ΕΛΠ 42 - Αρχαιολογία: Τόμος Β, Κεφ. 2 - Σύνοψη

ΠΡΩΙΜΗ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ- ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ

è Καλύπτει όλη την 3η χιλιετία και υποδιαιρείται στις φάσεις Ι, ΙΙ, ΙΙΙ.

è Τότε εμφανίζονται οι εξής πολιτισμοί: Πρωτοελλαδικός, Πρωτομινωικός/Προανακτορικός, Πρωτοκυκλαδικός, Πολιτισμός του ΒΑ Αιγαίου

è Εμφάνιση οργανωμένων οικισμών, εξάπλωση χρήσης μετάλλων, εντατικοποίηση των δικτύων ανταλλαγών και ανάπτυξη της τέχνης

è Τόσο η θέση αλλά όσο και οι εμπορικές σχέσεις των περιοχών αυτών μεταξύ τους αλλά και με τη Μ. Ασία συνετέλεσαν στις αλλαγές αυτές

Αναλυτικότερα, τα χαρακτηριστικά του κάθε πολιτισμού:

Πρωτοελλαδικός Πολιτισμός

è Γενικά, η ΠΕ Ι εξελίσσεται αργά, η ΠΕ ΙΙ είναι η φάση της μεγάλης ακμής και η ΠΕ ΙΙΙ είναι η φάση της υποχώρησης της ακμής της προηγούμενης περιόδου.  Άρα, η ΠΕ ΙΙ είναι η πιο σημαντική περίοδος σε ευρήματα:

1.      Οικιστικά χαρακτηριστικά: πυκνότητα δόμησης, πρώιμη πολεοδομική διάταξη, αναπτυγμένη οικοδομική τεχνολογία, έργα κοινής ωφέλειας, πρώιμη αστικοποίηση.

2.      Αρχιτεκτονική: απλές κατοικίες με λίθινα θεμέλια και πλίνθινους τοίχους, τάφοι κιβωτιόσχημοι

3.      Ευρήματα: κεραμική: μονόχρωμη, απλή ή εγχάρακτη με κυρίαρχο σχήμα το κύπελλο που φέρει την ονομασία «κύμβη» ή «σαλτσιέρα» καθώς και σφραγίδες, λίθινα εργαλεία, όπλα και κοσμήματα.

4.      Οικονομία: καλλιέργεια ελιάς και αμπελιού, εισαγωγή καινοτομιών, όπως το άροτρο, συστηματική εκμετάλλευση πηγών πρώτων υλών, αρχή της εξειδίκευσης της εργασίας, τυποποίηση της παραγωγής, ανάπτυξη εμπορίου, ανταλλαγή προϊόντων, δημιουργούνται αυτόνομα βιοτεχνικά και διαμετακομιστικά κέντρα.

5.      Κοινωνία: διοικητική οργάνωση, μνημειώδη κτίρια, οικίες με διαδρόμους, κοινωνική διαφοροποίηση, επαγγελματικές τάξεις

Πρωτομινωικός ή Προανακτορικός Πολιτισμός

è Αναπτύσσεται στην Κρήτη και χωρίζεται σε υποπεριόδους: Ι ,ΙΙ, ΙΙΙ. Είναι η εποχή ανάπτυξης του λεγόμενου Μινωικού πολιτισμού.

1.      Αρχιτεκτονική: οικισμοί στο προστάδιο της πόλης, όπως ήταν ο οικισμός της Κνωσού. Χαρακτηριστικοί είναι οι μνημειακοί κυκλικοί θολωτοί τάφοι στην πεδιάδα της Μεσαράς.

2.      Ευρήματα: κεραμική, σφραγιδογλυφία, μεταλλοτεχνία, χρυσοχοΐα.

3.      Οικονομία: ανάπτυξη της ναυτιλίας και του εμπορίου

4.      Εξωτερικές σχέσεις: εμπόριο με Κυκλάδες, Αίγυπτο.

5.      Κοινωνία: οργανωμένη κατά γένη / ανάπτυξη ατομικής ιδιοκτησίας

Πρωτοκυκλαδικός Πολιτισμός

è Αναπτύσσεται στις Κυκλάδες, πρόκειται για μεσογειακό λαό, ενώ η περίοδος χωρίζεται σε υποπεριόδους: Πρωτοκυκλαδική Ι (ΠΚ Ι), Πρωτοκυκλαδική ΙΙ (ΠΚ ΙΙ), Πρωτοκυκλαδική ΙΙΙ (ΠΚ ΙΙΙ). Οι περισσότερες πληροφορίες προέρχονται από τα νεκροταφεία.

1.      Νεκροταφεία (ΠΚ Ι): όχι αρκετά αρχιτεκτονικά λείψανα αλλά ύπαρξη γεωργοκτηνοτροφικών εγκαταστάσεων και μεμονωμένων νοικοκυριών, 20 με 25 τάφοι κιβωτιόσχημοι σε κάθε νεκροταφείο.

2.      Οικισμοί (ΠΚ ΙΙ): οικισμός Σκάρκος της Ίου, όπου βρέθηκαν δείγματα αστικοποίησης, οικισμοί – κώμες, όπως αυτός στην Γρόττα Νάξου ή στη Φυλακωπή της Μήλου.

3.      Νεκροταφεία: μείωση πλήθους αλλά αύξηση μεγέθους, χαρακτηριστικοί οι κτιστοί τάφοι

4.      Ευρήματα: τηγανόσχημα αγγεία, ειδώλιο τύπου με διπλωμένα χέρια, βραχογραφία

5.      Επαφές: με νησιά, ηπειρωτική Ελλάδα, Κρήτη και μικρασιατικά παράλια

6.      Οικισμοί (ΠΚ ΙΙΙ): εξελίσσονται σε πρωτοαστικά κέντρα – λιμάνια, σε οικιστικά κέντρα που προσφέρονται για την ανάπτυξη εμπορικών και ναυτιλιακών δραστηριοτήτων, πχ Φυλακωπή Μήλου, Αγία Ειρήνη Κέας, Ακρωτήρι Θήρας

7.      Νεκροταφεία – ευρήματα (ΠΚ ΙΙΙ): εμφανίζεται ο θαλαμοειδής τάφος στη Μήλο, αλλά διακόπτεται η τέχνη των κυκλαδικών ειδωλίων.

8.      Οικονομία: κυριαρχούν οι μικροί οικισμοί, επισιτιστικά προβλήματα, οι Κυκλαδίτες γίνονται πρωτοπόροι στη ναυπηγική τέχνη και τη ναυσιπλοΐα, επικρατεί ο καταμερισμός της εργασίας

Πολιτισμός των νησιών του ΒΑ Αιγαίου

è Αφορά τα νησιά της Λήμνου, της Χίου, της Σάμου και της Λέσβου. Στον τομέα της αγροτικής οικονομίας είναι ανεξάρτητοι, ενώ τα ίδια τα νησιά είχαν μετατραπεί σε καταφύγια και σταθμούς εφοδιασμού των πλοίων. Γι’ αυτό και ιδρύθηκαν απέναντι από την ασιατική ακτή, όπως είναι ο οικισμός της Πολιόχνης της Λήμνου.

Πολιόχνη της Λήμνου: υπήρχαν εδώ σημαντικά κτίρια, για παράδειγμα το Βουλευτήριο και η Σιταποθήκη που προϋποθέτουν την ύπαρξη ενός είδους κεντρικής εξουσίας.

1.      Ταφές: στην Πολιόχνη συναντάμε μεμονωμένες ταφές.

2.      Ευρήματα: η Λήμνος πρωτοστάτησε στον τομέα της πυροτεχνολογίας καθώς και στην επεξεργασία των μετάλλων όπως του μπρούντζου, ενώ στην Πολιόχνη η μεταλλουργία ήταν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη κάτι που διαφαίνεται από σκεύη που ήρθαν στο φως και ήταν επεξεργασμένα με τη διαδικασία της κηρόχυσης.

3.      Σχέσεις: Πολιόχνη με ηπειρωτική Ελλάδα και Κυκλάδες

ΜΕΣΗ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ- ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ

è Χρονολογικά τοποθετείται στα τέλη της 3ης χιλιετίας.

è Ταυτόχρονη η μετάβαση από την Πρώιμη στη Μέση Εποχή του Χαλκού με την αρχή της Μεσομινωικής εποχής

è Όσον αφορά τη Μεσοελλαδική περίοδο την ίδια στιγμή επικρατεί η ΠΕ ΙΙΙ φάση, ενώ στις Κυκλάδες η Μέση Χαλκοκρατία ή Μεσοκυκλαδικός πολιτισμός διαιρείται σε πρώιμη και ύστερη φάση.

è Εκτός της Κρήτης, τη συγκεκριμένη περίοδο, διακόπτεται απότομα η πολιτισμική συνέχεια στα τέλη της 3ης χιλιετίας π. Χ.

Αναλυτικότερα, τα χαρακτηριστικά του κάθε πολιτισμού:

Μεσοελλαδικός Πολιτισμός - ΜΕ

è Γενικά, θεωρείται φάση στασιμότητας

1.      Οικιστικά: δε μπορούμε να μιλάμε για πόλεις, αλλά για κώμες.

2.      Αρχιτεκτονική: Οι οικίες φέρουν το σχήμα πρώιμου μεγάρου με προθάλαμο και μία κύρια αίθουσα.

3.      Τάφοι: είναι κιβωτιόσχημοι, πολλές φορές στον ίδιο τύμβο υπάρχουν λάκκοι αλλά και κιβωτιόσχημοι και θαλαμωτοί τάφοι αλλά και ταφές σε πιθάρια. Τίποτα δεν μαρτυρά ότι οι τύμβοι αυτοί προορίζονταν για άτομα με ιδιαίτερη κοινωνική θέση, κάτι στο οποίο συντείνει και η σπανιότητα των κτερισμάτων.

4.      Ευρήματα: φανερώνουν τη μετεξέλιξη της κεραμικής. Τα μεσοελλαδικά αγγεία είναι τα λεγόμενα «μινυακά», τα οποία είχαν τεφρό, μαύρο ή κίτρινο χρώμα, σχήμα εμπνευσμένο από μεταλλικά και ήταν τροχήλατα. Εμφανίζονται και τα «αμαυρόχρωμα αγγεία», χειροποίητα με γραπτή διακόσμηση και κέντρο την Αίγινα.

5.      Οικονομία: παρατηρείται πτώση του βιοτικού επιπέδου

6.      Επαφές-ανταλλαγές: ευνοείται η θαλάσσια επικοινωνία και ακτοπλοΐα και μάλιστα σημειώνονται επαφές μεταξύ ηπειρωτικής Ελλάδας και Κυκλάδων.

7.      Κοινωνία: υπάρχει μια στοιχειώδης μορφή κοινωνικών δομών και χαλάρωση των διακοινοτικών σχέσεων

Μεσοκυκλαδικός Πολιτισμός - ΜΚ

è Παρουσιάζει σημαντικές τοπικές ιδιαιτερότητες

1.      Αρχιτεκτονική: οι διάσπαρτοι οικισμοί συγκεντρώνονται σε έναν σε κάθε νησί, ενώ παρατηρείται οχύρωση, πυκνή δόμηση και ένα πραγματικό πολεοδομικό σύστημα.

2.      Οικία: ο κυρίαρχος τύπος φαίνεται να ήταν ο απλός ορθογώνιος με 1-3 δωμάτια

3.      Τάφοι: οι νεκροπόλεις βρίσκονται έξω από τα όρια των οικισμών, συνήθη τα κτερίσματα.

4.      Ευρήματα: η κυκλαδική κεραμική φαίνεται να συνυπάρχει με αυτήν της Κρήτης αλλά και του ελλαδικού κόσμου

5.      Οικονομία: πιο συγκεντρωτικό σύστημα, ενώ στον τομέα της βιοτεχνίας υπήρχαν μάλλον τοπικά εργαστήρια.

6.      Επαφές-ανταλλαγές: οι Κυκλάδες αποτελούν σημαντικό πυρήνα ανταλλαγών στο Αιγαίο διαδραματίζοντας έτσι τον κυρίαρχο ρόλο την εποχή αυτή. Μάλιστα οι Κυκλάδες συνεργάζονται με την Κρήτη.

7.      Κοινωνία: υπάρχει μια στοιχειώδης μορφή κοινωνικών δομών και χαλάρωση των διακοινοτικών σχέσεων

Μεσομινωικός Πολιτισμός - ΜΜ

Η Κρήτη κατά την Παλαιοανακτορική περίοδο

è Είναι εμφανείς οι κοινωνικο-οικονομικές μεταβολές, όπως για παράδειγμα η αστικοποίηση και η εμφάνιση του ανακτορικού συστήματος.

1η μεταβολή: τα ανάκτορα κατέχουν περίοπτη θέση, διατηρώντας προσβάσεις στη θάλασσα (Μάλια, Χανιά, Φαιστό, Κνωσό)

2η μεταβολή: γύρω από τα ανάκτορα οργανώνονται πραγματικές πόλεις.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Πώς ήταν τα ανάκτορα οργανωμένα;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Τα ανάκτορα ήταν πολυσύνθετα κτίρια με πολυτελή συστήματα διαμερισμάτων, με αίθουσες υποδοχής και θεαμάτων, με εργαστήρια όπου εργάζονταν οι βιοτέχνες για να προσφέρουν στα ανάκτορα, με τεράστιες αποθήκες όπου φυλάσσονταν τα προϊόντα και λατρευτικούς χώρους. Στις πόλεις υπήρχαν πολυώροφες κατοικίες.

Η εποχή των Παλαιών Ανακτόρων στην Κνωσό

è Η Κνωσός είχε κατοικηθεί ήδη από την 7η χιλιετία π. Χ, κατά τη Νεολιθική Εποχή.

Η οργάνωση του χώρου:

1.      Το ανάκτορο: σύμφωνα με τον Evans το ανάκτορο της Κνωσού χτίστηκε στα 1900 π.Χ. και υπέστη καταστροφές δύο φορές –μάλλον από σεισμούς- ενώ η πόλη βρισκόταν τριγύρω.

2.      Τα νεκροταφεία: βρίσκονται στους γύρω λόφους και υπήρχαν τάφοι πρόδρομοι των θαλαμοειδών, ενώ υπήρχε κι ένας θολωτός.

3.      Ιερά- λατρεία: τα ιερά κορυφής χτισμένα στην κορυφή βουνών-λόφων με έναν περίβολο τριγύρω, ενώ η εξάπλωση της λατρείας οδήγησε στη δημιουργία επίσημου ιερατείου και θεοκρατικής διοίκησης. Σημαντικά ευρήματα εξάλλου είναι οι αποθήκες ιερών που βρέθηκαν μέσα στα ανάκτορα της Κνωσού.

4.      Ευρήματα: τα «καμαραϊκά αγγεία» και τα «ωοκέλυφα αγγεία» αποτελούν σπουδαία δείγματα της κεραμικής, ενώ στο ιερό κορυφής Πετσοφά βρέθηκαν υπέροχα γυναικεία πήλινα ειδώλια.

5.      Οικονομία-εμπόριο: η εξουσία συγκεντρώνεται στο ανάκτορο και μάλιστα αποκτά τον έλεγχο της αγροτικής, της βιοτεχνικής παραγωγής αλλά και του εμπορίου. Κάτι που φαίνεται και στα σφραγίσματα που βρέθηκαν. Όσον αφορά το εμπόριο, αυτό επεκτείνεται και σε γειτονικές χώρες, ενώ συνεχίζονται οι επαφές με τα Κύθηρα.

6.      Κοινωνική-διοικητική οργάνωση: επικρατεί συγκεντρωτική οργάνωση και ισχυρή εξουσία, ενώ δημιουργείται μια κοινωνική ιεραρχία και αναπτύσσεται ένα οργανωμένο σύστημα γραφής, που αρχικά είναι ιερογλυφικό και αργότερα γίνεται γραμμικό, η γνωστή γραμμική Α.

ΥΣΤΕΡΗ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ- ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ

è Χρονολογικά τοποθετείται περίπου στα 1400-1100 π.Χ..

è Η Κρήτη κατά την ΥΜ ΙΒ φθάνει στο απόγειό της.

è Το ότι ακμάζει διαφαίνεται από

1.      τις αυξανόμενες εξαγωγές μινωικών αγγείων,

2.      την υιοθέτηση αρχιτεκτονικών στοιχείων κρητικού τύπου αλλά και

3.      την παρουσία σημείων της Γραμμικής Α σε νησιά του Αιγαίου.

è Μινωικές επιδράσεις σημειώνονται και στην ηπειρωτική Ελλάδα

è Στον ελλαδικό χώρο εξαπλώνεται ο μυκηναϊκός πολιτισμός που έπεται του μινωικού και κατ’ επέκταση εξαπλώνεται και στην Κρήτη.

ΜΥΚΗΝΑΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

è Η Μυκηναϊκή εποχή διαιρείται σε τρεις περιόδους:

1. Υστεροελλαδική Ι ή Μυκηναϊκή Ι: περίπου 1550-1500 π.Χ.

1.      Είναι η εποχή των λακκοειδών τάφων των Μυκηνών

2.      Πλούσια ευρήματα από θολωτούς τάφους της Μεσσηνίας

2. Υστεροελλαδική ΙΙΑ και Β ή Μυκηναϊκή ΙΙΑ και Β: περίπου 1500-1400 π.Χ.

1.      Είναι η εποχή της διάδοσης των θολωτών τάφων αλλά και της ακμής της μυκηναϊκής δύναμης.

3. Υστεροελλαδική ΙΙΙ Α, Β και Γ ή Μυκηναϊκή ΙΙΙ Α, Β και Γ: περίπου 1400-1100 π.Χ.

Τα μεγάλα μυκηναϊκά κέντρα της Υστεροελλαδικής ΙΙ Α+Β εποχής:

1. Πελοπόννησος: Αργολίδα, Λακωνία, Μεσσηνία, Μυκήνες, Τίρυνθα, Μιδέα, Ασίνη
2. Βοιωτία: Θήβα, Ορχομενό, Γλα
3. Αττική: Αθήνα, Σπάτα, Μενίδι, Ελευσίνα
4. Θεσσαλία: Ιωλκός
5. Κυκλάδες: Νάξος, Πάρος, Μήλος, <ήλος
6. Κρήτη: Κνωσό, Αγία Τριάδα, Γάζι, Γουρνιά
7. Άλλες περιοχές: Επτάνησα, Δωδεκάνησα, Μακεδονία, παράλια Μ. Ασίας, Ν. Ιταλία.

ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ:

1.      Μέσα 15^ου- μέσα 13^ου: έντονη μυκηναϊκή παρουσία στις ακτές της Μεσογείου

2.      Τέλη 13^ου: τίθεται τέρμα στο ανακτορικό σύστημα

3.      Τέλη 12^ου: οι διάφορες κοινότητες στην ηπειρωτική Ελλάδα ζουν απομονωμένες διατηρώντας τις μυκηναϊκές πολιτισμικές παραδόσεις

Αναλυτικότερα, τα χαρακτηριστικά του κάθε πολιτισμού:

ΥΣΤΕΡΟΚΥΚΛΑΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ - ΥΚ

1.      Σημειώνονται οχυρώσεις στους οικισμούς, όπως για παράδειγμα στην Αγία Ειρήνη ή στον Άγιο Ανδρέα της Σίφνου.

2.      Τα σπίτια διατάσσονται υπό μορφή οικοδομικών συγκροτημάτων με στενά δρομάκια ενδιάμεσα, όπως στη Φυλακωπή Μήλου

3.      Εξωτερικές επιδράσεις στην αρχιτεκτονική: μινωικές στην ΥΚ Ι-ΙΙ, μυκηναϊκές στην ΥΚ ΙΙΙ.

4.      Μεγάλα οικοδομήματα κατέχουν κεντρική θέση στον οικισμό.

5.      Στην ΥΚ ΙΙΙ κτίζεται στη Φυλακωπή ένα μεγάλο ανάκτορο μυκηναϊκού τύπου, αλλά και ένα μεγάλο ιερό, ενώ την ίδια περίοδο σημαντικός είναι ο οικισμός και στη Γρόττα της Νάξου.

Η περίπτωση του οικισμού της Θήρας:

1.      Το νησί εμφάνιζε πυκνή κατοίκηση, ίχνη αγροτικών οικισμών και ύπαρξη μικρών αγροικιών μέσα σε αυτές. Την πόλη ανέσκαψε ο Μαρινάτος.

2.      Ήταν από τους πιο αξιόλογους πολιτισμούς, αφού υπήρξε μια εύρωστη πόλη μέχρι την καταστροφή της το 1550 π. Χ., όταν και εγκαταλείφθηκε εξαιτίας ενός σεισμού που προκάλεσε την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας.

3.      Το ηφαίστειο έθαψε κυριολεκτικά την τελευταία οικοδομική φάση του οικισμού, κάτι που αντιλαμβανόμαστε από τα ευρήματα που ήρθαν στο φως.

4.      Η πόλη είχε υποστεί καταστροφές, ήδη, από τα τέλη περίπου του 18^ου αι. λόγω ενός σεισμού, αν και στη συνέχεια ξανακτίστηκε με κάποιες τροποποιήσεις πάνω στα ίδια θεμέλια.

5.      Η έκρηξη γίνεται τη στιγμή που η πόλη βρίσκεται στην ακμή της και χρονολογικά τοποθετείται στο τέλος της πρώτης φάσης της Υστερομινωικής ΙΑ περιόδου (Ατλαντίδοα).

6.      Οι συνέπειες και σε πολιτικό αλλά και σε καλλιτεχνικό επίπεδο.

7.      Μία από αυτές ήταν το γεγονός της μετακίνησης καλλιτεχνών της Θήρας προς άλλες περιοχές της Ελλάδος, όπου και άλλαξαν τον τρόπο απόδοσης των θεμάτων τους.

ΥΣΤΕΡΟΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ - ΥΜ

Η ΚΡΗΤΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΝΕΟΑΝΑΚΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ

Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ:

1.      Είναι η εποχή της ακμής του μινωικού πολιτισμού, που φέρει την ονομασία «Νεοανακτορική».

2.      Παρατηρείται αύξηση του πληθυσμού, μεγάλη οικοδομική δραστηριότητα με κυριότερους τύπους οικοδομημάτων: τις επαύλεις και τις αγροικίες.

3.      Οι μεν επαύλεις συμπίπτουν με την εμφάνιση ενός νέου διοικητικού συστήματος και βρίσκονται σε διάφορους χώρους είτε στο εσωτερικό των ανακτόρων είτε κοντά σε αυτά.

4.      Οι επαύλεις συντελούν στο αποκεντρωτικό διοικητικό μινωικό σύστημα.

5.      Οι αγροικίες παρουσιάζονται σαν ένα είδος αποκέντρωσης της οικονομίας, πρόκειται για μεγάλα κτίρια και εμφανίζονται στις υπαίθρους.

1.      Η θρησκεία: Εκτός από τα φυσικά ιερά οι Μινωίτες είχαν και ιερά εντός των ανακτόρων αλλά και δημόσια ιερά. Η κρητική λατρεία αποτυπώνεται στις τοιχογραφίες, τις σφραγίδες με σύμβολα και απευθύνονται σε θεότητες που σχετίζονται με τη γονιμότητα, την ευφορία και τη βλάστηση.

2.      Η γραφή: Δύο τύποι: η ιερογλυφική, όπου κάθε σύμβολο είναι και μία έννοια και η Γραμμική Α, η οποία επικρατεί έως και το 1450 π. Χ.

3.      Η τέχνη: Πρωτότυπα τα έργα της περιόδου με ανάπτυξη στην κεραμική, τη μεταλλουργία και τη μικρογλυπτική, με κορυφαία εκείνη της τοιχογραφίας.

1.      Το εμπόριο και οι ανταλλαγές: Οι Μινωίτες κορυφαία ναυτική δύναμη με επίδραση τόσο στα νησιά του Αιγαίου, όσο και στην Πελοπόννησο, τη Μ. Ασία. Την κυριαρχία τους στο Αιγαίο μαρτυρά ο μεγάλος αριθμός σταθμός που βρέθηκαν σε πολλά νησιά του και έτσι γίνεται αντιληπτό ότι διαδόθηκε το μινωικό μετρικό σύστημα. Εισήγαγαν αλλά και εξήγαγαν προϊόντα.

Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΑΝΑΚΤΟΡΩΝ ΣΤΗΝ ΚΝΩΣΟ ΣΤΗ ΝΕΟΑΝΑΚΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ

Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ: Ο

1.      Η οργάνωση του χώρου: ο χώρος ήταν οργανωμένος έτσι ώστε στο δυτικό τμήμα υπήρχαν οι χώροι λατρείας, αποθήκευσης και υποδοχής ενώ στο ανατολικό τμήμα υπήρχαν οι χώροι κατοικίας, εργαστηρίων και συμπληρωματικών δωματίων.

2.      Η τοπογραφία: Η Κνωσός είχε μεγάλη έκταση με κέντρο το ανάκτορο, που σύμφωνα με τον Evans είχε 80.000 κατοίκους.

3.      Το ανάκτορο:

1.      Διέθετε πάνω από 1.300 δωμάτια κατανεμημένα σε 5 ορόφους, οι οποίοι συνδέονταν με διαδρόμους, δημιουργώντας το μύθο του «λαβυρίνθου».

2.      Για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκαν πολλά υλικά.

3.      Το πιο σημαντικό στοιχείο ήταν οι τοιχογραφίες που αναπτύσσονται σε διάφορα δωμάτια και οι πολλές μνημειακές είσοδοι από διαφορετικές κατευθύνσεις. Μάλιστα, διέθετε και υδραυλικές εγκαταστάσεις.

4.      Η κεντρική και δυτική αυλή: η πρώτη εξασφάλιζε τον αερισμό των μεγάλων διαμερισμάτων και από αυτή γινόταν η διακίνηση προς όλους τους τομείς των πτερύγων. Η δεύτερη αποτελούσε την επίσημη δίοδο προσπέλασης στο ανάκτορο.

4.      Οι χώροι έξω από το ανάκτορο: εκεί ήταν η περιοχή του θεάτρου, ενώ γύρω από αυτό η πόλη, όπου βρίσκονταν και κατοικίες αξιωματούχων.

5.      Οι τάφοι: Χαρακτηρίζονταν από την ιδιόμορφη αρχιτεκτονική αλλά και τον εξαιρετικό πλούτο. Στα νότια: ο «τάφος- ιερό» και ο «βασιλικός τάφος» κτισμένος την ίδια περίοδο.

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΠΩΣ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΠΑΡΗΚΜΑΣΕ Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ;

1.      Αν και πέρασε τη δοκιμασία δύο μεγάλων καταστροφών, το 1600 και το 1500 π. Χ. αντίστοιχα, στην ουσία παρήκμασε το 1450 π. Χ. όταν και καταστράφηκε.

2.      Ως αιτία εικάζεται ότι ήταν η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας.

3.      Άλλοι πιο σύγχρονοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι καταστράφηκε από τους Μυκηναίους, αν και η ζωή στην Κνωσό θα συνεχιστεί.

ΥΣΤΕΡΟΕΛΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ - ΥΕ

ΟΙΚΙΣΤΙΚΑ:

è Τάση για πολεοδομικό σχεδιασμό

ΤΑΦΟΙ:

1.      Ποικιλία τύπων στην ΥΕ Ι: τόσο απλούς λάκκους, όσο και κιβωτιόσχημους ή και τύμβους με πιο σημαντικό τον λακκοειδή τύπο. (Ταφικός Κύκλος Α+Β στις Μυκήνες).

2.      Ενώ στην ΥΕ ΙΙ επικρατεί ο θαλαμωτός και ο θαλαμοειδής τύπος.

Η ΑΚΜΗ ΤΟΥ ΜΥΚΗΝΑΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Τα 5 βασικά χαρακτηριστικά της ήταν τα εξής:

1.      Ανάκτορα

2.      Επιγραφές γραμμένες σε Γραμμική Β

3.      Θαλαμωτοί τάφοι

4.      Θολωτοί τάφοι

5.      Σφραγίδες

Άλλα χαρακτηριστικά στοιχεία του πολιτισμού:

è Η ακμή του μυκηναϊκού πολιτισμού σηματοδοτείται ανάμεσα στα 1400- 1200 π. Χ. όταν διαμορφώθηκαν τα ανάκτορα με τη μορφή που έχουν μέχρι σήμερα.

è Ειδικά, για τις Μυκήνες: πόλη που κατοικήθηκε από την Πρωτοελλαδική περίοδο. Διέθετε:

è Την ακρόπολη με την επίσημη είσοδο, την περίφημη «Πύλη των Λεόντων»:

è Μέσα στην ακρόπολη:

1.      Τον «Ταφικό Κύκλο Α»

2.      Την Σιταποθήκη

3.      Το θρησκευτικό κέντρο

4.      Το «Κτίριο των Ειδώλων» και το «Κτίριο των Τοιχογραφιών»

5.      Το ανάκτορο, που οικοδομήθηκε σε 2 φάσεις και καταλαμβάνει έκταση 9.000 τ. μ.

è Έξω από την ακρόπολη:

1.      Οικίες

2.      Τον «Ταφικό Κύκλο Β» , τον «Τάφο της Κλυταιμήστρας», τον «Τάφο του Αίγισθου» , τον «Τάφο του Ατρέα» και τον «Τάφο των Λεόντων»

è Δείγματα γραφής της Γραμμικής Β

1.      Κοινωνικά και διοικητικά: Αρχικά, απλά οργανωμένη. Στη συνέχεια ο βασιλιάς στην κορυφή της εξουσίας, το ιερατείο είχε τον έλεγχο της εκμετάλλευσης της γης, ύπαρξη δούλων. Υπήρχε κάποιο είδος ομοσπονδιακού συστήματος, θα λέγαμε, στην οργάνωση των ανακτόρων.

2.      Οικονομία: τάση συγκεντρωτικού χαρακτήρα

3.      Εμπόριο – ανταλλαγές: Κυκλάδες, Αίγινα και Κύθηρα εξακολουθούν ν’ αποτελούν τους ενδιάμεσους σταθμούς μεταξύ Κρήτης και ηπειρωτικής Ελλάδας, ενώ στην Αργολίδα συναντούμε τα περισσότερα δείγματα επιρροής. Πιο σύνηθες φαινόμενο την εποχή αυτή ο παράπλους και το ευκαιριακό εμπόριο, όσο και οι επαφές Αιγαίου με μακρινές περιοχές. Η οργάνωση, βέβαια, του εμπορίου ήταν εξαρτημένη από τα ανάκτορα και λειτουργούσε, βασικά, με το σύστημα της ανταλλαγής.

4.      Θρησκεία: ιερά σύμβολα, παραστάσεις θεϊκών μορφών με κύριο χαρακτηριστικό της τον «συγκρητισμό».

Αθηνάς Σαλούστρου