ΕΛΠ 22 - Θέμα 3ης γραπτής εργασίας 2011-12

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΕΛΠ 22

ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ 2011-12

ΘΕΜΑ 3ης ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Η ελληνική λογιοσύνη κατά τους 17ο και 18 αιώνα επιχειρεί την εκ νέου γνωριμία της με την αρχαία ελληνική φιλοσοφική σκέψη, κυρίως μέσω των ιδεών που φτάνουν σε αυτή από τη Δύση.
Στο πλαίσιο αυτό διαμορφώνεται ένα ρεύμα μελέτης της αριστοτελικής σκέψης που καθορίζεται κυρίως από το έργο του Θεόφιλου Κορυδαλλέα αλλά και τη συμβολή εξίσου σημαντικών λογίων όπως του Μελέτιου Συρίγου, του Νικόλαου Κούρσουλα, του Γεράσιμου Βλάχου, του Σεβαστού Κυμηνίτη κ.α. Αυτοί σχολιάζουν, επικροτώντας ή επικρίνοντας τις απόψεις του Κορυδαλλέα σε σχέση με την αριστοτελική φυσική φιλοσοφία.
Με βάση αυτή την παραδοχή
α) Περιγράψτε τις διεργασίες και τις ζυμώσεις που συγκροτούν το «νεοαριστοτελικό» ρεύμα κατά την κορυδαλλική και μετακορυδαλλική περίοδο.
β) Διερευνήστε ποιος είναι ο στόχος της προσπάθειας για την άμεση επανασύνδεση του νεότερου ελληνισμού με την αρχαία ελληνική σκέψη από τους Έλληνες λογίους χωρίς κάποια αναφορά εκ μέρους τους στο Βυζάντιο.
γ) Εξηγήστε πως προσλαμβάνεται το έργο του Κορυδαλλέα και κατ’ επέκταση η αριστοτελική φιλοσοφία κατά τον 18ο αιώνα τόσο από την επίσημη εκκλησία όσο και από τους λόγιους κύκλους της εποχής. Αναφερθείτε ιδιαίτερα στη στάση του Ευγένιου Βούλγαρη και του Ιώσηπου Μοισιόδακα.

Έκταση: 2.000 – 2.500 λέξεις
Παράδοση: έως Τρίτη 20-03-2012

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ Ε.Α.Π.
Βιρβιδάκης Σ.., Ενότητα 8.1 « Η περίοδος της Τουρκοκρατίας», στο: Σ. Βιρβιδάκης κ.ά., Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: Από την Αρχαιότητα έως τον 20ό Αιώνα, τ. Α΄, Πάτρα: Ε.Α.Π., 2000, σσ. 385-399.
Γ. Χριστιανίδης κ.ά., Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: Από την Αρχαιότητα έως τον 20ό Αιώνα, τ. Β΄, Πάτρα: Ε.Α.Π., 2000, Ενότητα 9.2 «Η κυριαρχία του Αριστοτελισμού», και ενότητα 9.4.2 «Ευγένιος Βούλγαρης: η ιδιοποίηση του νέου επιστημονικού λόγου», σσ. 324-329 και σσ. 340-348.

ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Κιτρομηλίδης Πασχάλης, Νεοελληνικός Διαφωτισμός, ΜΙΕΤ, 2000, σσ. 29-34.
Πατηνιώτης Μανώλης, «Οι “Pestifarae Questiones” του Κυρίλλου Λουκάρεως και η ανάδυση του κορυδαλικού προγράμματος», στο Γ.Ν. Βλαχάκης και Ευθ. Νικολαΐδης (επιμ.) Πρακτικά Συνεδρίου, Βυζάντιο-Βενετία-Νεώτερος Ελληνισμός, Αθήνα, 2011, σσ. 211-244.
Πατηνιώτης Μανώλης, Εκλεκτικές συγγένειες, Ευγένιος Βούλγαρις και Θεόφιλος Κορυδαλέας, Δελτίο Αναγνωστικής Εταιρείας Κέρκυρας, (26), 2004, σσ. 27-78 και στο διαδίκτυο http://users.uoa.gr/~mpatin/Corfu.pdf
Πέτσιος Θ. Κώστας, Η περί Φύσεως συζήτηση στη Νεοελληνική Σκέψη., Όψεις της φιλοσοφικής διερεύνησης από τον 15ο ως τον 19ο αιώνα, β’ έκδοση, Ιωάννινα, 2003, σσ. 137-176.
Τσιότρας Ι. Βασίλειος, Η εξηγητική παράδοση της «Γεωγραφικής Υφηγήσεως» του Κλαυδίου Πτολεμαίου: επώνυμοι σχολιαστές, ΜΙΕΤ, 2006, σσ. 225-248.
Ψημμένος Κ. Νίκος, « Η “εκ παλαιών και νεωτέρων ερανισθείσα” Προθεωρία της “Εισόδου Φυσικής Ακροάσεως» του Θεοφίλου Κορυδαλέως», στο: Πρακτικά Συνεδρίου, Οι επιστήμες στον ελληνικό χώρο, Αθήνα, 1997, σσ. 143-147.http://users.uoa.gr/~mpatin/Corfu.pdfusers.uoa.gr

ΕΛΠ 22 - Θέμα 2ης γραπτής εργασίας 2011-12

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΕΛΠ 22

ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ 2011-12

ΘΕΜΑ 2^ης ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Στα Ηθικά Νικομάχεια, Βιβλίο 4 (1123a34–1125a35), και αφού έχει αναλύσει μια σειρά ηθικών αρετών, πολλές από τις οποίες είναι εξαιρετικά οικείες και στον σύγχρονο αναγνώστη, ο Αριστοτέλης παρουσιάζει και ορίζει την αρετή της μεγαλοψυχίας. Η τελευταία κατέχει μια εξαιρετικά διακεκριμένη θέση ανάμεσα στις αρετές του πολιτικού βίου, για την αξία του οποίου, ωστόσο, ο ίδιος Αριστοτέλης είχε εξαρχής διατυπώσει ορισμένες επιφυλάξεις (Βιβλίο 1, 1095b14-1096a10). Να μελετήσετε τα παραπάνω χωρία και να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα:

1.      Πώς ορίζεται η αρετή της μεγαλοψυχίας; Αναλυτικότερα, ποια είναι η σχέση της με τις υπόλοιπες αρετές; Πώς συνδέεται με το καλόν; Ποιες είναι οι επιμέρους εκφάνσεις της; Πώς περιγράφεται  με βάση την αρχή της μεσότητας;

2.      Πώς ενσωματώνεται η εξύμνηση της αρετής της μεγαλοψυχίας στη γενικότερη αριστοτελική θεώρηση για τον πολιτικό βίο;

3.      Ποιες είναι εκείνες οι αλλαγές στην ηθική μας σκέψη που μας κάνουν να αναρωτιόμαστε, σήμερα, κατά πόσον η αριστοτελική μεγαλοψυχία συνιστά μια αμφισβητήσιμη, ή όχι, αρετή;

Έκταση: 2.000 - 2.500 λέξεις

Ημερομηνία παράδοσης: Έως την Τρίτη 17-01-2012

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΚΕΙΜΕΝΟ: Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Βιβλία Α΄ - Δ΄, μετφρ. Δ. Λυπουρλής, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος, 2006 [σσ. 137-141, 570-591]

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΤΟΥ ΕΑΠ

1. Στ. Βιρβιδάκης και Αικ. Ιεροδιακόνου (επιμ.), Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη, Α΄ τόμος, Πάτρα: ΕΑΠ, 2000 [Κεφάλαιο 4.3.: Π. Κόντος, «Αριστοτέλης, Ηθική και πολιτική φιλοσοφία», σσ. 206-211]

2. M. Vegetti, Ιστορία της Αρχαίας φιλοσοφίας, Αθήνα: Τραυλός, 2000 [σσ. 244-255]

ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. I. Düring, Ο Αριστοτέλης, τόμος Β΄, Αθήνα: ΜΙΕΤ, 1994 [σσ. 237-260]

2. Π. Κόντος, Η αριστοτελική ηθική ως οντολογία, Αθήνα: Κριτική, 2000 [σς. 88-97]

3. B. Snell, Η ανακάλυψη του πνεύματος, Αθήνα: ΜΙΕΤ, 1984 [σσ. 217-256]

4. Σ. Αβέριντσεφ, «Ταπείνωση και αξιοπρέπεια του ανθρώπου», Εκηβόλος, 16-17, 1987, 1575-1604.

ΕΛΠ 22 - Ημερολόγιο Πορείας 12

Εκπόνηση εργασιών, η τελευταία εβδομάδα πριν την παράδοση

Βρισκόμαστε ήδη μία εβδομάδα πριν τη λήξη της προθεσμίας μας και είμαστε πελαγωμένοι σε μια θάλασσα σημειώσεων, υπογραμμισμένων αποσπασμάτων σε χίλιες μεριές και με το ρολόι να τρέχει αμείλικτα εις βάρος μας. Μαζί με την περίοδο προετοιμασίας για τις εξετάσεις, είναι από τις πιο δύσκολες μέρες όλης της ακαδημαϊκής χρονιάς. Ο πανικός, το άγχος και η διάθεση για εγκατάλειψη δεν επισκέπτονται μόνο εσάς, αλλά όλους όσους κάνουν τις εργασίες μόνοι τους.

Δεν είναι εύκολη δουλειά η εκπόνηση μιας εργασίας, δεν θα ήταν τόσο ακριβές αν δεν ήταν. Πολλές φορές αναρωτιέμαι αν τελικά κάνω καλά που χάνω τον χρόνο μου σε έξτρα βιβλιογραφία εις βάρος του χρονοδιαγράμματος, που εύλογα μένει πίσω για χάρη των εργασιών. Αναρωτιέμαι επίσης αν κάνω καλά που ρίχνω το βάρος στην εργασία, που ξέρουμε ότι αποτελεί μόνο το 30% της τελικής βαθμολογίας, και δεν την δίνω κι εγώ αλλού να μου τη γράψουν και να φύγει από πάνω μου το άγχος, η κούραση, τα νεύρα όταν δεν μου βγαίνει όπως θέλω, η απογοήτευση όταν βλέπω πόσο πολλά είναι αυτά που πρέπει να γίνουν και πόσος λίγος είναι ο χρόνος που απομένει κάθε φορά. Όμως, θα σας πω κάτι. Και δωρεάν να μου την έγραφαν, δε νομίζω ότι θα επέλεγα μια τέτοια λύση.

Όταν κάποιος άλλος αναλαμβάνει να γράψει την εργασία σου, το άγχος που έχεις αυτή τη φορά είναι πολύ διαφορετικό και πιστεύω πολύ χειρότερο από το κυνήγι του χρόνου. Θα την έχω στην ώρα της; Θα μου την γράψουν καλά; Θα βάλουν τα σωστά αποσπάσματα; Θα είναι η μοναδική που εμφανιστεί στην αγορά; Θα είμαι σίγουρος ότι δεν την έχουν γράψει σε άλλους δέκα; Θα μπορέσω να την ελέγξω όταν έρθει στα χέρια μου, αφού δεν έχω κάνει την κατάλληλη προετοιμασία; Και δεν βάζω και τον οικονομικό παράγοντα, ο οποίος δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητος, ειδικά με τις τρέχουσες συγκυρίες. Για όλα αυτά, λοιπόν, και για άλλα, προτιμώ να ασχοληθώ η ίδια, παρά τις όποιες δυσκολίες. Προτιμώ το άγχος της καταληκτικής ημερομηνίας από το άγχος μιας έτοιμης ξένης και αμφίβολης δουλειάς. Και προτιμώ έναν μικρότερο ίσως βαθμό, που όμως θα ξέρω ότι τον κέρδισα με το σπαθί μου, και γι' αυτό θα τον χαρώ διπλά, παρά έναν μεγαλύτερο που δεν θα μου λέει τίποτα, παρά μόνο ότι έκλεψα, κορόιδεψα, λιγοψύχησα και όλα τα συναφή συναισθήματα που θα μου στερούσαν τον ύπνο μου τα βράδια από τις τύψεις. Δεν είμαι εγώ για τέτοια, δεν μπορώ τέτοιου είδους αγωνίες. Προτιμώ τον ασφαλή δρόμο, τον ίσιο.

Πίσω στα άγχη μας τώρα:

Η τελευταία εβδομάδα είναι άκρως αγχωτική επειδή είναι η εβδομάδα της συγγραφής. Έχουμε διαβάσει τα πάντα, έχουμε κρατήσει ό,τι ήταν να κρατήσουμε και τώρα ήρθε η ώρα όλα αυτά να γίνουν κτήμα μας. Να τα βάλουμε κάτω και να φτιάξουμε το δικό μας έργο. Εύκολο; Κάθε άλλο παρά.

Το να ξεκινήσεις να φτιάξεις κάτι δικό σου είναι εξαιρετικά εκφοβιστικό, από τη στιγμή που αυτό το κάτι βαθμολογείται και άρα κρίνεσαι από αυτό. Ξέρεις ότι τα έχεις κάνει όλα, ότι μέσα στο μυαλό σου υπάρχουν οι απαντήσεις, πιστεύεις ότι έχεις αφομοιώσει το θέμα, όμως όταν έρχεται η στιγμή να τα γράψεις, παθαίνεις black out και διαπιστώνεις έντρομος ότι όλη αυτή η εμπέδωση αρνείται πεισματικά να γίνει λέξεις.

Μην πανικοβάλλεστε. Και προπαντώς, μην εγκαταλείπετε. Έχετε στο νου σας ότι αυτό που κάνετε δεν μπορεί να το κάνει ο καθένας, εσείς είστε αυτοί που έχετε την δυνατότητα και ικανότητα, βέβαια, να αναλύσετε με επιστημονικό πλέον τρόπο, ένα θέμα για το οποίο έχετε κάνει έρευνα από βιβλιογραφία πανεπιστημιακού επιπέδου. Δεν είναι και λίγο αυτό, έτσι δεν είναι; Αναθαρρείστε, ανασηκώστε τα μανίκια και πιάστε δουλειά. Και μην σταματήσετε μέχρι να την ολοκληρώσετε.

Γνωρίζω καλά ότι η ζωή τρέχει με όλες τις υποχρεώσεις και κακοτοπιές της. Εργαζόμαστε, διατηρούμε οικογένειες, έχουμε χίλιες δυο υποχρεώσεις που δεν περιμένουν, έχουμε ανθρώπους γύρω μας που είναι λογικό να μην κατανοούν την δυσκολία αυτού που κάνουμε, όμως το μυαλό δεν σταματάει να δουλεύει. Αυτό δεν είναι δικό μου, ΣΕΠ μου το έχει πει. Δεν υπάρχει το 'δεν υπάρχει χρόνος'. Το μυαλό μας πάντα έχει τον χρόνο να εργάζεται, φτάνει να το θέλει και να το έχει βάλει σκοπό. Το μυστικό για να μην πελαγώνουμε είναι να μην εγκαταλείπουμε το θέμα μας. Προβληματιστείτε πάνω του, δουλέψτε το στο μυαλό σας, σκεφτείτε πώς θα ήταν καλύτερα να το ξεκινήσετε, από το α' στοιχείο ή από το β; Φωτίστε τις έννοιες-κλειδιά. Παίξτε μαζί τους, μέχρι να μπουν στη σωστή τους θέση, με μια σειρά που να εξασφαλίζει τη ροή στο διάβασμα. Μην ξεχνάτε, από τα γενικά στα ειδικά, από τα δεδομένα στα ζητούμενα. Μη φοβάστε τις δοκιμές. Μη φοβάστε να εκφραστείτε ελεύθερα. Μπείτε στη θέση του αναγνώστη, τι θα θέλατε να διαβάσετε; Ποιο στυλ θα σας κρατούσε ζωηρό το ενδιαφέρον; Πόσο βαρετό θα ήταν αν είχατε να διαβάσετε ένα γραπτό που επαναλαμβάνει συνεχώς τα ίδια, που δεν έχουν αλληλουχία οι παράγραφοι, που αφήνει ανοιχτές απορίες; Πόσο άσχημο θα σας φαινόταν ένα γραπτό χωρίς παραγράφους, χωρίς ωραίο στήσιμο, γεμάτο ορθογραφικά λάθη; Σκεφτείτε τα όλα αυτά όσο συγγράφετε και αφήστε αυτές να είναι οι αγωνίες σας, οι δημιουργικές αγωνίες κάθε δημιουργού και κάθε συγγραφέα, όχι αν η έτοιμη εργασία θα ξεγελάσει ή όχι τον ΣΕΠ. Αφήστε το να σας οδηγήσει εκείνο, μην το φοβάστε. Λυθείτε και αφήστε το να σας μιλήσει. Σίγουρα θα το κάνει αν ασχοληθείτε.
Θέλει υπομονή, θέλει επιμονή, πείσμα. Θέλει αφοσίωση. Ποια εργασία, όσο καλογραμμένη και αν είναι, μπορεί αλήθεια να δώσει τέτοιου είδους μαθήματα; Καμία. Εκτός από τη δική σας.

Κάτι παραπάνω από εβδομάδα μας έμεινε. Νομίζω ότι αξίζει να το παλέψουμε.

Καλό βράδυ!

ΕΛΠ 22 - Ημερολόγιο Πορείας 11

Εκπόνηση εργασιών, η εξέλιξη

Έχοντας ολοκληρώσει τη μελέτη της βιβλιογραφίας και αφού έχουμε κωδικοποιήσει τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε, είμαστε πλέον έτοιμοι να προχωρήσουμε στο επόμενο στάδιο, που είναι το Word.
Ανοίγουμε το έγγραφό μας και το σώζουμε με τον κωδικό που έχει ζητηθεί από το ΕΑΠ και τους ΣΕΠ: ονοματεπώνυμο, δίπλα ge1 (=γραπτή εργασία 1) και κωδικός ενότητας. Μεταξύ τους χωρίζονται με κάτω παύλες. Π.χ: psarroueva_ge1_elp22.doc (το doc είναι η ουρά που θα βάλει μόνο του το Word.)
Αν ο ΣΕΠ έχει ζητήσει ηλεκτρονική αποστολή της εργασίας, τότε στο έγγραφό μας ενσωματώνουμε και το έντυπο υποβολής εργασίας, αφού το σκανάρουμε με συμπληρωμένα τα στοιχεία και την υπογραφή μας.

Είναι βολικό να ξεκινήσουμε με τα εύκολα πρώτα: Φτιάχνουμε το εμπροσθόφυλλο με τον τίτλο της εργασίας, ύστερα τακτοποιούμε όμορφα τη σελίδα με τα περιεχόμενα, εισάγουμε την αρίθμηση των σελίδων, φτιάχνουμε την τελευταία σελίδα μας με τη βιβλιογραφία που θα χρησιμοποιήσουμε. Πάρα πολλές διορθώσεις γίνονται σε αυτή τη σελίδα. Είναι εύκολο να αποφύγουμε κακοτοπιές αν απλά κάνουμε copy + paste την βιβλιογραφία όπως μας έχει δοθεί στη διατύπωση του θέματος, το οποίο το έχουμε όλοι και είναι δεδομένο ότι έχει γραφτεί σωστά από τους συντονιστές των θεματικών. Τα διαδικαστικά είναι κάτι που μπορούμε να φτιάξουμε από την αρχή, ώστε να μην τα έχουμε ως εκκρεμότητα και άγχος φυσικά όσο πλησιάζει η καταληκτική ημερομηνία.

Αφού λοιπόν έχουμε ξεμπερδέψει με τους τύπους (και αυτά προσθέτουν στη βαθμολογία, μην το ξεχνάτε), ερχόμαστε στην ουσία: τη συγγραφή της εργασίας. Είναι ένα σκαλοπάτι που δυσκολεύει πολλούς, τους φαίνεται ακατόρθωτο και χρονοβόρο κι έτσι πολύ συχνά και πολύ κακώς, καταφεύγουν στις έτοιμες λύσεις. Δεν είναι τόσο ακατόρθωτο όσο φαίνεται, αρκεί να μην αδιαφορούμε (που είναι το ένα άκρο) και να μην πανικοβαλόμαστε (που είναι το άλλο). Συγκεντρωνόμαστε και οργανωνόμαστε κάνοντας ένα βήμα τη φορά.

Έχουμε φτάσει λοιπόν στο σημείο που καθόμαστε μπροστά σε μια κενή λευκή οθόνη με ανοιχτό το έγγραφο και τον κέρσορα να αναβοσβήνει. Τι κάνουμε;
Ό,τι κάναμε και πριν: Πάλι ξεκινάμε από τα απλά και τα έτοιμα. Δηλαδή:

Έχουμε ένα θέμα το οποία χωρίζεται σε α) και β). Δύο ερωτήματα, λοιπόν. Χωρίζουμε κι εμείς το έγγραφό μας σε δύο τμήματα, το α) και το β). Το κάνουμε αυτό γιατί το επόμενο βήμα μας είναι όλα αυτά που πρόκειται να χρησιμοποιήσουμε πρέπει τώρα να μπουν μέσα στο κείμενο. Χωρίζουμε επομένως το κενό έγγραφό μας με τίτλους:
1η σελίδα: Θέμα 1ης εργασίας (ξαναγράφουμε την διατύπωση του θέματος της εργασίας με τα στοιχεία μας, ονοματεπώνυμο δικό μας, του ΣΕΠ μας, την καταληκτική ημερομηνία, την αναφορά στο εκπαιδευτικό ίδρυμα, στο ακαδημαϊκό έτος, κτλ.). Η πρώτη σελίδα είναι η πρώτη εντύπωση που θα κάνει η εργασία μας στον διορθωτή. Αυτό σημαίνει ότι αισθητικά πρέπει να την έχουμε προσέξει ιδιαίτερα. Φροντίζουμε να είναι στοιχισμένη, με όλα τα στοιχεία σαφή και ξεκάθαρα, προς Θεού, να μην υπάρχουν ορθογραφικά λάθη, μεγάλη προσοχή στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, το "Ανοικτό" γράφεται με Κ και ΟΧΙ με Χ, όπως λανθασμένα γράφεται από πολλούς ουκ ολίγες φορές. Είμαστε λοιπόν πολύ προσεκτικοί και πολύ σχολαστικοί σε αυτό το κομμάτι.
2η σελίδα: Περιεχόμενα
3η σελίδα: α' ερώτημα
? σελίδα: β' ερώτημα
Συμπεράσματα
Βιβλιογραφία
Με όριο τις 2.000-2.500 λέξεις, υπολογίζετε περίπου όλο το αρχείο να φτάσει τις 9-10 σελίδες, έχουμε δηλαδή διαθέσιμες περίπου 2,5 σελίδες για να απαντήσουμε το κάθε μας ερώτημα. Στο μυαλό μας λοιπόν έχουμε ήδη εικόνα της έκτασης που θα πάρει η ανάλυσή μας.

Πώς προχωράμε τώρα στην ανάλυση αυτή;
Πάλι βήμα-βήμα τη φορά. Από το δεδομένο στο ζητούμενο και από το γενικό στο ειδικό. Για να γίνει αυτό με τον πιο ολοκληρωμένο και ορθολογικό τρόπο, μία λύση που χρησιμοποιώ εγώ είναι να καταγράψω τις πληροφορίες που έχω κωδικοποιήσει από τη μελέτη μου κάτω από τους τίτλους των ερωτημάτων. Ό,τι αφορά λοιπόν στον δελφικό χρησμό και τον τρόπο που αυτός εξετάζεται από τον Σωκράτη πρέπει να μπουν όλα κάτω από τον τίτλο του α' ερωτήματος. Ψυχή, επιμέλεια ψυχής, ευδαιμονία και πώς υποστηρίζονται κάτω από τον β' τίτλο.
Ποιο είναι το δεδομένο; Ποιο είναι το γενικό; Ότι όλη μας η έρευνα περιστρέφεται γύρω από έναν συγκεκριμένο φιλόσοφο και ένα συγκεκριμένο έργο ενός συγκεκριμένου συγγραφέα. Ξεκινάμε λοιπόν από αυτά. Γράφουμε δυο λόγια για την Απολογία, ποιος την έγραψε, ποιος είναι ο πρωταγωνιστής, τι έλεγε αυτός ο χρησμός, τι αντίχτυπο είχε στον Σωκράτη το άκουσμα αυτής της είδησης. Στη συνέχεια, ακολουθούμε ορθολογική πορεία σκέψης. Πώς αντέδρασε αρχικά; Τι έκανε στη συνέχεια; Και έτσι, σιγά-σιγά μπαίνουμε στο ζητούμενο που καλούμαστε να αναλύσουμε, στις μεθόδους δηλαδή που χρησιμοποίησε ο φιλόσοφος, τις οποίες έχουμε ήδη εντοπίσει στα κείμενα που διαβάσαμε.
Με τον ίδιο τρόπο προχωράμε στη συνέχεια στην απάντηση του β' ερωτήματος. Εδώ, έχουμε να κάνουμε με έννοιες αφηρημένες, όπως η ψυχή και η ευδαιμονία. Τι προϋπήρχε πάνω στα συγκεκριμένα; Τι βρήκε ο Σωκράτης έτοιμο από τους σοφιστές π.χ.; Πού διαφοροποιήθηκε; Από ποια σκοπιά προσέγγισε αυτούς τους όρους; Τι πίστευε ότι θα έφερνε στους ανθρώπους αυτή η προσέγγιση;
Δεν ξεχνάμε, την ώρα που περνάμε τις πληροφορίες μας στο Word, δίπλα από κάθε στοιχείο, πρόταση, παράγραφο κτλ. να βάζουμε πάντα τον συγγραφέα ή τον τίτλο του βιβλίου ή όπως τέλος πάντων τα έχουμε κωδικοποιήσει ώστε να τα καταλαβαίνουμε ποια είναι όταν θα έρθει η ώρα των παραπομπών.
Π.χ:
Έχουμε ως ενδεικτική βιβλιογραφία πέντε πακετάκια φωτοτυπιών. Αν βάλω πάνω στο καθένα από αυτά έναν αύξοντα αριθμό από το 1 μέχρι το 5 και ξέρω ότι την τάδε πρόταση την πήρα από το πακετάκι Νο 4, δεν χρειάζεται κάθε φορά που παίρνω κάτι από τον συγκεκριμένο συγγραφέα να γράφω όλο το κατεβατό τίτλους, ονόματα, εκδόσεις κτλ. Γράφω απλά το 4 και τη σελίδα. (4σ.23) Κατά τον ίδιο τρόπο το εγχειρίδιο γίνεται ΕΑΠσ.48, το εναλλακτικό διδακτικό υλικό γίνεται ΕΔΥσ.5 κ.ο.κ. Γιατί το κάνω αυτό; Γιατί όταν θα έχουμε ολοκληρώσει την συγγραφή του κειμένου μας και θα έχουμε πλέον ξεχωρίσει τα χρήσιμα από τα περιττά, δεν θα καθόμαστε να ψάχνουμε πού είχαμε βρει τι κάθε φορά, ο κωδικός του βιβλίου θα υπάρχει ήδη δίπλα του. Έτσι, οι παραπομπές μας γίνονται παιχνιδάκι, και επιπλέον, έχουμε γλιτώσει και τον χρόνο του ψαξίματος, αφού το οργανώσαμε σωστά από την αρχή.

Δεν αλλάζει κάτι από εργασία σε εργασία, πάντα η ίδια διαδικασία ακολουθείται, πάντα μας καθοδηγεί το θέμα μας και πηγαίνουμε βήμα-βήμα τη φορά.

ΕΛΠ 22 - Ημερολόγιο Πορείας 10

Εκπόνηση εργασιών, η προετοιμασία

Υπάρχουν διάφορες φάσεις επεξεργασίας από την ώρα που θα έρθει στα χέρια μας το θέμα της εργασίας μέχρι την παράδοσή της στον ΣΕΠ. Το πρώτο που πρέπει οπωσδήποτε να γίνει είναι να αφιερώσουμε χρόνο στην ίδια την εκφώνηση. Πριν ξεκινήσουμε το διάβασμά μας πρέπει να είμαστε σίγουροι για το τι ακριβώς ζητάει να κάνουμε. Συνήθως τα θέματα χωρίζονται σε δεδομένα και ζητούμενα. Μην προσπερνάτε τα δεδομένα, είναι ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για να ξεκινήσετε ακόμα και την εισαγωγή της εργασίας.

Π.χ. "Η Απολογία Σωκράτους του Πλάτωνος θεωρείται έργο που μπορεί να αποτελέσει τον πυρήνα ανασυγκρότησης του φιλοσοφικού στοχασμού και της δράσης του Σωκράτη." Αυτό είναι το δεδομένο που μας δίνεται έτοιμο. Είναι μια πολύ ασφαλής κίνηση να το αξιοποιήσουμε και να ξεκινήσουμε και εμείς με αυτό ως δεδομένο. Τι μας λέει η πρόταση; Ότι είναι ένα κείμενο καταλύτης όσον αφορά στις φιλοσοφικές αντιλήψεις του Σωκράτη. Ωραία. Τι κάνουμε μετά; Διαβάζοντας τα αποσπάσματα από το ίδιο το κείμενο, αναζητούμε τα σημεία που το πιστοποιούν αυτό. Πού κρύβονται οι φιλοσοφικές απόψεις του Σωκράτη μέσα στον λόγο του; Πού μιλάει για τις τα φιλοσοφικά του πιστεύω; Τα εντοπίζω, τα διαβάζω καλά, και τα κρατάω στα υπ' όψιν.

Ακόμα δεν γράφω τίποτα. Έχοντας όμως ξεκαθαρισμένο το πλαίσιο στοχασμού του έτσι όπως αυτό μας δίνεται στα συγκεκριμένα αποσπάσματα, ξέρω ότι μιλάει για τα α' συγκεκριμένο ηθικό πρόβλημα και το β' στοχασμό, μου είναι εύκολο να εστιάσω πλέον την προσοχή μου σε συγκεκριμένα πράγματα μέσα στην βιβλιογραφία που καλούμαι να μελετήσω. Ένας καθηγητής μου σε προηγούμενη ενότητα μας είχε πει ότι είναι καλύτερο να αφήνουμε την εισαγωγή της εργασίας μας για το τέλος. Νομίζω ότι είχε δίκιο. Εισαγωγή και συμπεράσματα στο τέλος, αφού έχουμε ολοκληρώσει την ύλη μας και αφού έχουμε δώσει απάντηση στα ζητούμενά μας, βγαίνουν πιο ολοκληρωμένα και πιο σφαιρικά με αυτή την σειρά.

Χτες ολοκλήρωσα την ενδεικτική βιβλιογραφία, τις σχετικές σελίδες από εγχειρίδιο και Vegetti, καθώς και τις αντίστοιχες ενότητες από Ε.Δ.Υ. για την α' εργασία. Έχοντας το θέμα μου πάντα μπροστά μου, διάβαζα και σημείωνα ποιο απαντάει τι. Ωραία. Τι πρέπει να κάνω τώρα; Ένα δεύτερο γρήγορο πέρασμα μόνο των σημείων που απαντούν το πρώτο ερώτημα. Διαβάζοντάς τα πλέον μαζεμένα, θα φωτίσουν πολύ εύκολα τα σημεία που πρέπει να μας απασχολήσουν. Δεν είναι δυνατόν να γραφτούν όλα λόγω του ορίου των λέξεων. Άρα, συγκεντρώνουμε μέσα στο μυαλό μας τις πρώτες ύλες μόνο του α' ερωτήματος και αρχίζουμε να μαγειρεύουμε. Είναι σημαντικό, όπως καταλαβαίνετε, να έχουμε συγκεντρώσει τις σωστές πρώτες ύλες, κάτι που δεν θα έλεγα ότι είναι τόσο εύκολο όσο ακούγεται, χρειάζεται και λίγο η κρίση μας εδώ. Με άσχετες πρώτες ύλες είναι φυσικό ότι και το φαγητό που θα φτιάξουμε θα είναι εκτός τόπου και χρόνου και αυτό, η εργασία μας δηλαδή θα βγει εκτός θέματος. Ακόμα όμως και με τα σωστά αποσπάσματα, το να παίρνουμε αυτούσια κομμάτια και να τα κολλάμε σαν κολάζ πάνω στην επιφάνεια της εργασίας μας, αν με ρωτήσετε, δεν είναι εργασία, είναι κολάζ. Χρειάζεται και το δικό μας λιθαράκι, να ακουστεί κάπου και ένα ίχνος από την δική μας φωνή, να φανεί και η δική μας κρίση, στο τι επιλέξαμε να χρησιμοποιήσουμε, στο πώς κάναμε τους συνδυασμούς, στον τρόπο που από το δεδομένο καταλήξαμε στο ζητούμενο. Αυτό είναι νομίζω η μεγαλύτερη πρόκληση-πρόσκληση που μας προσφέρει η διαδικασία της εκπόνησης εργασιών.

ΕΛΠ 22 - Ημερολόγιο Πορείας 8

Μέχρι πριν από την ΕΛΠ 30 (Γράμματα ΙΙ), ο τρόπος που έγραφα τις εργασίες μου ήταν λίγο - έως πολύ, δηλαδή - εξοντωτικός. Το γράψιμό τους ξεκινούσε μαζί με το διάβασμα και συνέχιζε παράλληλα. Χώριζα το αρχείο word μου σε επικεφαλίδες με τα ερωτήματα και τα υποερωτήματα και ό,τι έβρισκα που να έχει σχέση με τον κάθε υπότιτλο, τα έβαζα αυτολεξί κάτω από αυτές τις επικεφαλίδες, όπως ακριβώς τα έβλεπα στη βιβλιογραφία, τυφλή αντιγραφή. Σκοπός ήταν να έχω συγκεντρώσει όλα τα χρήσιμα χωρία μέσα στο word, έτσι ώστε, όταν θα ερχόταν η ώρα να τα γράψω με δικά μου λόγια, να μη χρειάζεται να ανατρέχω στις διαβασμένες σελίδες και να ξαναμαντεύω όλο το νόημα από την αρχή. Το αποτέλεσμα αυτής της μεθόδου ήταν το αρχείο μου να αναπτύσσεται σε απελπιστικά αμέτρητες σελίδες δεδομένων και να κάνει το συμμάζεμά τους μια τρομερά επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία.

Στην προηγούμενη ενότητα (ΕΛΠ 30), επιχείρησα μια διαφορετική, λίγο πιο ριψοκίνδυνη προσέγγιση: Διάβαζα μόνο. Δεν έγραφα τίποτα απολύτως. Το μόνο που έκανα την ώρα που διάβαζα ήταν να υπογραμμίζω ό,τι θεωρούσα σχετικό και έβαζα δίπλα τους ένα α1 ή β2, ανάλογα με τα υποερωτήματα του θέματος της εργασίας. Αφού ολοκλήρωνα τη μελέτη της βιβλιογραφίας που έπρεπε να διαβαστεί, ξαναγυρνούσα και διάβαζα μόνο τα σημεία που είχα αρχειοθετήσει, με τη σειρά διατύπωσης των ερωτημάτων. Διάβαζα δηλαδή πρώτα όλα τα α1, ύστερα τα α2, μετά τα β1 κ.ο.κ. Όταν τελείωνα, τα έκλεινα όλα και τότε μόνο ξεκινούσα να γράφω. Και ήταν πραγματικά πολύ απελευθερωτική η αίσθηση ότι έγραφα τις εργασίες μου χωρίς δεκανίκια! 

Με αυτό τον τρόπο πετύχαινα να αποκομμίσω με μια ανάγνωση ό,τι, σύμφωνα με την κρίση μου, αφορούσε στην εργασία. Η ανάγνωση ήταν σύντομη και περιεκτική, κι αυτό κρατούσε συμπαγή μέσα στο μυαλό μου όλη την κεντρική ιδέα της εργασίας μου. Είχα όλο το υλικό μου φρεσκοδιαβασμένο, ταξινομημένο και έτοιμο για χρήση, αφού δεν είχαν μεσολαβήσει μέρες έως εβδομάδες από την στιγμή που είχα ξεκινήσει το σχετικό διάβασμα.

Τα αποτελέσματα και με τις δύο μεθόδους ήταν (ευτυχώς έως τώρα :) θετικά. Η διαφορά όμως ήταν ότι στην πρώτη ξεθεωνόμουν στην κούραση με το ανακυκλώνω ξανά και ξανά τα ξεχασμένα σημεία, πελάγωνα από τον όγκο των σημειώσεών μου και μέχρι την τελευταία στιγμή δεν ήμουν σίγουρη αν τελικά είχα εστιάσει στα σωστά σημεία της ύλης μου. Με τη δεύτερη μέθοδο ήμουν σίγουρη, αφού με αυτή την τελευταία ανάγνωση φωτίζονταν από μόνες τους σχεδόν οι απαντήσεις. Το μόνο άγχος που είχα ήταν ότι, ενώ οι συμφοιτήτριές μου προχωρούσαν με το γράψιμο της εργασίας τους καθ' όλη τη διάρκεια της προετοιμασίας, εγώ δεν είχα γράψει λέξη. Οι εργασίες μου ξεκινούσαν και ολοκληρώνονταν τις τελευταίες μέρες πριν την εκπνοή του χρόνου. Όλο το υπόλοιπο διάστημα απλώς διάβαζα και ταξινομούσα.

Την ίδια μέθοδο σκοπεύω να ακολουθήσω και φέτος. Μου φαίνεται λιγότερο αρχάρια από την πρώτη μέθοδο αυτή η προσέγγιση, με περισσότερο ρίσκο ως προς το αποτέλεσμα, χρειάζεται περισσότερη εμπιστοσύνη στην κρίση σου και τις εκφραστικές σου ικανότητες από ότι με την πρώτη, όμως από την άλλη, σε αποδεσμεύει από την τυφλή παρατακτική συγκέντρωση απόψεων των διαφόρων συγγραφέων, αφού σου δίνει την ώθηση να κάνεις ένα βήμα και από μόνος σου και να αρθρώσεις τον δικό σου λόγο, τον βασισμένο πάντα στην δοθείσα βιβλιογραφία, αλλά μέσα και από το δικό σου προσωπικό πρίσμα έκφρασης και αντίληψης.

Στο κείμενο της Απολογίας, επανέρχομαι συνεχώς, κάθε φορά που ολοκληρώνω μέρος της βιβλιογραφίας, ώστε αφετηρία μου να παραμένει το ίδιο το κείμενο πρώτιστα, και λιγότερο οι αναλύσεις των διαφόρων συγγραφέων. Αφού ολοκληρώσω και με τους λοιπούς της βιβλιογραφίας και συγκεντρώσω και από εκεί τα βασικά σημεία ως προς την απάντηση των ερωτημάτων μας, θα καταλήξω στο εγχειρίδιο, το οποίο δεν είναι μονάχα το βασικότερο εργαλείο μας για την εκπόνηση των εργασιών, αλλά και ο θεματοφύλακας της ύλης μας για τις εξετάσεις στο τέλος της χρονιάς, οι οποίες να μην ξεχνάμε ότι αποτελούν το 70% της βαθμολογίας μας, γι' αυτό και τους δίνω τόσο μεγάλη σημασία. Εν αρχή, λοιπόν, ην το εγχειρίδιο, και μετά όλα τα άλλα. Τι είπαμε πως βάζουμε πρώτα; Το εγχειρίδιο! :)

ΕΛΠ 22 - Θέμα 1ης γραπτής εργασίας 2011-2012

ΕΛΠ 22

ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ 2011-2012

ΘΕΜΑ 1ης ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

"Η Απολογία Σωκράτους του Πλάτωνος θεωρείται έργο που μπορεί να αποτελέσει τον πυρήνα ανασυγκρότησης του φιλοσοφικού στοχασμού και της δράσης του Σωκράτη. Αφού μελετήσετε τα χωρία 20c-32a και 37e-38b του έργου, απαντήστε στα ερωτήματα:
(1) Με ποιο τρόπο εξετάζει ο Σωκράτης το δελφικό χρησμό ότι είναι ο σοφότερος από όλους;
(2) Ποια είναι η αντίληψη του Σωκράτη για την 'επιμέλεια της ψυχής' και την ανθρώπινη ευδαιμονία και με ποια επιχειρήματα την υποστηρίζει;"

Έκταση: 2.000-2.500 λέξεις.
Παράδοση: έως Τρίτη, 22-11-2011.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Κείμενα

Πλάτωνος Απολογία Σωκράτους-Κρίτων, εισαγ.-μτφ.-ερμην. σχόλια Θ. Σαμαράς, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Ζήτρος, 2003, σσ. 166-215, 236-239.

Εγχειρίδια του ΕΑΠ

Δήμας, Π. "Η φιλοσοφία του Πλάτωνα", στο: Σ. Βιρβιδάκης κ.ά. Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: Από την Αρχαιότητα έως τον 20ο Αιώνα, τ. Α', Πάτρα: Ε.Α.Π., 2000, σσ. 123-132.
Εναλλακτικό Διδακτικό Υλικό για την Θ.Ε. "Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη¨από την Αρχαιότητα έως τον 20ο αιώνα", Υπερκείμενο, Υποενότητες 3.4.2 ("Η διαμάχη Σοφιστών - Σωκράτη") και 5.29.4 ("Σωκρατικός έλεγχος και μαιευτική").
Vegetti, M., Ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ.-επιστ.επιμ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, Αθήνα: Εκδ. Οίκος Π. Τραυλός, 2000 (και ανατ.), σσ. 139-150.

Λοιπή Βιβλιογραφία

Βλαστός, Γ., Σωκράτης: Ειρωνευτής και ηθικός φιλόσοφος, μτφ. Π. Καλλιγάς, πρόλ. Α. Νεχαμάς, Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1993 (ανατ. 2000), σσ. 241-269, 308-314, 338-339.
Guthrie, W.K.C., Ο Σωκράτης, μτφ. Τ. Νικολαΐδης, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 1990 (ανατ. 1991), σσ. 119-127, 203,211.
Καρασμάνης, Β., Σωκράτης: Ο σοφός που δε γνώριζε τίποτα, Αθήνα: Εκδοτ. Οργαν. Λιβάνη, 2002, σσ. 15-26, 79-90.
Reale, G., Σωκράτης. Προς ανακάλυψιν της αρχαίας σοφίας, επιμ. μτφ. Μ. Οικονομίδου, Αθήναι: Ακαδημία Αθηνών, Κ.Ε.Ε.Φ., 2008, σσ. 58-65.
Taylor, A.E., Πλάτων. Ο άνθρωπος και το έργο του, μτφ. Ι. Αρζόγλου, Αθήνα: M.I.E.T., 1990 (και ανατ.), σσ. 193-205.

ΕΛΠ 22 - Θέματα εργασιών προηγούμενων ετών

1^η εργασία

2004-5

Αφού μελετήσετε το κείμενο Πλάτωνος Φαίδων 96a-102a, σχολιάστε το λαμβάνοντας υπόψη τα παρακάτω σημεία:
(α) Ποιες είναι οι απόψεις των προσωκρατικών, και ειδικά του Αναξαγόρα, για τη γνώση και την αισθητηριακή αντίληψη, σύμφωνα με τον πλατωνικό Σωκράτη; Να τις συγκρίνετε με τις αναφορές του Εγχειριδίου και να εντοπίσετε τις διαφορές.
(β) Ποιά είναι τα κύρια σημεία της κριτικής του Σωκράτη σε αυτές τις απόψεις;
(γ) Ποιο είναι το περιεχόμενο του "δεύτερου πλου" που επιχειρεί ο Σωκράτης; Σε τι αποβλέπει;
(δ) Ποιος ο ρόλος και χαρακτήρας των ιδεών (οντολογικός, γνωσιοθεωρητικός) σύμφωνα με το απόσπασμα;

2005-6

Θέμα 1ης εργασίας
Kαταληκτική ημερομηνία παράδοσης: 28-11-2005

Η εξέλιξη της έννοιας του θείου στην πρώιμη ελληνική φιλοσοφία (Προσωκρατικοί-Σοφιστές). Για την περίπτωση των Προσωκρατικών επικεντρωθείτε στους: Ξενοφάνη, Πυθαγόρειους, Ηράκλειτο, Εμπεδοκλή.
Eνδεικτική βιβλιογραφία
Σ. Βιρβιδάκης-K. Ιεροδιακόνου (επιμ.), Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: Από την Αρχαιότητα έως τον 20ό Αιώνα, τόμ. Α΄, Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 2000, κεφ. 1 και 2.
S. Broadie, «Η εξορθολογισμένη θεολογία», στον τόμο: A. A. Long (επιμ.), Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι. Συναγωγή συστατικών μελετημάτων, μτφ. Θ. Νικολαϊδης-Τ. Τυφλόπουλος, επιμ. Δ. Ι. Ιακώβ, Αθήνα: Δ. Ν. Παπαδήμας, 2005, 299-325.
Ο. Gigon, Βασικά προβλήματα της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. Ν. Μ. Σκουτερόπουλος, Αθήνα: Γνώση, 1991, 214-238.
Ι. Γ. Καλογεράκος, «Πυρ και θεός: Φυσική και θεολογία στη σκέψη του Ηράκλειτου», Φιλοσοφία 25-26 (1995-96), σελ. 96-117. G. S. Kirk-J. E. Raven-M. Schofield, Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι, μτφ. Δ. Κούρτοβικ, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 1988 (και ανατυπώσεις).
Ν. Μ. Σκουτερόπουλος, Η αρχαία σοφιστική. Τα σωζόμενα αποσπάσματα, Επιμ. κειμ., μτφ., σχολ., Αθήνα: Γνώση, 1991 (1988). M. Vegetti, Ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. Γ. Α. Δημητρακόπουλος, Αθήνα: Π. Τραυλός, 2003 (2000), κεφ. 2 κ.ε. (έμφαση στις σελ. 43-48 ).

2007-8

ΘΕΜΑ 1ης ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

«Αφού μελετήσετε το χωρίο Πλάτωνος Πολιτεία 427c-445e, απαντήστε στα παρακάτω ερωτήματα:
(α) Ποιες είναι κατά τον Πλάτωνα οι αρετές της πόλεως και ποιο είναι το περιεχόμενο καθεμιάς από αυτές;
(β) Πώς σκιαγραφεί ο Πλάτων τα ‘μέρη’ της ψυχής και με ποια επιχειρήματα παραλληλίζει τις αρετές της πόλεως με τις αρετές της ψυχής;
(γ) Ποια είναι η πλατωνική αντίληψη περί δικαιοσύνης, τόσο στην κοινωνική όσο και στην ατομική της διάσταση, που αναδύεται στο χωρίο αυτό, και πώς συνδέεται με την ευδαιμονίαν της πόλεως και του ατόμου;»
Έκταση: 2.000–2.500 λέξεις.
Αποστολή: Δευτέρα 26-11-2007.

2009-10

ΘΕΜΑ 1ης ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
«Σε δύο αντιπροσωπευτικά κείμενα της αρχαίας σοφιστικής παρουσιάζονται διαφορετικές προσεγγίσεις του ζητήματος του νόμου και της φύσεως. Πρόκειται για (α) τα χωρία: Πλάτωνος Γοργίας 482c-486d και 491e-492e, τα οποία φέρεται να αποδίδουν τις απόψεις του Σοφιστή Καλλικλή, και (β) τις ενότητες 3-7 του έργου του Ανωνύμου του Ιαμβλίχου, το οποίο θεωρείται ότι εκφράζει τις απόψεις ενός άγνωστου Σοφιστή. Αφού μελετήσετε τα κείμενα αυτά, απαντήστε στα παρακάτω ερωτήματα:
(1) Ποιες είναι οι θέσεις του Καλλικλή στο ζήτημα του νόμου και της φύσεως και πώς συνδέονται με τη θεωρία του για τη δικαιοσύνη και τον πολιτειακό βίο;
(2) Ποια είναι η επιχειρηματολογία του Ανωνύμου για το νόμο και το δίκαιο και πώς οραματίζεται τον πολιτικό άνδρα και τον πολιτειακό βίο; Συγκρίνετε τις απόψεις του με τις απόψεις του Καλλικλή.»

Έκταση: 2.000–2.500 λέξεις.
Παράδοση: έως Τρίτη 24-11-2009.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΚΕΙΜΕΝΑ
Πλάτων, Γοργίας, εισαγ.–μτφ.–σχόλια Στ. Τζουμελέας, Αθήνα: Ι. Ζαχαρόπουλος, χ.χ., σελ. 130-143, 156-159.
Πλάτων, Γοργίας [ή περί ρητορικής ανατρεπτικός], φιλοσοφική ανάλυση–μτφ.–σχόλια: Η. Βαβούρας, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος, 2008, σελ. 498-517, 540-547.
Σκουτερόπουλος, Ν.Μ., Η αρχαία σοφιστική. Τα σωζόμενα αποσπάσματα, επιμ. κειμ.–μτφ.–σχολιασμός, Αθήνα: εκδ. Γνώση, 1998 (1991), σελ. 554-568.
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΤΟΥ Ε.Α.Π.
Μπάλλα, Χ., «Οι Σοφιστές», στο: Σ. Βιρβιδάκης κ.ά., Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα, τ. Α΄, Πάτρα: Ε.Α.Π., 2000, σελ. 82-98, ιδιαίτ. σελ. 91-94.
Μπάλλα, Χ., «Σοφιστική», Εναλλακτικό Διδακτικό Υλικό για τη Θ.Ε. «Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα», Υπερκείμενο, Ενότητα 4.7. Vegetti, M., Ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ.–επιστ. επιμ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, Αθήνα: Εκδ. οίκος Π. Τραυλός, 2003 (2000), σελ. 132-139.
ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Guthrie, W.K.C., Οι Σοφιστές, μτφ. Δ. Τσεκουράκης, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 1991 (1989), σελ. 98-102, 135-142.
Kerferd, G.B., Η σοφιστική κίνηση, μτφ. Π. Φαναράς, Αθήνα: Ινστιτούτο του Βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα, 1999 (1996), σελ. 172-202.
Μπενάκης, Λ.Γ., «Ο ʽΑνώνυμος Ιαμβλίχουʼ (Ε΄ αι. π.Χ.) για την τυραννίδα», στο: Λ.Γ. Μπενάκης, Αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Ιστοριογραφικά και ερευνητικά δημοσιεύματα, Αθήνα: Παρουσία, 2004, σελ. 45-53 [α΄ δημοσ.: 1980].
Σούρλας, Π.Κ., Φιλοσοφία του δικαίου, Αθήνα-Κομοτηνή: Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, 2000, σελ. 20-39. Taylor, A.E., Πλάτων. Ο άνθρωπος και το έργο του, μτφ. Ι. Αρζόγλου, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 1990 (και ανατυπ.), σελ. 151-156.

2010-11

ΘΕΜΑ 1ης ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
«Το πρόβλημα της ακρασίας συζητείται σε δύο διαλόγους του Πλάτωνα: (α) στον Πρωταγόρα 345d-e και 352b-359a, και (β) στην Πολιτεία 437b-441c. Αφού μελετήσετε τα κείμενα αυτά, εξετάστε:
(1) Πώς συνδέονται, με βάση το χωρίο του Πρωταγόρα, η αρετή, η γνώση και η εγκράτεια.
(2) Πώς συσχετίζεται η ακρασία με τις συγκρούσεις στην ψυχή σύμφωνα με το χωρίο της Πολιτείας.
Τέλος, (3) συγκρίνετε τις θέσεις των δύο διαλόγων στο ζήτημα της ακρασίας.»

Έκταση: 2.000 – 2.500 λέξεις
Παράδοση: έως Τρίτη 23 Νοεμβρίου 2010


ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΚΕΙΜΕΝΑ

Πλάτων, Πρωταγόρας, εισαγ. – μτφ. – σχόλια Β. Τατάκης, Αθήνα: Ι. Ζαχαρόπουλος, χ.χ., σσ. 102-105, 118-135.
Πλάτων, Πρωταγόρας, εισαγ. – μτφ. – σχόλια Η.Σ. Σπυρόπουλος, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος, 2009, σσ. 220-223, 250-281.
Πλάτων, Πολιτεία, εισ. σημ. – μτφ. – ερμ. σημειώμ. Ν.Μ. Σκουτερόπουλος, Αθήνα: Πόλις, 2006 (2002), σσ. 308-323.

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ Ε.Α.Π.

Δήμας, Π., «Η φιλοσοφία του Πλάτωνα», στο: Σ. Βιρβιδάκης κ.ά., Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: Από την Αρχαιότητα έως τον 20ό Αιώνα, τ. Α΄, Πάτρα: Ε.Α.Π., 2000, σσ. 130-136, 148-156.
Τερέζης, Χ., («Η διαμάχη Σοφιστών – Σωκράτη», «Στοιχεία πλατωνικής ηθικής», «Η οντολογική θεμελίωση της ηθικής στους πρώιμους πλατωνικούς διαλόγους») & Μπάλλα, Χ., («Η πλατωνική Πολιτεία»), Εναλλακτικό Διδακτικό Υλικό για τη Θ.Ε. «Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη:Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα», Υπερκείμενο, Υποενότητες 3.4.2, 3.4.4, 5.29.8-9.

ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Annas, J., Εισαγωγή στην Πολιτεία του Πλάτωνα, μτφ. Χ. Γραμμένου, επιμ. Χ. Ζαφειρόπουλος – Π. Μπουρλάκης, Αθήνα: Καλέντης, 2006, σσ. 160-169, 175-186.
Guthrie, W.K.C., Ο Σωκράτης, μτφ. Τ. Νικολαΐδης, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 2005 (1990), σσ. 179-196.
Pappas, N., Πολιτεία του Πλάτωνα. Ένας οδηγός ανάγνωσης, μτφ. Δ. Παπαγιαννάκος, επιστ. επιμ. Ι. Πατσιώτη, Αθήνα: Οκτώ, 2006, σσ. 92-102.
Reale, G., Σωκράτης.Προς ανακάλυψιν της αρχαίας σοφίας, επιμ. μτφ. Μ. Οικονομίδου, Αθήναι: Ακαδημία Αθηνών, Κ.Ε.Ε.Φ., 2008, σσ. 238-245.
Taylor, A.E., Πλάτων. Ο άνθρωπος και το έργο του, μτφ. Ι. Αρζόγλου, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 2003 (1990), σσ. 297-309.

2^η εργασία

2004-5

«Αφού μελετήσετε το κείμενο Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια Β4-6, 1105b19-1107a27, σχολιάστε το λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα παρακάτω σημεία:
(α) Πώς διαφοροποιεί ο Αριστοτέλης την αρετή ως έξη από τα πάθη και τις δυνάμεις και πώς την συνδέει με την έννοια του έργου;
(β) Ποια είναι η θεωρία του Αριστοτέλη για τη μεσότητα;
(γ) Μπορεί ή δεν μπορεί, κατά τον Αριστοτέλη, να εφαρμοσθεί η έννοια της μεσότητας σε όλα τα συναισθήματα ή και όλες τις πράξεις του ανθρώπου και γιατί;
(δ) Αναλύστε τον τελικό ορισμό της αρετής από τον Αριστοτέλη [κεφ. Β6]. »

Ενδεικτική βιβλιογραφία

ΚΕΙΜΕΝΟ
Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια, τόμ. Α’, απόδοση Β. Μοσκόβης. Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη, χχ.
Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, βιβλίο Β΄, εισ.-μτφ.-σχ. Δ. Λυπουρλής. Θεσσαλονίκη: Ζήτρος, 2000.

ΜΕΛΕΤΕΣ
Καλογεράκος, Ι., «Υπερβολή και υπεροχή στην ηθική φιλοσοφία του Αριστοτέλη», Φιλοσοφία 27/28 (1997-9 166-190.
Κόντος, Π., «Η φιλοσοφία του Αριστοτέλη: Ηθική και πολιτική φιλοσοφία», στο: Σ. Βιρβιδάκης & Κ. Ιεροδιακόνου (επιμ.), Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη, τόμ. Α΄. Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 2000, 206-211. Düring, I., Ο Αριστοτέλης, τόμ. Β΄, μτφ. Α. Γεωργίου-Κατσιβέλα. Αθήνα: ΜΙΕΤ, 22003, 223-228.
Gigon, O., Βασικά προβλήμα της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. Ν.Μ. Σκουτερόπουλος. Αθήνα: Γνώση, 1991, 290-300 (για τις ‘αρετές’ γενικά).
Ross, W.D., Αριστοτέλης, μτφ. Μ. Μητσού. Αθήνα: ΜΙΕΤ, 1991, 275-280, 287-297.
Vegetti, M., Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, μτφ. Γ. Δημητρακόπουλος. Αθήνα: Τραυλός, 2000, 247-251.

2005-6

Παρουσιάσετε και σχολιάσετε συγκριτικά την εικόνα του φιλοσόφου στον Πλάτωνα, με έμφαση στην Πολιτεία, 6ο και 7ο βιβλίο: 507d-521b, και στον Αριστοτέλη, με έμφαση στα Ηθικά Νικομάχεια, 10ο βιβλίο, κεφ. 6-9: 1176a30-1179a32.

Έκταση: περίπου 2500 λέξεις
Καταληκτική Ημερομηνία Αποστολής: 23 Ιανουαρίου 2006


Εγχειρίδιο ΕΑΠ:
Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη, τόμ. Α΄, Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 2000, κεφ. 3, ιδιαίτ. κεφ. 3.2.7 ("Η πλατωνική Πολιτεία", σσ. 152-156) και για Αριστοτέλη: σσ. 206-211.

ΚΕΙΜΕΝA
Πλάτων Πολιτεία, εισ. σημείωμα-μετάφραση-ερμ. σημειώματα Ν. Μ. Σκουτερόπουλος, Αθήνα: Πόλις, 2002, 488-518 (=507d-511e• 514a-521b).
Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια, τόμ. Β΄, απόδοση Β. Μοσκόβης, Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη, 1993, 538-557 (=1176a30-1179a32).

ΜΕΛΕΤΕΣ During, I., Ο Αριστοτέλης. Παρουσίαση και ερμηνεία της σκέψης του, τόμ. Β΄, μτφ. Α. Γεωργίου-Κατσιβέλα, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 2003 (1994), 254-260 ("Η ευδαιμονία και η θεωρία").
Gigon, O., Βασικά προβλήματα της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. Ν. Μ. Σκουτερόπουλος, Αθήνα: Γνώση, 1991, 274-300 (για το "πράττειν" και τις "αρετές" γενικά).
Hadot, P., Τι είναι η αρχαία ελληνική φιλοσοφία, μτφ. Ά. Κλαμπατσέα, Αθήνα: Ίνδικτος, 2002 (γενικά για την έννοια της φιλοσοφίας στον Πλάτωνα, σσ. 25-80).
Irwin, T., Η κλασική σκέψη, μτφ. Γ. Βογιατζής, επιστ. επιμ. Γ. Μανιάτης, Αθήνα: Πολύτροπον, 2005, 216-220.
Κόντος, Π., «Η φιλοσοφία του Αριστοτέλη: Ηθική και πολιτική φιλοσοφία», στο: Σ. Βιρβιδάκης & Κ. Ιεροδιακόνου (επιμ.), Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη, τόμ. Α΄, Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 2000, 206-211. Koyre Α., Φιλοσοφία και Πολιτεία. Εισαγωγή στην ανάγνωση του Πλάτωνα, μτφ. Λ. Κασίμη, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 1990, σελ. 83-108 («Φιλοσοφία και πολιτεία»).
Μανιάτης, Γ., Φιλοσοφία και Πολιτεία στον Πλάτωνα: Ο φιλόσοφος-βασιλεύς και η αρίστη πολιτεία, εκδ. Έννοια, Αθήνα, 2005. Ross, W. D., Αριστοτέλης, μτφ. Μ. Μητσού, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 1991, 329-332 "Ο ιδεώδης βίος").
Vegetti, M., Ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. Γ. Α. Δημητρακόπουλος, Αθήνα: Π. Τραυλός, 2003 (2000), 175-179, 210-211, 250-251.

2007-8

Αφού μελετήσετε την πραγματεία Ι.4 από τις Εννεάδες του Πλωτίνου («Περί Ευδαιμονίας»), απαντήστε στα ακόλουθα ερωτήματα:
1. Ποια επιχειρήματα επιστρατεύει ο φιλόσοφος για να αποδείξει ότι η ευδαιμονία που επιδιώκει ο άνθρωπος δεν μπορεί να αποδίδεται στα ζώα και στα φυτά;
2. Ποια είναι, κατά τον Πλωτίνο, τα εξωτερικά εμπόδια (συμπεριλαμβανομένων των σωματικών) στην επίτευξη της ευδαιμονίας και πώς αντιμετωπίζει το πρόβλημα αυτό η πλωτινική ανθρωπολογία;
3. Ποιο το πρότυπο του σοφού, κατά τον Πλωτίνο, στην εξεταζόμενη πραγματεία;

ΛΕΞΕΙΣ: 2.000-2.500

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ: 29 Ιανουαρίου 2008

ΚΕΙΜΕΝΟ
Πλωτίνου, Εννεάς Πρώτη, Αρχ. Κείμενο - Μετάφραση - Σχόλια Παύλου Καλλιγά, Κέντρον Εκδόσεως Έργων Ελλήνων Συγγραφέων Ακαδημίας Αθηνών, 1994, σσ. 60-87.

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ

1. Π. Καλλιγάς, Σ. Ράγκος, Πλωτίνος, ο ιδρυτής του νεοπλατωνισμού, στο Σ. Βιρβιδάκης κλπ. , Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη από την Αρχαιότητα έως τον 20ό αι., τόμος Α΄, Πάτρα, Ε.Α.Π., 2000, σσ. 273-283.
2. M. Vegetti, Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, μτφρ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, Αθήνα, Εκδοτικός Οίκος Π. Τραυλός, 2003, σσ. 388-394.

ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. A.H. Armstrong, Πλωτίνος, Αθήνα, Εκδόσεις Ενάλιος, 2006, σσ. 71-91.
2. P. Hadot, Τι είναι η αρχαία ελληνική φιλοσοφία, μτφρ. Α. Κλαμπατσέα, Αθήνα, 2002, Ίνδικτος, σσ. 216-231.
3. Γ.Α. Λέκκας, «Πλωτίνος. Από την οντολογία της ουσίας σε μια οντολογία του τρόπου», στο Αθ. Γλυκοφρύδη - Λεοντσίνη (επιμ.), Vita Contemplativa. Βίος Θεωρητικός, Αφιερωματικός Τόμος εις τον καθηγ. Δημήτριο Ν. Κούτρα, Αθήνα, 2006, σσ. 263-291.

2008-9

«Αφού μελετήσετε τα χωρία Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια 1138b18-34, 1139a21-b13, 1140a27-b34 και 1144a7-1145a12, να απαντήσετε στα ερωτήματα:
1. Πώς ορίζεται η προαίρεσις σε σχέση με τις ηθικές αρετές και σε σχέση με τη φρόνησιν;
2. Γιατί η ηθική αρετή αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την απόκτηση της φρονήσεως ενώ, αντίστροφα, και ο προσδιορισμός της ηθικής αρετής απαιτεί αναφορά στη φρόνησιν (χωρίς ωστόσο να προκαλείται φαύλος κύκλος);
3. Ποια ερμηνευτικά προβλήματα εγείρονται εάν ακολουθήσουμε τις υποδείξεις του αριστοτελικού κειμένου, σύμφωνα με τις οποίες η φρόνησις δεν αναφέρεται στα τέλη, δηλαδή στους σκοπούς, των πράξεών μας;»

Έκταση: 2.000-2.500 λέξεις
Παράδοση: έως Τρίτη 20 Ιανουαρίου 2009


ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΚΕΙΜΕΝΟ
Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Εισαγωγή - μετάφραση - σχόλια Δ. Λυπουρλής,
εκδ. Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2006.

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΤΟΥ Ε.Α.Π.
Κόντος Π., «Αριστοτέλης: Ηθική και πολιτική φιλοσοφία», στο Σ. Βιρβιδάκης κ.ά., Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: από την Αρχαιότητα έως τον 20ό Αιώνα, τ. Α΄, Ε.Α.Π., Πάτρα 2000, σσ. 206-211. Vegetti, M., Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, Μετ. – επιστ. επιμ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, εκδ. Τραυλός, Αθήνα 2003, σσ. 247-251.
Εναλλακτικό Διδακτικό Υλικό για τη Θ.Ε. ΕΛΠ 22, Υπερκείμενο, Υποενότητες 3.4.5 (= 5.8.5: Η αριστοτελική ηθική), 5.8.6 (Η πολιτική φιλοσοφία του Αριστοτέλη), 5.8.17 (Ηθικά έργα: Ηθικά Νικομάχεια), 6.52 (Προαίρεσις), 6.65 (= 5.8.17.10 Φρόνησις) και 6.9 (Αρετή)

ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Κόντος Π., Η αριστοτελική ηθική ως οντολογία. Φρόνησις, τέχνη, σοφία, εκδ.
Κριτική, Αθήνα 2000, σσ. 21-31.
Σκαλτσάς Θ., Ο χρυσούς αιών της αρετής. Αριστοτελική ηθική, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1993, σσ. 82-94.

2009-10

«Ο Αριστοτέλης πραγματεύεται στα Ηθικά Νικομάχεια τη φύση της ευδαιμονίας, την οποία ορίζει ως το ύψιστο ηθικό τέλος του ανθρώπου. Όμως, στο βιβλίο Κ΄ των Ηθικών Νικομαχείων (κεφ. 6-8, χωρίο 1176a30-1179a32) ο Αριστοτέλης επιχειρεί περαιτέρω να προσδιορίσει ακριβέστερα την τελείαν ευδαιμονίαν του ευδαιμονέστατου ανθρώπου. Ύστερα από τη μελέτη του εν λόγω χωρίου, απαντήστε στα παρακάτω ερωτήματα:
(1) Ποιοι είναι οι βίοι και οι ενέργειες που εξετάζονται εδώ από τον Αριστοτέλη, πώς αξιολογούνται, και ποιο τελικά είδος ενεργειών συνθέτει τον ευδαίμονα βίο;
(2) Ποια είναι η επιχειρηματολογία που οδηγεί τον Αριστοτέλη στο συμπέρασμα ότι ο θεωρητικός -φιλοσοφικός βίος της θεωρίας του νου είναι ο ευδαιμονέστατος, και ποιον θεωρεί ο ίδιος ως τον δεύτερο κατά σειρά ευδαίμονα βίο;»

Έκταση: 2.000–2.500 λέξεις.
Παράδοση: έως Τρίτη 19-1-2010.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΚΕΙΜΕΝΑ
Λυπουρλής Δ., Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2006, Βιβλία Α΄-Δ΄
(: Εισαγωγή, σσ. 61-100),

και

Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Βιβλία Ε΄-Κ΄, εισ. - μτφ. - σχόλια Δ. Λυπουρλής, εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2006, σσ. 592-621.

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΤΟΥ Ε.Α.Π.
Κόντος Π., «Η Φιλοσοφία του Αριστοτέλη: Ηθική και Πολιτική Φιλοσοφία», στο: Σ. Βιρβιδάκης κ.ά., Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα, τ. Α΄, Ε.Α.Π., Πάτρα 2000, σσ. 206-211.
Τερέζης Χ., «Η αριστοτελική ηθική» & Σπηλιόπουλος Λ., «Ηθικά έργα: Ηθικά Νικομάχεια», Εναλλακτικό Διδακτικό Υλικό για τη Θ.Ε. «Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα», Υπερκείμενο, Υποενότητες 3.4.5, 5.8.17 (ιδίως 5.8.17.15). Vegetti M., Ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. - επιστ. επιμ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, Εκδ. οίκος Π. Τραυλός, Αθήνα 2003 (2000), σσ. 247-251.

ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Düring I., Ο Αριστοτέλης. Παρουσίαση και Ερμηνεία της Σκέψης του, τόμ. Β΄, μτφ. Α. Γεωργίου -Κατσιβέλα, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 2003 (β΄ ανατύπωση), σσ. 205-210, 235-240, 254-260.
Λυπουρλής Δ., Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2006, Βιβλία Α΄-Δ΄ (: Εισαγωγή, σσ. 61-100), Βιβλία Ε΄-Κ΄ (: Σχόλια, σσ. 647-652).
Πεντζοπούλου - Βαλαλά Τ., Προβολές στον Αριστοτέλη, εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 1998 (β΄ έκδοση), σσ. 265-272. Ross W.D., Αριστοτέλης, μτφ. Μ. Μητσού, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 2005 (γ΄ ανατύπωση), σσ. 265-280, 305-313, 329-332.

2010-2011

«Οι Στωικοί και Επικούρειοι συμμερίζονται την αντίληψη του Αριστοτέλη ότι η ευδαιμονία αποτελεί τον ʽύψιστοʼ και ʽέσχατοʼ σκοπό της ανθρώπινης ύπαρξης. Διαφέρουν, ωστόσο, ως προς το περιεχόμενο που αποδίδουν στην ευδαιμονία και ως προς τον τρόπο απόκτησής της. Αφού μελετήσετε τα κείμενα: (α) Αριστοτέλους, Ηθικά Νικομάχεια 1097a15–1098a20 (β) Επικούρου, Προς Μενοικέα και αποσπ. 182-184 και (γ) Ζήνωνος, αποσπ. 212-224, να απαντήσετε στα εξής ερωτήματα:
(1) Τι είναι και πώς αποκτάται η ευδαιμονία κατά τους Επικούρειους;
(2) Τι είναι και πώς αποκτάται η ευδαιμονία κατά τους Στωικούς;
(3) Σκιαγραφήστε την αριστοτελική θεώρηση περί ευδαιμονίας και περιγράψτε τις βασικές διαφορές που έχουν από αυτήν η επικούρεια και η στωική αντίληψη περί ευδαιμονίας.»

Έκταση: 2.000 – 2.500 λέξεις
Παράδοση: έως Τρίτη 18 Ιανουαρίου 2011

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΕΙΜΕΝΑ

Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, βιβλία Α΄-Δ΄, Εισαγ. – μτφ. – σχόλια Δ. Λυπουρλής, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος 2006, σσ. 152-165.
Επίκουρος, Ηθική. Η θεραπεία της ψυχής, Εισαγ. – μτφ. – σχόλια Γ. Ζωγραφίδης, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος 2009, σσ. 248-267, 426-427.
Αρχαία Κυπριακή Γραμματεία, τ. 5: Ζήνων ο Κιτιεύς, μτφ. Κ.Π. Μιχαηλίδης, Λευκωσία: Ίδρυμα Αναστάσιος Γ. Λεβέντης 1999, σσ. 217-223.

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ Ε.Α.Π.

Κόντος, Π., «Η φιλοσοφία του Αριστοτέλη. Ενότητα 4.3: Ηθική και πολιτική φιλοσοφία» και Ιεροδιακόνου, Κ., Ενότητα 5.1: «Οι Επικούρειοι» και Ενότητα 5.2: «Οι Στωικοί», στο: Σ. Βιρβιδάκης κ.ά., Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: Από την Αρχαιότητα έως τον 20ό Αιώνα, τ. Α΄, Πάτρα: Ε.Α.Π., 2000, σσ. 206-211, 221-247.
Τερέζης, Χ., («Η αριστοτελική ηθική», «Από την ηθική του πολίτη στην ηθική του προσώπου: Στωικοί - Επίκουρος»), Λήμματα «Επικουρισμός» και «Στωικισμός», Φιολιτάκη, Μ., («Επίκουρος») & Σπηλιόπουλος, Λ., («Ηθικά έργα: Ηθικά Νικομάχεια»), Εναλλακτικό Διδακτικό Υλικό για τη Θ.Ε. «Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη:Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα», Υπερκείμενο, Υποενότητες 3.4.5, 3.4.6, 4.2, 4.9, 5.8.17, 5.13.

ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Κάλφας, Β. & Ζωγραφίδης, Γ., Αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι, Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών 2006 (ανατ. 2008), σσ. 173-212. Long, A.A., Η ελληνιστική φιλοσοφία. Στωικοί, Επικούρειοι, Σκεπτικοί, μτφ. Σ. Δημόπουλος – Μ. Δραγώνα - Μονάχου, Αθήνα: ΜΙΕΤ 1990, σσ. 108-120, 299-328.
Sharples, R.W., Στωικοί, Επικούρειοι και Σκεπτικοί: Μια εισαγωγή στην ελληνιστική φιλοσοφία, μτφ. Μ. Λυπουρλή – Γ. Αβραμίδης, Θεσσαλονίκη: Θύραθεν 2002, σσ. 143-189.

3^η εργασία

2004-5

" [Η καθαυτό ουσία...] από δύο πράματα λοιπόν ειν'όλη καμωμένη
Και αλήθεια υπάρχουν σώματα και υπάρχει το άδειο όπου είναι
Βαλμένα εκείνα, και γι'αυτό κινούνται ολούθε όλα.
Τωόντι που υπάρχει καθαυτό το πράμα, το αποδείχνει
Όλου του κόσμου η αίσθηση...
Κι αν διαβεί από μέσα του κι'απ'όλα του τα μέρη,
Μόνο του, πράμα κινητό κανένα δε μποδίζει.
Ό,τι εμείς λέμε άδειο κενό θα νάνε βέβαια εκείνο."
Λουκρητίου, Περί Φύσεως, Ι.489-9,506-8 (μτφρ. Κ.Θεοτόκης)

Η έννοια του κενού αποτελεί βασικό άξονα γύρω από τον οποίο διαρθρώνεται, μεταξύ άλλων, η φυσική φιλοσοφία από τις απαρχές του ελληνικού στοχασμού μέχρι και την ύστερη αρχαιότητα.
α) Εντοπίστε τις σχολές εκείνες οι οποίες υπερασπίζονται την έννοια του κενού, καθώς και εκείνες που διατυπώνουν αντίθετη άποψη. Καταγράψτε τις ιδιότητες που κάθε σχολή αποδίδει στο κενό και σχολιάστε τα επιχειρήματα που προβάλλουν για την υποστήριξη των απόψεών τους.
β) Η εισαγωγή της έννοιας του κενού ως φυσικής οντότητας προφανώς δεν είναι αυτονόητη, καθώς δεν προκύπτει από άμεσα εμπειρικά δεδομένα. Πως αξιολογείτε αυτήν τη συμβολή στη διαμόρφωση ενός 'ορθολογικού' επιστημονικού-φιλοσοφικού λόγου;
γ) Η κατάρρευση της Αριστοτελικής φυσικής φιλοσοφίας συνδέεται και με την πειραματική απόδειξη της ύπαρξης του κενού. Γιατί κατά τη γνώμη σας η πληρότητα του χώρου ήταν ικανή και αναγκαία συνθήκη για τη θεμελίωση της αριστοτελικής φυσικής; Δε θα μπορούσε να υπερβεί το πρόβλημα της ύπαρξης του κενού με κάποιες προσαρμογές; Διατυπώστε την άποψή σας.

Έκταση: περίπου 2500 λέξεις.
Παράδοση: έως 27 Μαρτίου 2005.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

ΚΕΙΜΕΝΑ
-Αριστοτέλης, Φυσικά, βιβλίο 4, κεφ 6-9 [μτφρ. Κ.Γεωργούλης. Αθήνα:Παπαδήμας].
-Επίκουρος, Επιστολή προς Ηρόδοτον, 39-40 [Αθήνα:Κάκτος].
-Λουκρήτιος, Περί Φύσεως, Ι.329-598 [μτφρ. Κ.Θεοτόκης. Αθήνα: Νεφέλη, 1990].

ΜΕΛΕΤΕΣ
-Χ.Θεοδωρίδης, Επίκουρος. Αθήνα: Εστία, 1981. (1955), 301-307.
-Χρ.Φίλη, "Μερικές σύγχρονες θεωρήσεις στο De Rerum natura του Λουκρήτιου", Φιλοσοφία 19/20 (1989-90) 377-395.
-Βιβλίο ΕΑΠ Β τόμος, 41-63, 135-142.
- Ε.Anderson, O Eπίκουρος στον 21ο αιώνα, μτφρ. Δ.Γιαννόπουλος. Θεσ/νίκη: Θύραθεν, 2002, 162-192, ιδιαίτερα 166-7.
-B.Farrington, Η επιστήμη στην αρχαία Ελλάδα, μτφρ. Ν.Ραϊση. Αθήνα: Κάλβος, 1989, 60-74.
-D.Lindberg, Οι απαρχές της δυτικής επιστήμης, μτφρ. Η.Μαρκολέφας. Αθήνα: Πανεπιστημιακές εκδόσεις Ε.Μ.Π., 2003, 110-118.
-W.D.Ross, Αριστοτέλης, μτφρ. Μ.Μητσού. Αθήνα: ΜΙΕΤ, 2001, 121-132 και ειδικότερα 130-132.
-R.W.Sharples, Στωικοί, Επικούριοι και Σκεπτικοί, μτφρ. Μ.Λυπουρλή - Γ. Αβραμίδης. Θεσ/νίκη: Θύραθεν, 2002, 39-43,70-81.

2005-6

Υποστηρίζεται ότι μια σημαντική αδυναμία της αριστοτελικής προσέγγισης στη μελέτη της φύσης είναι η απουσία της χρήσης του πειράματος για την απόδειξη θεμελιωδών προτάσεων που καθορίζουν τόσο τη μορφή του κόσμου όσο και τους νόμους που τον διέπουν.

Σχολιάστε την άποψη αυτή. Θα μπορούσε αυτού του τύπου η κριτική στην αριστοτελική φυσική να θεωρηθεί αναχρονιστική;

Επιχειρείστε μια ιδιαίτερη αναφορά στην περίπτωση της ιπποκρατικής ιατρικής, σε σχέση με τον προηγούμενο προβληματισμό.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία Crombie A.A., Από τον Αυγουστίνο στον Γαλιλαίο. Αθήνα: ΜΙΕΤ, 1989, τόμος Α: Δ.5 ("Η ιατρική" σσ. 228 - 243). Debus, Α., Άνθρωπος και Φύση στην Αναγέννηση, Ηράκλειο: ΠΕΚ, 1997. Farrington, Β., Η επιστήμη στην αρχαία Ελλάδα, Αθήνα: Κάλβος, 1989. Jouanna, J., Ιπποκράτης. Μτφ. Δ. Τσιλιβερδής, Αθήνα: Καρδαμίτσα, 1998.
Κάλφας, Β., Φιλοσοφία και Επιστήμη στην αρχαία Ελλάδα, Αθήνα: Πόλις, 2005. Lindberg, D.C., Οι απαρχές της Δυτικής επιστήμης. Η φιλοσοφική, θρησκευτική και θεσμική θεώρηση της ευρωπαϊκής επιστημονικής παράδοσης, 600 π.Χ.-1450 μ.Χ., μτφ. Η. Μαρκολέφας, Αθήνα: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Ε.Μ.Π., 1997. Lloyd, G.E.R., Αρχαία Ελληνική Επιστήμη: Μέθοδοι και προβλήματα, μτφ. Χλ. Μπάλλα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 1996 (ιδιαίτερα κεφ. 4 «Το πείραμα στην πρώιμη ελληνική φιλοσοφία και ιατρική», σ. 129-177).
Λυπουρλής, Δ., «Η ανάπτυξη των επιστημών» Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Γ2, 512-35, ιδιαίτερα σ. 516-523.
Πεφάνης Π., Συνοπτική Ιστορία της Ιατρικής, Αθήνα: Εξάντας, 2004, κεφ. 1. Pollak K., Η ιατρική στην αρχαιότητα, μτφ. Αιμ. Μαυρουδής, Αθήνα: Παπαδήμας, 2005.

Καταληκτική ημερομηνία: 13/3/06

2006-7

H μελέτη της φυσικής πραγματικότητας απασχόλησε τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους. Από τις πλέον ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις του ζητήματος αυτού είναι αφ’ ενός μεν των ατομικών φιλοσόφων και του Επίκουρου και αφ’ ετέρου του Πλάτωνα. Με βάση τα κείμενα (αποσπάσματα και μαρτυρίες) του Δημόκριτου, του Λεύκιππου και του Επίκουρου, τα οποία περιλαμβάνονται στην έκδοση των G.S. Kirk - J.E. Raven - M. Schofield, Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι (ΜΙΕΤ 2001, σσ. 414-425) και στην «Επιστολή πρώτη προς Ηρόδοτον» (Επίκουρος, Άπαντα, Κάκτος 1994, σσ. 86-91 και σσ. 98-107) καθώς επίσης και τον πλατωνικό Τίμαιο (53a-57a), απαντήστε στα ερωτήματα:

(α) Ποιες είναι οι βασικές αρχές της θεωρίας των ατομικών φιλοσόφων και του Επίκουρου, όσον αφορά τη φυσική πραγματικότητα;

(β) Ποια είναι η πρόταση του Πλάτωνα, στην εκ μέρους του θεώρηση της φυσικής πραγματικότητας, για τη γεωμετρική δομή των σωμάτων; Συγκρίνετε την πλατωνική πρόταση με αυτήν των ατομικών φιλοσόφων και του Επίκουρου.


Ενδεικτική βιβλιογραφία

Εγχειρίδιο ΕΑΠ, Τόμος Β΄, σσ. 60-62 & 113-114.

Πλάτων, Τίμαιος, εισαγωγή - μετάφραση - σχόλια: Βασίλης Κάλφας, εκδ. Πόλις, Αθήνα 1995, σσ. 246-257.
Χ. Φίλη, «Μερικές σύγχρονες θεωρήσεις στο De Rerum Natura του Λουκρητίου», Φιλοσοφία, Ακαδημία Αθηνών, 1989-90, σσ. 337-395.

Χ. Φίλη, «Η γεωμετρική θεώρηση της ύλης στον Τίμαιο», Φιλοσοφία, Ακαδημία Αθηνών, 2002, σσ. 71-80.

Δ. Αναπολιτάνος, Εισαγωγή στη θεωρία των μαθηματικών, Νεφέλη, σσ. 46-52.
R.W Sharples, Στωικοί, Επικούρειοι και Σκεπτικοί, Θύραθεν, 2002, σσ. 69-83.

Χ. Θεοδωρίδης, Επίκουρος. Η αληθινή όψη του αρχαίου Κόσμου, Εστία, χ.χ., σσ. 301-309.
Mario Vegetti, Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, Τραυλός, Αθήνα, 2001, σσ. 107-111 και 282.
Έκταση εργασίας: 2.500 λέξεις περίπου

Καταληκτική ημερομηνία παράδοσης: Δευτέρα 19 Μαρτίου 2007.

2007-8

"Αφού μελετήσετε τα χωρία Πλάτωνος Τίμαιος 37c6-40d5 και Αριστοτέλους Φυσική Ακρόασις 217b35-220a31, απαντήστε στα παρακάτω ερωτήματα:
α) Πώς ορίζεται η έννοια του χρόνου απο τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη;
β) Πώς αντιλαμβάνεται ο Πλάτων τη σχέση ανάμεσα στο χρόνο και τα ουράνια σώματα;
γ) Πώς αντιλαμβάνεται ο Αριστοτέλης το συσχετισμό μεταξύ χρόνου και κινήσεως;"

Έκταση 2000-2500 λέξεις

Παράδοση έως Τετάρτη 26 Μαρτίου 2008

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

ΚΕΙΜΕΝΑ

Πλάτων, Τίμαιος, Εισαγωγή - Μετάφραση - Σχόλια : B. Κάλφας, εκδ. Πόλις, Αθήνα 1995

Άπαντα Αριστοτέλους, Τόμος 5 : Φυσικά, Εισαγωγή - Μετάφρασις - Σχόλια : Κ. Κυργιόπουλος, εκδ. Ωφελίμου Βιβλίου, Αθήνα 1980

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ Ε.Α.Π

Χριστιανίδης, Γ., Διαλέτης, Δ., Παπαδόπουλος, Γ. & Γαβρόγλου, Κ.: Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη : Απο την Αρχαιότητα έως τον 20ο Αιώνα, Ε.Α.Π., Πάτρα 2000, Β΄τόμος : σσ.111-115, 133-142
Vegetti, Μ.: Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, Μετάφραση - επιστημονική επιμέλεια: Γ.Α Δημητρακόπουλος, εκδ. Π. Τραυλός, Αθήνα 2003, σσ. 185-189, 224-243

2008-9

Η εικασία του Φιλόλαου σχετικά με τη θέση της Γης, που περιγράφεται παρακάτω και παραδίδεται επίσης από πολλά άλλα κείμενα της αρχαιότητας, θεωρείται από πολλούς ιστορικούς της επιστήμης ως πρόδρομη διατύπωση μιας ηλιοκεντρικής αστρονομικής θεωρίας, η οποία, ωστόσο, παρέμεινε στο περιθώριο της φυσικής φιλοσοφίας μέχρι και την αυγή της επιστημονικής επανάστασης.

Αυτό που προσαρμόσθηκε πρώτο στη μέση της [γήϊνης] σφαίρας, το ένα, καλείται εστία. (Φιλόλαος, Περί Φύσιος, DK 44 Β 7)

Ο Φιλόλαος πιστεύει ότι το πυρ βρίσκεται στο μέσο (του σύμπαντος) γύρω από το κέντρο, το οποίο ονομάζει «εστία του παντός» και «οίκον του Δία», «μητέρα των θεών», «βωμό, συνοχή και μέτρο της φύσεως». Επίσης λέει ότι υπάρχει και ένα άλλο πυρ στην ανώτατη σφαίρα, που περιβάλλει τα πάντα. Πρώτο είναι εκ φύσεως το κέντρο, γύρω από αυτό χορεύουν δέκα θεϊκά σώματα: ο ουρανός με τη σφαίρα των απλανών αστέρων, έπειτα οι πέντε πλανήτες, μαζί μʼ αυτούς ο ήλιος, κάτω απʼ αυτόν η σελήνη, πιο κάτω απʼ αυτήν η γη, κάτω από αυτήν η αντίχθονα, και μετά απʼ όλα αυτά είναι το πυρ, το οποίο έχει θέση εστίας γύρω από το κέντρο. (...) (Αέτιος, ΙΙ 7,7 [DK 44 A 16])

Ο Πυθαγόρειος Φιλόλαος λέει ότι το μεν πυρ κατέχει το κέντρο (διότι αυτό είναι η εστία του παντός), στη συνέχεια είναι η αντίχθων, τρίτη είναι η γη, που κατοικούμε, η οποία βρίσκεται απέναντι από την αντίχθονα και περιστρέφεται γύρω απʼ αυτήν˙ γιʼ αυτό τον λόγο και δεν βλέπουν όσοι κατοικούν εδώ αυτούς που κατοικούν εκεί. (Αέτιος, ΙΙΙ 11,3 [DK 44 A 17])

(Diels, H. – Kranz, W., Οι Προσωκρατικοί: οι μαρτυρίες και τα αποσπάσματα, τόμ. Α΄, Απόδοση στα Νέα Ελληνικά: Β.Α. Κύρκος, Αθήνα: Παπαδήμας, 2005)

Αφού μελετήσετε αυτά τα αποσπάσματα να απαντήσετε στα εξής ερωτήματα:

α) Εντοπίστε τα στοιχεία καινοτομίας που ενυπάρχουν στην υπόθεση του Φιλόλαου, τόσο ως προς την “επιστημονική”, όσο και ως προς τη φιλοσοφική τους διάσταση. Θα μπορούσαν τα στοιχεία αυτά να ενσωματωθούν αρμονικά στην πλατωνική αστρονομία;

β) Θεωρείτε ότι αυτή η υπόθεση, με βάση τις μεθοδολογικές αρχές μελέτης της φύσης και το κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον της εποχής, κατά την οποία διατυπώθηκε, είχε πιθανότητες να αποτελέσει μια ευρύτερα αποδεκτή θέση για το αστρονομικό σύστημα;

γ) Ποια σκοπιμότητα μπορεί να ερμηνεύσει την εισαγωγή της αντίχθονος και του κεντρικού πυρός ως σημαντικών στοιχείων της θεωρίας αυτής;
Έκταση: 2.000-2.500 λέξεις
Παράδοση: έως Τρίτη 17 Μαρτίου 2009

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΤΟΥ Ε.Α.Π.

Γ. Χριστιανίδης κ.ά, Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: Από την Αρχαιότητα έως τον 20ό Αιώνα. Τόμος Β΄: Οι Επιστήμες στην Αρχαία Ελλάδα, στο Βυζάντιο και στον Νεότερο Ελληνισμό, Ε.Α.Π., Πάτρα 2000, σσ. 53-54, 111-115.
M. Vegetti, Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, μτφρ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, Αθήνα: Τραυλός, 2001, σ. 85.

ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Dicks, D.R., Η πρώιμη ελληνική αστρονομία, από τις απαρχές ως τον Αριστοτέλη, μτφρ. Μ. Παπαθανασίου, Αθήνα: Δαίδαλος – Ι. Ζαχαρόπουλος, 1991, σσ. 83-101.
Heath, Th.L. (Sir), Αρίσταρχος ο Σάμιος, ο αρχαίος Κοπέρνικος, μτφρ. Θ. Γραμμένος, Αθήνα: Κέντρο Έρευνας Επιστήμης και Εκπαίδευσης (Κ.Ε.ΕΠ.ΕΚ.), 2005, σσ. 90-114.

Κάλφας, Β. – Ζωγραφίδης, Γ., Αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι, Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη], 2006, σσ. 57-59.
Kirk, G.S. – Raven, J.E. – Schofield, M., Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι, μτφρ. Δ. Κούρτοβικ, Αθήνα: Μορφωτικό ΄Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 21990 [11988], σσ. 350-352.
Lloyd, G.E.R., «Το κοινωνικό υπόβαθρο της πρώιμης ελληνικής φιλοσοφίας και επιστήμης» και «Ελληνικές κοσμολογίες», στου ιδίου, Αρχαία ελληνική επιστήμη: μέθοδοι και προβλήματα, μτφρ. Χ. Μπάλλα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 1996, σσ. 222-242 και 243-277.
Schrödinger, E., Η φύση και οι Έλληνες: Ο κόσμος και η φυσική, μτφρ. Θ. Γραμμένος, Αθήνα: Τραυλός, 1995, σσ. 50-56.

Σταμάτης, Ε., «Το ηλιοκεντρικόν σύστημα των αρχαίων Ελλήνων», Πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών 46 (1971), σσ. 65-82.

2009-10

«Ο Αλέξανδρος στο έργο του "Φιλοσόφων διαδόχου" λέει ότι στα Πυθαγορικά Υπομνήματα βρήκε και τα εξής: Αρχή όλων γενικά των πραγμάτων είναι η μονάδα' από τη μονάδα έγινε η αόριστη δυάδα, η οποία έχει ως υλικό υπόστρωμα τη μονάδα, που είναι το αίτιο της. Από τη μονάδα και την αόριστη δυάδα έγιναν οι άλλοι αριθμοί, από τους αριθμούς τα σημεία, από αυτά οι γραμμές, από αυτές έγιναν τα επίπεδα σχήματα, από τα επίπεδα έγιναν τα στερεά σχήματα, και από αυτά τέλος τα αισθητά σώματα, των οποίων τα υλικά στοιχεία είναι τέσσερα: πυρ, ύδωρ, γη και αέρας. Αυτά μεταβάλλονται και μετατρέπονται το ένα στο άλλο' έτσι απ' αυτά γίνεται ο κόσμος, έμψυχος, νοητικός, σφαιροειδής που στο κέντρο του βρίσκεται η γη, η οποία είναι κι αυτή σφαιροειδής και κατοικείται σ' όλα τα μέρη της.» (Ανώνυμοι Πυθαγόρειοι, D.-K. 58 Β la = Διογένης Λαέρτιος, VIII 24-25).

«Λένε, λοιπόν, ότι ο πρώτος που έκανε γνωστή την ουσία της συμμετρίας και της ασυμμετρίας σε όσους ήταν ανάξιοι να αντιλαμβάνονται αυτές τις σχέσεις, έγινε τόσο μισητός, ώστε όχι μόνον τον εξόρισαν από την κοινότητα τους και την κοινή τράπεζα, αλλά του έχτισαν ακόμα και τον τάφο, ωσάν αυτός που κάποτε ήταν σύντροφος τους να εγκατέλειψε τη ζωή. Άλλοι όμως λένε ότι ακόμα και οι θεοί τους τιμώρησαν εκείνους που έκαναν γνωστή στο κοινό τη διδασκαλία του Πυθαγόρα. Γιατί, λένε, ότι χάθηκε στη θάλασσα εκείνος που φανέρωσε τον τρόπο, που κατασκευάζεται ένα εικοσάγωνο, που ήταν δωδεκάεδρο και μάλιστα ένα από τα λεγόμενα πέντε στερεά σχήματα, τα οποία εγγράφονται σε σφαίρα. Μερικοί άλλοι, τέλος, λένε ότι αυτό το έπαθε εκείνος, που φανέρωσε στους άλλους τα σχετικά με τις αναλογίες και τις ασυμμετρίες» (Ιππασος, D.-K. 18 απόσπ. 4a = Ιάμβλιχος, Περί του Πυθαγορικού βίου, 246-247).
(Η. Diels - W. Kranz, Οι Προσωκρατικοί. Οι μαρτυρίες και τα αποσπάσματα, Απόδοση στα Νέα Ελληνικά Βασ. Α. Κύρκος, εκδ. Δ.Ν. Παπαδήμα, Αθήνα 2005, τόμ. Α', σελ. 254, 835-840)
Με αφετηρία τα παραπάνω κείμενα, απαντήστε στα εξής ερωτήματα:

1. Τι είναι οι φυσικοί αριθμοί κατά τους Πυθαγορείους, ποιες είναι οι ιδιότητες τους και ποιο ρόλο διαδραματίζουν στην πυθαγόρεια οντολογία;
2. Σε τι συνίσταται η έννοια της ασυμμετρίας και ποιες ήταν οι συνέπειες της
ανακάλυψης της για το κοσμοείδωλο των Πυθαγορείων;
3. Πώς συνέβαλε η γεωμετρική θεωρία περί κανονικών πολυέδρων στην
αντίληψη των Πυθαγορείων για τη φύση;

Έκταση: 2.000-2.500 λέξεις. Παράδοση: έως Τρίτη 16-3-2010.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ TOY Ε.Α.Π.
Γ. Χριστιανίδης κ.ά., Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα, τ. Β', Ε.Α.Π., Πάτρα 2000, Ενότητες 2.3 («Η Σχολή των Πυθαγορείων») και 2.4 («Η ανακάλυψη της ασυμμετρίας»), σελ. 79-88.
Μ Vegetti, Ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. - επνστ. επιμ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, Εκδ. οίκος Π. Τραυλός, Αθήνα 2003 (2000), σελ. 79-86.
ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ A.A. Αναπολιτάνος. Εισαγωγή στη φιλοσοφία των Μαθηματικών, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 1985, σελ. 11-27.
Ε.Τ. Bell, Οι Μαθηματικοί, τόμ. Ι, μτφ. Μ. Μαγειρόπουλος, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1992, σελ. 28-34.
Η. Evës, Μεγάλες στιγμές των Μαθηματικών (έως το 1650), μτφ. Μ. Κωνσταντινίδης -Ν. Λιλής, εκδ. Τροχαλία, Αθήνα 1989, σελ. 57-66.
Th.L. Heath, Ιστορία των ελληνικών Μαθηματικών, τόμ. Ι: Από το Θαλή στον Ευκλείδη, μτφ. Α. Αγγελή - Ε. Βλάμου - Θ. Γραμμένος - Α. Σπανού, Κέντρο Έρευνας Επιστήμης και Εκπαίδευσης, Αθήνα 2001, σελ. 89-153.
Ε. Schrödinger, H φύση και οι Έλληνες, μτφ. Θ. Γραμμένος, Εκδ. οίκος Π. Τραυλός, Αθήνα 2000, σελ. 39-50.
DJ. Struik, Συνοπτική ιστορία των Μαθηματικών, μτφ. Α. Φερεντίνου -Νικολακοπούλου, εκδ. Δαίδαλος, Αθήνα, χ.χ., σελ. 74-77.

2010-11

Η μελέτη της κίνησης υπήρξε ένα από τα σημαντικά θέματα που συζητήθηκαν στο πλαίσιο της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, τόσο από ορισμένους προσωκρατικούς φιλοσόφους, όπως ο Ζήνων ο Ελεάτης, όσο και από τον Αριστοτέλη. Με βάση τη μελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας, απαντήστε στα παρακάτω ερωτήματα:

(1) Ποια είναι η επιχειρηματολογία του Ζήνωνα στο ζήτημα της κίνησης;

(2) Ο Αριστοτέλης διατύπωσε μια θεωρία για την κίνηση, η οποία επικράτησε από την αρχαιότητα μέχρι και την περίοδο της επιστημονικής επανάστασης. Ποιες είναι οι βασικές παραδοχές, τις οποίες εισάγει, και ποιους νόμους προτείνει για τη μελέτη της κίνησης;

Έκταση: 2.000 – 2.500 λέξεις
Παράδοση: έως Τρίτη 22 Μαρτίου 2011

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ Ε.Α.Π.

Χριστιανίδης, Γ., κ.ά., Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα, τ. Β΄, Ε.Α.Π., Πάτρα 2000, σσ. 49-51, 133-142. Vegetti, Μ., Ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. – επιστ. επιμ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, Εκδ. οίκος Π. Τραυλός, Αθήνα 2003 (2000), σσ. 95-97.
Σπηλιόπουλος, Λ., Αριστοτέλους Φυσικά έργα. Ι: «Περί ουρανού», ΙΙ: «Φυσικά ή περί φυσικής ακροάσεως», «Περί γενέσεως και φθοράς», Εναλλακτικό Διδακτικό Υλικό για τη Θ.Ε. «Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα», Υπερκείμενο, Υποενότητες 5.8.10, 5.8.11, 5.8.15.

ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Kirk G.S., Raven J.E., Schofield M., Οι Προσωκρατικοί φιλόσοφοι, μτφ. Δ. Κούρτοβικ, Μ.Ι.Ε.Τ., Δ΄ έκδοση, Αθήνα 2001, σσ. 277-285.
McKirahan R.D.Jr., «Ζήνωνας», στο Α.Α. Long (επιμ.), Οι Προσωκρατικοί φιλόσοφοι. Συναγωγή συστατικών μελετημάτων, μτφ. Θ. Νικολαΐδης – Τ. Τυφλόπουλος, επιμ. Δ.Ι. Ιακώβ, εκδ. Δ.Ν. Παπαδήμα, Αθήνα 2005, σσ. 209-239 (ειδικότερα 221-239).
Ross W.D., Αριστοτέλης, μτφ. Μ. Μητσού, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 2005, σσ. 121-125.
Φίλη Χ., Οι αρχαιοελληνικές καταβολές των σύγχρονων Μαθηματικών, εκδ. Παπασωτηρίου, Αθήνα 2010, σσ. 511-520.

4^η εργασία

2004-5

"Τον 18ο αιώνα η ελληνική λογιοσύνη έρχεται σε επαφή με την επιστημονική σκέψη, όπως αυτή είχε διαμορφωθεί στη Δύση μετά την επιστημονική επανάσταση, και συνεπώς υποχρεώνεται με τη σειρά της να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της αποδοχής ή της απόρριψης του ηλιοκεντρικού συστήματος.
Επιχειρείστε να εξετάσετε τις παρακάτω παραμέτρους που συνδέονται με τη στάση των Ελλήνων λογίων όσον αφορά στο πρόβλημα αυτό:
- Ποια επιχειρήματα επιστρατεύουν όσοι εναντιώνονται στο ηλιοκεντρικό σύστημα; Θεωρείτε ότι είναι αυτά συμβατά με την επιστημονική πρακτική όπως αυτή είχε διαμορφωθεί την περίοδο εκείνη;
- Σε ποια επιχειρήματα στηρίζουν τη θέση τους όσοι υπερασπίζονται το ηλιοκεντρικό σύστημα;
- Υπάρχει κάποια διαφοροποίηση στη στάση των λογίων κατά τη διάρκεια της περιόδου που συζητείται το θέμα αυτό; Αν ναι, πού οφείλεται κατά τη γνώμη σας;
- Πώς συνδέεται η αποδοχή ή η απόρριψη του ηλιοκεντρικού συστήματος με τη γενικότερη στάση των λογίων της Τουρκοκρατίας απέναντι στον αρχαίο κόσμο; Μπορεί να ενταχθεί στην προσπάθεια για τη δημιουργία ελληνικής εθνικής συνείδησης και την ανάδειξη της αδιάσπαστης συνέχειας του ελληνισμού;
- Εκτιμάτε ότι τελικά το πρόβλημα αυτό είναι όντως ουσιαστικό για τον επιστημονικό λόγο του τέλους του 18ου και των αρχών του 19ου αιώνα;"

Έκταση: περίπου 2.500 λέξεις.
Παράδοση: έως 15 Μαΐου 2005.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Γιάννης Καράς (επιμ.), Ιστορία και Φιλοσοφία των Επιστημών στον ελληνικό χώρο (17ος-19ος αι.). Αθήνα: Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών-Μεταίχμιο, 2003, 45-102 (συνθετική παρουσίαση της επιστημονικής σκέψης της περιόδου), 291-311 (φυσική-μηχανική), 449-473 (αστρονομία).
Δημήτρης Κρίτσας, «Η Συνάφεια της νευτώνειας και της αριστοτελικής φυσικής στους Ευγένιο Βούλγαρη, Νικόλαο Ζερζούλη και Νικηφόρο Θεοτόκη», στο: Η Νευτώνεια Φυσική και η διάδοσή της στον Ευρύτερο Βαλκανικό χώρο. Αθήνα: Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών/ Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, 1996.
Βασίλειος Μακρίδης, «Επιστημονική Επανάσταση και ορθόδοξη Ανατολή», στο: Οι Επιστήμες στον Ελληνικό χώρο. Αθήνα: Τροχαλία, 1997, 61-94.
Βασίλειος Μακρίδης, «Ορθόδοξη Εκκλησία και κοπερνίκειο κοσμοείδωλο στον ελληνικό χώρο μετά το 1821 και μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα», στο: Η Επιστημονική σκέψη στον Ελληνικό χώρο (18ος-19ος αι.). Αθήνα: Τροχαλία, 1998, 213-230.
Κωνσταντίνος Πέτσιος, «Η περί του κόσμου επιστήμη, αναφορά σ’ ένα χειρόγραφο μαθηματάριο του Αθανασίου Ψαλίδα», στο: Οι Επιστήμες στον Ελληνικό χώρο. Αθήνα: Τροχαλία, 1997, 191-200.
Κώστας Πέτσιος, Η Περί Φύσεως συζήτηση στη Νεοελληνική σκέψη. Όψεις της Φιλοσοφικής διερεύνησης από τον 15ο ως τον 19ο αιώνα. Ιωάννινα 2002, 177-212.
Γ. Χριστιανίδης κ.ά. Οι επιστήμες στην Αρχαία Ελλάδα, στο Βυζάντιο και στον Νεότερο Ελληνισμό. Πάτρα: ΕΑΠ, 2000, 330-356.

Πρωτότυπα κείμενα της εποχής μπορεί κάποιος να διαβάσει στη βάση του ‘Ελληνομνήμονα’ στην ιστοσελίδα: <http://195.134.75.8/main.htm>

2005-6

Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σας, ο ιδιαίτερος ρόλος του Βυζαντίου στην εξέλιξη της ελληνικής σκέψης: επικεντρωθείτε στις σχέσεις θεολογίας, φιλοσοφίας και επιστήμης.

Ενδεικτική βιβλιογραφία Hunger, Η. Βυζαντινή λογοτεχνία, τόμοι Α-Γ, Αθήνα, ΜΙΕΤ, 1987-1994 (Τ.1: Φιλοσοφία, Ρητορική επιστολογραφία, Γεωγραφία.--Τ.2: Ιστοριογραφία, Φιλολογία, Ποίηση.--Τ.3: Μαθηματικά και αστρονομία, φυσικές επιστήμες, ιατρική, πολεμική τέχνη, νομική φιλολογία, μουσική.)
Lemerle, P. Ο Πρώτος Βυζαντινός Ουμανισμός, μτφρ. Μ. Νυσταζοπούλου-Πελεκίδου, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1985.
D.C. Lindberg, Οι απαρχές της Δυτικής επιστήμης. Η φιλοσοφική, θρησκευτική και θεσμική θεώρηση της ευρωπαϊκής επιστημονικής παράδοσης, 600 π.Χ.-1450 μ.Χ., μτφ. Η. Μαρκολέφας, Αθήνα: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Ε.Μ.Π., 1997, κεφ. 13 (Η Μεσαιωνική ιατρική και η φυσική ιστορία)

καταληκτική ημερομηνία 8/5/06

2008-9

Αφού μελετήσετε τα χωρία Πλάτωνος Νόμοι 966c-967e, ψευδο-Πλάτωνος Επινομίς 974b, 976c-979a, 986c-d και 988a-b, Θεοδώρου Μετοχίτου Ηθικός ή περί παιδείας κεφ. 6-11 και 31-32 και Στοιχείωσις αστρονομική 1,5,1-14, να απαντήσετε στα εξής ερωτήματα:
1) Σε τι έγκειται κατά τον Θεόδωρο Μετοχίτη η αξία της επιστημονικής
"θεωρίας" του κόσμου για τον άνθρωπο;
2) Γιατί ο Μετοχίτης πιστεύει ότι η αστρονομία αποτελεί την τελειότερη
μορφή επιστημονικής γνώσης; Σε ποιο βαθμό η θέση του αυτή είναι πλατωνική;
3) Πώς κατοχυρώνει ο Μετοχίτης τη δυνατότητα και την αυτονομία της
επιστημονικής γνώσης απέναντι στη χριστιανική θεολογία;

2009-10

«Όταν βλέπεις ένα άγαλμα ή ένα ζωγραφικό πίνακα αναγνωρίζεις την άσκηση της τέχνης. Όταν παρατηρείς από απόσταση την πορεία ενός πλοίου δε διστάζεις να συμπεράνεις ότι η κίνησή του οδηγείται από τη σκέψη και από την τεχνική. Όταν κοιτάς ένα ηλιακό ρολόι ή ένα υδραυλικό ρολόι, συμπεραίνεις ότι λέει την ώρα με βάση την τεχνική και όχι τυχαία, πώς λοιπόν είναι συνεπές να υποθέσει κανείς ότι ο κόσμος, που περιλαμβάνει τόσο τα έργα της τέχνης στα οποία αναφερόμαστε, τους τεχνίτες που τα κατασκεύασαν και κοντά σʼ αυτά οτιδήποτε άλλο, μπορεί να στερείται σκοπού και αιτίας; Ας υποθέσουμε ότι ένας ταξιδιώτης μετέφερε στη Σκυθία ή στη Βρετανία το πλανητάριο, που πρόσφατα κατασκευάστηκε από το φίλο μας τον Ποσειδώνιο, το οποίο σε κάθε περιστροφή αναπαράγει τις ίδιες κινήσεις του Ήλιου, της Σελήνης και των πέντε αστέρων που συμβαίνουν στον ουρανό, μέρα και νύκτα, θα ήταν δυνατό ένας οποιοσδήποτε εντόπιος να αμφιβάλει πως αυτό το πλανητάριο ήταν έργο λογικού όντος; Αυτοί οι σκεπτικιστές, ωστόσο, εκφράζουν αμφιβολίες σχετικά για τον ίδιο τον κόσμο από τον οποίο προέρχονται όλα τα πράγματα και έχουν την αρχή τους, και συζητούν το αν αποτελεί προϊόν τυχαίο, ή αναγκαίο, ή κάποιας Θείας σκοπιμότητας και έμπνευσης. Εκφράζουν μεγαλύτερη εκτίμηση για το κατόρθωμα του Αρχιμήδη στο να κατασκευάσει ένα μοντέλο των περιστροφών στο στερέωμα, απʼ ότι στην ίδια τη φύση που τα δημιούργησε, παρʼ όλο ότι η τελειότητα του πρωτότυπου μας δείχνει μια επιδεξιότητα πολύ μεγαλύτερη από ό,τι η απομίμηση» (Κικέρων, De Natura Deorum II, xxxiv-xxxv [87-88]).
(Price, Derek de Solla, Γρανάζια από τους Έλληνες: Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων. Ένας ημερολογιακός υπολογιστής από το 80 π.Χ., Προλεγόμενα – απόδοση: Ν.Α. Οικονόμου, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Τεχνικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, χ.χ., σελ. 52).

Το κείμενο του Κικέρωνος αναφέρεται σε μια σημαντική διαμάχη ανάμεσα στους υποστηρικτές του δημιουργισμού και της ύπαρξης θείας πρόνοιας και τους αντιπάλους τους.
1. Χρησιμοποιώντας συγκεκριμένα παραδείγματα, να εξηγήσετε με ποιον τρόπο το επιχείρημα που παραδίδει ο Κικέρων προϋποθέτει την πρόοδο που συντελείται κατά την ελληνιστική περίοδο στον τομέα της κατασκευής μηχανών.
2. Να εντάξετε το κείμενο του Κικέρωνος στη διαμάχη μεταξύ δημιουργιστών και αντι-δημιουργιστών με βάση τα χωρία Πλάτωνος Νόμοι X, 889e-897c και Τίμαιος 28a-29b και Λουκρητίου De Rerum Natura IV 823-857 και V 837-877.
Έκταση: 2.000–2.500 λέξεις.
Παράδοση: έως Τρίτη 4-5-2010.

2010-11

Η ιπποκρατική πραγματεία Περί ιερής νούσου προσφέρει πολύτιμα στοιχεία για την πρώιμη αντιπαράθεση ορθολογικών και ανορθολογικών θεραπευτικών προσεγγίσεων. Να εντάξετε αυτήν τη μαρτυρία στο πλαίσιο της συγκεκριμένης αντιπαράθεσης και στη συνέχεια να παρουσιάσετε τα επιχειρήματα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας εναντίον των εξαγνιστών, εντοπίζοντας τα χαρακτηριστικά που καθιστούν τη δική του προσέγγιση διαφορετική από εκείνη των αντιπάλων του.

Έκταση: 2.000–2.500 λέξεις
Παράδοση: έως Τρίτη 10.5.2011
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΕΙΜΕΝΟ

Ιπποκρατική συλλογή, Α΄, Γενική εισαγωγή – μετάφραση – σχόλια: Δ. Λυπουρλής, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, Ηράκλειον 1991, σσ. 124-143.

Ιπποκράτης, Ανθολόγηση – μετάφραση – εισαγωγές – σχόλια: Δ. Λυπουρλής, Τόμ. 1: Ιατρική θεωρία και πράξη, εκδ. Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2000, σσ. 319-382.

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΤΟΥ Ε.Α.Π.

Χριστιανίδης, Γ., κ.ά., Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα, τ. Β΄, Ε.Α.Π., Πάτρα 2000, σσ. 221-254.

ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Jouanna, J., Ιπποκράτης, μτφ. Δ.Δ. Τσιλιβερδής, Ινστιτούτο του Βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1998, σσ. 233-258.
Λέκκας, Γ.Α., «Η αιτιακή θεώρηση της ιατρικής ύλης στο ιπποκρατικό έργο», Φιλοσοφία 38 (2008), σσ. 73-83. Lloyd, G.E.R., «Η επινόηση της φύσης», μτφ. Χ. Μπάλλα, Παλίμψηστον 14/15 (1995), σσ. 77-100.
http://class.eap.gr/LotusQuickr/elp22/PageLibraryC2256E84004300AE.nsf/h_DBAB6A0CB171DAD3C2256E840046A620/CFBA0E2A8F3B10ECC22577B90038332E/?OpenDocument