους του αμυνόμενος εναντίον των απίστων μέχρι που οι αριθμοί τους υπερίσχυσαν και πέθανε, μαζί με την Αυτοκρατορία του ως νεκρικό σάβανο.»

~ Στήβεν Ράνσιμαν, ένας από τους σημαντικότερους Βυζαντινολόγους του 20ου αιώνα. Από το σπουδαίο βιβλίο του «Άλωση της Κωνσταντινούπολης.»

---- φωτογραφία από το διαδίκτυο

Πέμπτη 6 Μαρτίου 2025

40 γυναίκες μαθηματικοί στην Αρχαία Ελλάδα

 



Υπήρχαν 40 γυναίκες μαθηματικοί στην Αρχαία Ελλάδα – Γιατί δεν τις γνωρίζουμε;
Εκτός από την Υπατία, ο Ευάγγελος Σπανδάγος, μαθηματικός, έχει εντοπίσει 40 γυναίκες μαθηματικούς που έζησαν στην Αρχαία Ελλάδα
Ενώ η Αίθρα από την Αρχαία Ελλάδα είναι κυρίως γνωστή ως η μητέρα του Θησέα, λίγοι γνωρίζουν ότι ήταν επίσης δασκάλα λογιστικής. Ομοίως, η Θεανώ, σύντροφος του διάσημου μαθηματικού Πυθαγόρα, πιστώνεται ότι συνέβαλε στη θεωρία της χρυσής τομής. Αυτά είναι μόνο δύο παραδείγματα από τις 40 λιγότερο γνωστές αρχαίες Ελληνίδες γυναίκες μαθηματικούς που, παρά τη συμβολή τους στην επιστήμη, είχαν ξεχαστεί στην ιστορία για 31 αιώνες. Η αναβίωση και η αναγνώρισή τους στον επιστημονικό κόσμο είναι αποτέλεσμα της έρευνας που διεξήγαγε ο μαθηματικός και συγγραφέας Ευάγγελος Σπανδάγος, όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα της εφημερίδας Τα Νέα (30.10.2007).
Ο Ευάγγελος Σπανδάγος ξεκίνησε αυτό το ταξίδι για να ανακαλύψει εκ νέου τις Ελληνίδες γυναίκες μαθηματικούς από την Αρχαία Ελλάδα όταν ένας μαθητής τον ρώτησε αν υπάρχουν άλλες εκτός από την Υπατία που αναφέρονται στα εγχειρίδια γεωμετρίας. Αυτό το τετραετές ερευνητικό πρόγραμμα, που διεξήχθη μαζί με την κόρη του Ρούλα, η οποία είναι επίσης μαθηματικός, οδήγησε στον εντοπισμό αυτών των 40 γυναικών μαθηματικών από διάφορες περιοχές της αρχαίας Ελλάδας. Οι περισσότερες από αυτές είχαν λάβει εκπαίδευση πέραν των βασικών γνώσεων, και όσες συνδέονταν με την Πυθαγόρεια Σχολή αντιμετώπιζαν λιγότερα εμπόδια, καθώς ο Πυθαγόρας δεχόταν γυναίκες στη σχολή του. Είναι ενδιαφέρον ότι ορισμένες, όπως η Λασθένια από την Αρκαδία, μπορεί να παρακολούθησαν την Ακαδημία του Πλάτωνα μεταμφιεσμένες σε άνδρες λόγω των περιορισμών που ίσχυαν για τις γυναίκες. Παραδόξως, πολύ λίγες από αυτές τις γυναίκες ήταν παντρεμένες και είχαν παιδιά.
Η εξερεύνηση αραβικών χειρογράφων που έχουν διατηρήσει αρχαία ελληνικά έργα σε μετάφραση, ιδίως εκείνων που χάθηκαν με τη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, υπόσχεται πολλά.
13 γυναίκες μαθηματικοί στην Αρχαία Ελλάδα:
Η Υπατία, γνωστή ως “γεωμετρική”, ήταν η πιο διάσημη μαθηματικός της αρχαιότητας και η πρώτη γυναίκα επιστήμονας για την οποία υπάρχει λεπτομερής καταγραφή της ζωής της. Συνέβαλε σημαντικά στα μαθηματικά, την αστρονομία και τη μηχανική, αλλά βρήκε φρικτό τέλος στα χέρια των χριστιανών.
Η Θεμιστοκλέα, γνωστή και ως Αριστοκλέα ή Θεοκλέα τον 6ο αιώνα π.Χ., ήταν δελφική ιέρεια που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις ηθικές αρχές του Πυθαγόρα, καθώς και στην εισαγωγή του στην αριθμολογία και τη γεωμετρία. Σύμφωνα με τον Αριστόξενο, φιλόσοφο του 4ου αιώνα π.Χ., η Θεμιστοκλέα δίδασκε μαθηματικά στους ενδιαφερόμενους επισκέπτες των Δελφών. Ο θρύλος λέει ότι στόλισε το βωμό του Απόλλωνα με γεωμετρικά σχήματα και οι γνώσεις και η σοφία της εντυπωσίασαν πολύ τον Πυθαγόρα, ο οποίος αργότερα δέχτηκε γυναίκες στη σχολή του.
Η Θεανώ του Κρότωνα, μαθηματικός του 6ου αιώνα π.Χ. και αφοσιωμένη οπαδός του Πυθαγόρα, ήταν κόρη του γιατρού Βροντίνου. Παντρεύτηκε τον Μύστη, έναν άνδρα 36 χρόνια μεγαλύτερό της, στη Σάμο, και δίδαξε μαθηματικά στα σχολεία των Πυθαγορείων τόσο στη Σάμο όσο και στον Κρότωνα. Η Θεανώ διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στην πυθαγόρεια διδασκαλία σχετικά με τη θεωρία των αριθμών και της αποδίδεται ότι επηρέασε την πυθαγόρεια άποψη για τη “χρυσή τομή”. Της αποδίδονται επίσης διάφορες κοσμολογικές θεωρίες, ενώ μετά τον θάνατο του Πυθαγόρα ανέλαβε την ηγεσία της διασκορπισμένης πυθαγόρειας κοινότητας. Με τη βοήθεια των θυγατέρων της (Δαμούς, Μυίας ή Μυρίας και Αριγνώτης) , διέδωσε το πυθαγόρειο σύστημα σε όλη την Ελλάδα και την Αίγυπτο. Η Θεανώ με τον Πυθαγόρα απέκτησαν, εκτός από τις θυγατέρες και δύο υιούς, τον Τηλαύγη και τον Μνήσαρχο. Ο φιλόσοφος Ιάμβλιχος τη θεωρούσε “μαθηματικό άξιο μνήμης μέσω της εκπαίδευσης”.
Η Αίθρα, κόρη του Πιτθέα, που κυβέρνησε την Τροιζήνα τον 10ο – 9ο αιώνα π.Χ., δεν ήταν γνωστή μόνο ως μητέρα του Θησέα. Είχε έναν πρόσθετο ρόλο ως δασκάλα αριθμητικής και υπηρέτησε ως ιέρεια, εισάγοντας πολύπλοκες αριθμητικές μεθόδους. Οι διδασκαλίες της βασίζονταν στο κρητομυκηναϊκό σύστημα αρίθμησης, το οποίο δεν είχε την έννοια του μηδενός και διέθετε περίπλοκα αριθμητικά σύμβολα που απαιτούσαν συχνή επανάληψη.
Η Φειδία, μια άλλη μαθήτρια των Πυθαγορείων από τον 6ο αιώνα π.Χ., ήταν κόρη του Θεόφραστου του Κρότωνα και αδελφή του Βύνδακου. Δίδασκε στη Σχολή του Κρότωνα και αναγνωρίστηκε από τον Ρωμαίο συγγραφέα Βοήθιο ως πηγή έμπνευσης για την ισότητα που υπάρχει στις πυθαγόρειες τριάδες.
H Πολυγνώτη, μαθηματικός από τον 7ο έως τον 6ο αιώνα π.Χ., αναφέρεται από τον ιστορικό Λόβων ο Αργείος ως σύντροφος και μαθητήτρια του Θάλου. Διέθετε βαθιά γνώση διαφόρων γεωμετρικών θεωριών και της αποδίδεται, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Βιτρούβιου, η απλοποίηση των αριθμητικών συμβόλων μέσω της ακροφωνίας. Η τεχνική αυτή συνέδεσε αλφαβητικά γράμματα με τα αρχικά γράμματα των ονομάτων των αριθμών, όπως το “Δ” για τη “ΔΕΚΑ”, που συμβολίζει το 10, και το “Χ” για την “ΧΙΛΙΑ”, που συμβολίζει το 1000 κ.ε. Η Πολυγνώτης σημειώνεται επίσης ότι ήταν η πρώτη που διατύπωσε και απέδειξε την πρότασ: “ΕΝ ΚΥΚΛΩ Η ΕΝ ΤΩ ΗΜΙΚΥΚΛΙΩ ΓΩΝΙΑ ΟΡΘΗ ΕΣΤΙΝ”.
Η Μέλισσα, μαθήτρια του Πυθαγόρα τον 6ο αιώνα π.Χ., ασχολήθηκε με τη μελέτη των κανονικών πολυγώνων. Ο Λόβων ο Αργείος αναφέρει ένα άγνωστο έργο της με τίτλο «Ο ΚΥΚΛΟΣ ΦΥΣΙΝ (η Μελίσσα) ΤΩΝ ΕΓΓΡΑΦΟΜΕΝΩΝ ΠΟΛΥΓΩΝΩΝ ΑΠΑΝΤΩΝ ΕΣΤΙ.»
Η Τίμιχα, η σύζυγος του Μύλλιου από τον Κρότωνα τον 6ο αιώνα π.Χ., περιγράφεται ως Σπαρτιάτισσα γεννημένη στον Κρότωνα. Έγινε μέλος της πυθαγόρειας κοινότητας σε νεαρή ηλικία και συνέγραψε μια πραγματεία για τους “φίλους αριθμούς”, η οποία αναφέρεται από τον Ιάμβλιχο. Μετά την καταστροφή της πυθαγόρειας σχολής από τους δημοκρατικούς του Κρότωνα, η Τίμιχα κατέφυγε στις Συρακούσες, όπου ο τύραννος Διονύσιος προσπάθησε να της αποσπάσει τα πυθαγόρεια μυστικά. Αρνήθηκε αποφασιστικά και έφτασε στο σημείο να κόψει τη γλώσσα της με τα δόντια της, φτύνοντάς την στο πρόσωπο του Διονύσιου, όπως καταγράφεται από τον Ιππόβοτο και τον Νεάνθη.
Η Πτολεμαΐς, μια νεοπυθαγόρεια φιλόσοφος, μουσικός και μαθηματικός του 6ου αιώνα π.Χ., αναφέρεται από τον Πορφύριο στο έργο του “ΣΤΑ ΑΡΜΟΝΙΚΑ ΤΟΥ ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΥ”.
Η Διοτίμα της Μαντινείας, πυθαγόρεια δασκάλα τον 6ο-5ο αιώνα π.Χ., αναφέρεται στο “Συμπόσιο” του Πλάτωνα ως ιέρεια με γνώσεις στην πυθαγόρεια αριθμολογία και γεωμετρία. Σύμφωνα με τον Ξενοφώντα, η Διοτίμα γνώριζε καλά τα γεωμετρικά θεωρήματα.
Η Βιτάλη, επίσης γνωστή ως Βιτάλη ή Μπίσταλα, ήταν μαθηματικός τον 6ο-5ο αιώνα π.Χ. Ήταν κόρη του Δάμου και εγγονή του Πυθαγόρα. Έμπειρη στα πυθαγόρεια μαθηματικά, ο Δάμος της εμπιστεύτηκε τα φιλοσοφικά συγγράμματα του πατέρα της πριν από τον θάνατό της.
Η Περικτιονή από τον 5ο αιώνα π.Χ. ήταν Πυθαγόρεια φιλόσοφος, συγγραφέας και μαθηματικός. Ορισμένες πηγές την ταυτίζουν με την Περικτιόνη, η οποία ήταν μητέρα του Πλάτωνα και κόρη του Κρίτωνα. Η Περικτιονή έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πρώιμη επαφή του Πλάτωνα με τα μαθηματικά και τη φιλοσοφία. Αν και στα έργα του Πλάτωνα δεν την αναφέρουν, μπορεί να διατηρούσε δυσαρέσκεια λόγω του γάμου της με τον Πυρίλαμπο μετά τον θάνατο του πατέρα του Πλάτωνα, Αρίστωνα. Ο Στοβαίος σημείωσε ότι η Περικτιονή διέθετε εξειδίκευση στη γεωμετρία, την αριθμητική και τις θεωρητικές και επιστημονικές πτυχές που σχετίζονται με τους θεούς.
Η Λασθένια, μαθηματικός από την Αρκαδία τον 4ο αιώνα π.Χ., μελέτησε τα έργα του Πλάτωνα και εντάχθηκε στην Ακαδημία του Πλάτωνα για να συνεχίσει τις σπουδές της στα μαθηματικά και τη φιλοσοφία. Μετά τον θάνατο του Πλάτωνα, συνέχισε τις σπουδές της με τον ανιψιό του, τον Σπεύσιππο, και τελικά έγινε φιλόσοφος και σύντροφος του Σπεύσιππου
Πυθαγόρειες Γυναίκες
Το έργο του Ιάμβλιχου “Περί ΠΥΘΑΓΟΡΙΚΗΣ ΖΩΗΣ” του 6ου-5ου αιώνα π.Χ. διέσωσε τα ονόματα δεκαεπτά πυθαγόρειων γυναικών που διέπρεψαν στην πυθαγόρεια φιλοσοφία και τα μαθηματικά. Ορισμένες από αυτές τις γυναίκες είναι η Ρυντάκτωρ, η Οκκέλω και η Εκκέλω (αδελφές), η Χιλώνη, η Κρατισικλέα, η Λασκέναιος, η Αμπροτέλεια, η Εχεκράτεια, η Θεανώ (σύζυγος του Μεταπόντιου Βροντίνου), η Τυρσίνη, η Πισιρρόδη, η Θεαδούσα, η Βοιώ, η Βαβέλικα, η Κλειάχμα και η Νισθιαδούσα
– Τυρσηνίς, η Συβαρίτις.
– Πεισιρρόδη η Ταραντινίς.
– Θεαδούσα η Λάκαινα.
– Ρυνδακώ, αδελφή Βυνδάκου.
– Οκκελώ και Εκκελώ (αδελφές) από τις Λευκάνες.
– Χειλωνίς, κόρη Χείλωνος του Λακεδαιμονίου.
– Κρατησίκλεια, σύζυγος Κλεάνορος του Λακεδαιμονίου.
– Λασθένεια η Αρκάς.
– Αβροτέλεια κόρη Αβροτέλους του Ταραντίνου.
– Εχεκράτεια η Φλιασία.
– Θεανώ γυναίκα του Μεταποντίνου Βροντίνου. (Δεν πρέπει να συγχέεται με την Θεανώ την σύζυγο του Πυθαγόρου και κόρη του Κροτωνιάτη Βροντίνου)
– Βοιώ η Αργεία
– Βαβέλυκα η Αργεία.
– Κλεαίχμα αδελφή Αυτοχαρίδα του Λάκωνος.
– Νισθαιαδούσα.

Πηγή: lavart.gr