ΕΠΟ 20 - Εικαστικές τέχνες στην Ευρώπη, τόμος Β', Κεφ. 2

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: Γ.Α.Β., 2014, ΕΠΟ 20 – Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (της Γ.Α.Β.)

ΤΟΜΟΣ Β΄

ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

ΑΠΟ ΤΟΝ 18^ο ΩΣ ΤΟΝ 20^ο ΑΙΩΝΑ

ΜΕΡΟΣ Α΄

ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ 19^ο ΚΑΙ 20^ο ΑΙΩΝΑ

ΚΕΦ. 2^ο ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ – Α΄ ΠΕΝΤΗΚΟΝΤΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 20^ου

2.1 Εισαγωγή στην τέχνη του 20^ου αιώνα

·         Δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, πολιτικές επαναστάσεις (πχ Επανάσταση Ρωσίας)

·         Μεγάλη ανάπτυξη επιστημών κ τεχνολογίας

·         Εποχή επικοινωνίας κ πληροφόρησης,

·         Εξέλιξη μεταφορικών μέσων (ελαχιστοποίηση απόστασης)

·         Αιώνας της ψυχανάλυσης: διερεύνηση υποσυνειδήτου/libido/ονείρων, αυτογνωσία, νέα σχέση ανθρώπου με περιβάλλοντα κόσμο

·         Ταχύτητα ζωής= απομάκρυνση ζωγράφων από παραδοσιακά, αλλά χρονοβόρα μέσα έκφρασης (νέα τεχνολογία, νέα επιστήμη, νέα υλικά)

Η τέχνη στο πρώτο μισό του 20^ου αιώνα

Καλλιτεχνική πρωτοπορία:

·         Τρεις κυρίαρχες τάσεις:

α. έκφρασης (εξπρεσιονισμός) – Βαν Γκογκ (συναισθήματα)

β. αφαίρεσης – πρόδρομος ο Σεζάν (δομή έργου τέχνης)

γ. φαντασίας (σουρεαλισμός) – Γκωγκέν κ συμβολιστές (δυνατότητες φαντασίας)

·         Πηγές έμπνευσης:

- Ανακάλυψη πρωτόγονης τέχνης λαών Αφρικής: περίεργη/άχρονη τέχνη (φωβισμός, γερμανικός εξπρεσιονισμός, Πικάσο)

- Δημιουργίες απαίδευτων καλλιτεχνών ή ανθρώπων με ψυχική ασθένεια (ναΐφ ή πριμιτίφ ζωγράφους): πχ Adolf Wolfli, Henri Rousseau (θέματα εξωτικά, λαμπερά χρώματα, λεπτομερειακό σχέδιο)

- Αναδρομικές εκθέσεις στο Παρισι του Γκωγκέν, Βαν Γκογκ, Σεζάν, Μουνχ, γάλλων ιμπρεσιονιστών, νεοϊμπρεσιονιστών= θεμέλιο καλλιτεχνικού οικοδομήματος 20^ου αιώνα

Οπισθοδρομικές τάσεις (αποτέλεσμα πολιτικών επιλογών)

·         Πχ πολιτικά καθεστώτα Γερμανίας, Ιταλίας= τέχνη προπαγανδιστική (επιστροφή σε συντηρητικά στοιχεία ζωγραφικής/πλαστικής κλασικισμού 19^ου αιώνα)

- Ιταλία (επί Μουσολίνι): κίνημα novecento= επίσημη έκφραση φασισμού (πρότυπο εθνικής τέχνης, θέματα: αντρική εργασία, οικογένεια, επιτεύγματα Μουσολίνι κ.α.= μίμηση ρωμαϊκής τέχνης.)

- Σοβιετική Ένωση: καλλιτέχνες= ελίτ αστικής τάξης κ διανόησης, τέχνη με διδακτικό κ προπαγανδιστικό στόχο. Πορτρέτα ηγετών, μνημειακές διαστάσεις κ επιστροφή σε ακαδημαϊκό ρεαλισμό 19^ου αιώνα.

2.2. Φωβισμός και εξπρεσιονισμός

1905, εκφράσεις ίδιας τάσης: φωβισμός (Γαλλία), εξπρεσιονισμός (Γερμανία)

Κοινά χαρακτηριστικά:

·         Απόρριψη ιμπρεσιονισμού

·         Έντονα χρώματα

·         Ενστικτώδη χρησιμοποιήση χρωμάτων

·         Προσπάθεια συγκίνησης θεατή (συναισθηματικά κ πνευματικά)

·         Προσωπική άποψη κόσμου (αντινατουραλιστικές μορφές, έντονα χρώματα)

Διαφορές (διάκριση γαλλικού και γερμανικού πνεύματος):

·         Φωβισμός= πιο πειθαρχημένος (σχέσεις με γαλλική καλλιτεχνική παράδοση, ενδιαφέρον για αρμονική διατύπωση)

·         Εξπρεσιονισμός= βίαιος, κυριαρχία ενστίκτου, βάρβαρο χρώμα/παραμόρφωση (κριτική παράδοσης)

Φωβισμός (Fauvisme)

Όνομα κινήματος: Fauve = θηρίο (από κριτκό τέχνης)

Πειθαρχία που υπακούει σε κανόνες αισθητικής (ορισμός από παράδοση γαλλικού πνεύματος)

Henri Matisse:

·         Μεγάλη χρωματική ευαισθησία + σχεδιαστική ικανότητα

·         Δημιουργική φαντασία, εντύπωση περιφρόνησης πραγματικότητας

·         Έργο: «Η χαρά της ζωής», βουκολική σκηνή, επίπεδες επιφάνειες χρώματος, βαριά/αδρά περιγράμματα: στοιχείο πρωτόγονου.

Βάση: εικονογραφία κλασικής παράδοσης, φαινομενικά απρόσεκτος σχεδιασμός προϋποθέτη γνώση ανθρώπινου σώματος

Απλοποίηση και περιορισμός εκφραστικών μέσων= επαναστατικό έργο

·         Αργότερα εγκατέλειψε φωβισμό χωρίς να αποποιηθεί μήνυμά του: απόλυτη σχεδιαστική και χρωματική ελευθερία, θέματα ανάλαφρα, διασκεδαστικά, διακοσμητικό στιλ (τέχνη ισορροπίας, καθαρότητας, γαλήνης)

Έργο: «Αρμονία σε κόκκινο ή Κόκκινο δωμάτιο», μεγάλες χρωματικές ενότητες, γραμμικά διακοσμητικά θέματα, παιχνίδι με δισδιάστατο πίνακα κ τρισδιάστατη απεικόνιση, επίπεδες και κάθετες επιφάνειες, χρώματα έξω= χρώματα μέσα (απλοποίηση)

·         Ανατολίτικα/εξωτικά μοτίβα. Έργο: «Μαυτιτανικό παραβάν», έντονη διακοσμητική διάθεση (σχήματα, χρώμα), πλούτος χρωμάτων

Andre΄ Derain:

·         Λάτρευε Σεζάν

·         Δημιουργία του: κόσμος πειθαρχημένος, οργανωμένος

·         Έργο: «Η προσωπογραφία του Ματίς», αυστηρή μετωπική οργάνωση, άρνηση χώρου, ουδέτερο βάθος= μορφή κοντά στο θεατή + μνημειακή

·         Απόψεις Λονδίνου (βίαια χρώματα)

Georges Rouault:

·         Ζωγράφος θρησκευτικών θεμάτων 20^ου αιώνα

·         Συγγένεια με γερμανικό εξπρεσιονισμό

·         Απελευθέρωση χρώματος+αντιρεαλιστική τάση φωβισμού (σαν μεσαιωνικές υαλογραφίες)

·         Έργα: «Ο γερο-βασιλιάς» και «Ecce Homo»

Γερμανικός εξπρεσιονισμός

Στόχος: μηνύματα στο θεατή

Σημαντικότερα χαρακτηριστικά:

·         Παραμόρφωση ή έμφαση σε στοιχεία που προκαλούν συγκίνηση/οξύτητα

·         Δυνατά εφφέ στη χρήση χρώματος (χρώμα/γραμμή με ένταση, συχνά με υπερβολή)

·         Ένταση στην έκφραση

·         Θέματα που ενοχλούν (ασθένεια, φτώχεια, πόνος, αγωνία, μελαγχολία παιδικής ηλικίας, θάνατος)

Ομάδα της «Γέφυρας» (Δρέσδη) + Γερμανοί/Ρώσοι ζωγράφοι ομάδας «Γαλάζιου Καβαλάρη):

·         Παρουσίαση θεμάτων ύστερης ιμπρεσιονιστικής ζωγραφικής (ανθρώπινες μορφές, νεκρές φύσεις, τοπία) με:

α. περιφρόνηση αντικειμενικών χαρακτηριστικών θέματος,

β. κυριαρχία εσωτερικής συγκίνησης

- Ομάδα “Γέφυρα”: έκφραση ψυχολογικής κατάστασης σύγχρονου ανθρώπου (κριτικοί κοινωνίας, πιστοί στην παράσταση)

- Ομάδα “Γαλάζιος Καβαλάρης”: μεταφυσική αισθητική, αφηρημένη τέχνη

Η «Γέφυρα»  (Die Brucke)

Δρέσδη 1905, ένωση καλλιτεχνών (με σπουδές στην αρχιτεκτονική)) με στόχο την ανανέωση της τέχνης. Πρότυπα: Σεζάν, Βαν Γκογκ, Γκωγκέν, Μουνχ

Γέφυρα= δήλωση ότι αυτοί και το έργο τους αποτελούν «γέφυρα για το μέλλον» (πρόγραμμα εργασίας από κοινού)

·         Σημασία σε γραμμή, σχέδιο κ χρώμα για απόδοση ψυχικών καταστάσεων

·         Παραμορφώνουν θέματα για έφραση ψυχολογικής κατάστασης

Ernst Ludwig Kirchner:

·         Σπουδές αρχιτεκτονικής (επί Χίτλερ τα έργα του θεωρήθηκαν εκφυλισμένα, αυτοκτόνησε)

·         Έργο: «Σκηνή στο δρόμο»

- γεωμετρική δομή σύνθεσης, περιορισμένος/καλά οργανωμένος χώρος, στοιχεία από κυβισμό Πικάσσο, Μπρακ, Ντελωναί.

- Μοναξιά, έλλειψη επικοινωνίας σύγχρονου ανθρώπου.

- Κυβιστική δομή + χρώμα φωβιστών = συγκινησιακό κλίμα

Emil Nolde:

·         Παχιά στρώματα χρώματος

·         Περιγράμματα οπυ παραμορφώνουν τη σύνθεση παρά τη δομούν

·         Εκφραστική δύναμη, ένταση

·         Έργα: «Μάσκες», επιρροή από πρωτόγονη τέχνη

·         Έργα με θρησκευτικό περιεχόμενο

Wilhelm Lehmbruck (γλύπτης):

·         Σημασία σε γραμμή και σχέδιο

·         Έργο: «Νέος που κάθεται» από χρωματισμένο γύψο, συνδυασμός κλασικής παράδοσης κ επιμήκυνση μορφής (γοτθικό), κομψότητα στάσης μορφής (Αναγέννηση), προσωπικός χαρακτήρας έργου (ψυχοσύνθεση ζωγράφου)

Ο «Γαλάζιος Καβαλάρης» (Der Blaue Reiter)

(1912- 1916) Ιδρυτής: Wassily Kandinsky

Όνομα από σχέδιο (αγαπημένο θέμα/χρώμα)  Καντίσκυ σε περιοδικό των Καντίσκυ κ Μαρκ

Χαρακτηριστικά:

·         Αισιοδοξία, θετικά συναισθήματα

·         Πνευματικός κ καλλιτεχνικός προβληματισμός

·         Ελεύθερη έκφραση συναισθημάτων: στάδιο αφαίρεσης

·         Όχι πρόγραμμα εργασίας από κοινού

·         Όχι πρόθεση για κοινωνική μεταρρύθμιση, όπως «Γέφυρα»

·         Ενδιαφέρον για α. σχέση ζωγραφικής με τη μουσική (Καντίσκυ), β. τέχνες πρωτόγονων λαών κ παιδιών

·         Η τέχνη ως μορφή πνευματικής ή σχεδόν θρησκευτικής επικοινωνίας

·         Συμβολή «Γαλάζιου Καβαλάρη» σε επικράτηση αφαίρεσης

·         Wassily Kandinsky, Franc Marc, August Macke, Paul Klee

Wassili Kandinsky (1866-1944)

Α΄περίοδος: πρώτες προσπάθειες ζωγραφικής

Β΄περίοδος: ονειρικά τοπία, σχέση με φωβισμό κ εξπρεσιονισμό, ίδρυση «Γαλάζιου Καβαλάρη»

Γ΄περίοδος: αφηρημένη καλλιτεχνική έκφραση

Δ΄περίοδος: έργα Ρωσίας κ Bauhaus, γεωμετρικές μορφές, ψυχρά χρώματα

Ε΄περίοδος: έμφαση σε διακοσμητικότητα, πλούσια χρωματική κλίμακα

Στάδια ανακάλυψης αφηρημένης τέχνης: τρεις τύποι έργων Καντίσκυ 1910-1920

(αφηρημένη έκφραση, καθαρότητα μορφών, δύναμη χρωμάτων, ευαισθησία, λυρική διάθεση: μουσική)

·         Αυτοσχεδιασμοί (ασυνείδητες, αυθόρμητες εκφράσεις εσωτερικού χαρακτήρα, μη υλικές εκ φύσεως, οπτική μουσική)

·         Εντυπώσεις (εντυπώσεις κατευθείαν από τη φύση)

·         Συνθέσεις (εκφράσεις εσωτερικού συναισθήματος, αυθόρμητοι σχηματισμοί χρωμάτων/γραμμών προσαρμοσμένοι σε προκαθορισμένο σχέδιο)

Έργα Καντίνσκυ:

- εντύπωση αυθόρμητου αποτελέσματος εσωτερικής συναισθηματικής έντασης (αλλά κάθε πινελιά, κάθε γραμμή έχουν τη θέση τους)

- Στόχος: να δωθεί στο περιεχόμενο πνευματικό χαρακτήρα

- Ενδιαφέρον για θεοσοφία κ ανθρωποσοφία Steiner.

Μελέτες Καντίσκυ:

α. «Για τον πνευματικό στην τέχνη», η τέχνη ως αποτέλεσμα εσωτερικής, ψυχολογικής κ πνευματικής ανάγκης δημιουργού,

β. «Σημείο, Γραμμή, Επίπεδο. Συμβολή στην ανάλυση των ζωγραφικών στοιχείων», βάσεις για επιστημονική προσέγγιση αφηρημένης τέχνης.

Περίοδος «Γαλάζιου Καβαλάρη»:

·         Αφαίρεση

·         εξπρεσιονιστική διάθεση,

·         γραμμή με ένταση (πολύπλοκο/δυναμικό σχέδιο),

·         χρώμα με δραματικότητα= κοντά σε αφηρημένο εξπρεσιονισμό (κίνημα μετά ‘45: Η.Π.Α.)

Franz Marc

·         Αφομοίωσε διδάγματα α. ιμπρεσιονισμού, β. κυβισμού, γ. ζωγραφικής Ρομπέρ Ντελωναί, δ. δυναμική κίνηση φουτουριστών

·         Ο καλύτερος ζωγράφος ζώων από εποχή προϊστορικού ανθρώπου. Τον απασχολούσε ο τρόπος που το ζώο βλέπει τον κόσμο.

·         Θεματογραφία: ζώα, λίγα γυμνά και τοπία

·         Χρώμα: συμβολικό

·         Καμπυλόγραμμες φόρμες: μουσικότητα (Έργο: «Μπλε άλογα»)

·         Έργο: «Αντιμαχόμενες μορφές», αφηρημένο, θυμίζει κυβισμό και ορφισμό, μεταμόρφωση ζωικής ενέργειας σε αφηρημένα σχήματα, διείσδυση στις πηγές της παγκόσμιας ψυχικής ενέργειας

2.3. Κυβισμός (1907-1914)

Κυβισμός εμφανίζεται κατά την παρακμή του φωβισμού ως αντίδραση απέναντι στη συναισθηματική κ ενστικτώδη ερμηνεία του κόσμου

- Πεποίθηση: όχι περιορισμός έργου τέχνης σε φαινομενική αναπαράσταση αντικειμένου (καλλιτεχνική πραγματικότητα διαφορετική από οπτική εικόνα αντικειμένου)

- Μια από τις επιταγές του κυβισμού: αναπαράσταση πολυδιάστατου αντικειμένου/χώρου σε μια δισδιάστατη επιφάνεια

Εντελώς καινούρια εικαστική έκφραση που περιλάμβανε:

·         Ανάλυση φαινομένων, αναγωγή τους στα πρωταρχικά σχήματα (διάλυση αντικειμένου στα συστατικά του στοιχεία= νέα μορφή, περισσότερες όψεις, απόδοση βάθους: διάλυση σε γεωμετρικά σχήματα και ανασύνθεση νέου χώρου

·         Περιορισμός χρωμάτων σε λίγους ουδέτερους τόνους

·         Άρνηση προοπτικής

Θέματα Pablo Picasso, Georges Braque (δημιουργοί κυβισμού):

·         ξεκίνημα με τοπίο κ ανθρώπινη μορφή

·         περιορισμός σε θέματα όπως νεκρές φύσεις με τραπέζια, μπουκάλια, ποτήρια, μουσικά όργανα (απόδοση χωρίς πάθος, ψυχρά, με λογική διατύπωση)

Κυβιστικά έργα= όχι αφηρημένα, αναφορές στον πραγματικό κόσμο

Παράγοντες δημιουργίας νέας τεχνοτροπίας:

·         Έργο Σεζάν (οργάνωση χώρου με χρήση χρώματος σε επίπεδα/όγκους, όχι προοπτική)

·         Γλυπτική Αφρικής και Ωκεανίας (σχηματοποίηση: αντινατουραλιστική θεώρηση γλυπτών)

Κυβισμός: τρία στάδια

·         1907-1909 περίοδος Σεζάν ή πρωτοκυβιστική

·         1910-1912 αναλυτικός κυβισμός

·         1913-1914 συνθετικός κυβισμός

Pablo Picasso (Δημιουργός Κυβισμού)

·         Συνεχής αναζήτηση (όχι μία θεματική και τεχνοτροπική κατεύθυνση)

·         Εκφράστηκε με: ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, κεραμική

·         Γαλάζια περίοδος: (α΄φάση δημιουργίας: 1901-1904):

- έντονη εκφραστικότητα (συσχέτιση με φιλοσοφία Σοπενάουερ/Νίτσε/Ιψεν κ.α.),

- τάση για μονοχρωμία (γαλάζιο),

- μελαγχολία, πνευματική αποξένωση, απαισιοδοξία, μοναξιά

- Θεματολογία: μητέρα, παιδί, φτώχεια, πόνος

- Έργο: «Γεύμα του τυφλού», ισπανικός χαρακτήρας (Βελάσκεζ), ψυχολογική ένταση, εσωτερικότητα, μανιεριστική ανατομία (Θεοτοκόπουλος), αξιοπρέπεια φτώχειας (ισπανικό χαρακτηριστικό)

·         Ρόδινη περίοδος ή Περίοδος τσίρκου (1905):

- ελαφρότερα/πλούσια/φωτεινά χρώματα (ρόδινο),

- τρυφερή απεικόνιση μορφών

- Θεματολογία: κόσμος τσίρκου

·         1906:

- μνημειακός, πιο πλαστικός τρόπος,

- μορφές φαρδιές/βαριές, με ηρωϊκό χαρακτήρα.

- Ενδιαφέρον για ιβηρική τέχνη, αφρικάνικη πλαστική, ζωγραφική Σεζάν (πρωταρχική μέθοδος ανάλυσης των αντικειμένων στα βασικά γεωμετρικά του σχήματα)

Οι Δεσποινίδες της Αβινιόν (του Pablo Picasso)

·         Σχέση με τελευταία έργα Σεζάν («Λουόμενες»)

·         Στοιχεία από αιγυπτιακή γλυπτική + μορφές Γκωγκέν + μεσαιωνικά γλυπτά Ισπανίας + αφρικανικά ξυλόγλυπτα (Κονγκό, Ακτή Ελεφαντοστούν)

·         Απόδοση μορφών με γωνιώδη επίπεδα που ξεφεύγουν από αρχική τους θέση= κυβιστικό

·         Καταστρατήγηση συμβατικής προοπτικής: δημιουργία χώρου από σώματα μορφών, σπασμένος χώρος σε πολλά επίπεδα κ πυκνός σα σώμα

·         Περιφρόνηση για κάθε ευρωπαϊκό παραδοσιακό κανόνα ομορφιάς

Pablo Picasso και Georges Braque

1908-1914: δούλευαν μαζί

Μελέτη διφορούμενης προοπτικής Σεζάν:

α. φυσικό αντικείμενο στο χώρο,

β. περιοχή χρώματος στον πίνακα

Διαφορά από Σεζάν: φωτισμός επιπέδων από διαφορετικές κατευθύνσεις, δημιουργία χώρων εκτός πραγματικότητας, εντύπωση γλυπτού

1908-1910 (τοπία)

·         Georges Braque: Τοπία, γεωμετρικές απλοποιήσεις αρχιτεκτονημάτων κ δέντρων, σοβαρά γκρίζα, καφέ, πράσινα χρώματα= παράδειγμα Σεζάν

Έργο: «Σπίτια και δέντρα»

·         Pablo Picasso: Τοπία, ουδέτερα χρώματα (γκρίζο/καφέ/ώχρα/μαύρο/πράσινο), γεωμετρική τάση για απόδοση χώρου σε επίπεδα

Έργο: «Τρεις γυναίκες»

1910-1912 αναλυτικός κυβισμός:

·         ανάλυση, γραμμές/επίπεδα,

·         ελάχιστη σχέση με οπτική πραγματικότητα,

·         κίνδυνος μετατροπής κυβισμού σε διακοσμητικό πλαίσιο, είδος αφηρημένης ζωγραφικής)

·         Pablo Picasso: Έργο «Γυναικείο γυμνό»

·         Georges Braque: Έργο «Πορτογαλέζα»

1912-1914 συνθετικός κυβισμός: προσπάθεια επαναφοράς πραγματικότητας στα ζωγραφικά έργα

·         Georges Braque:

- χρήση γραμμάτων ως εκφραστικό στοιχείο κοντά σε πραγματικότητα,

- εισαγωγή αντικειμένων στους πίνακες (πχ εφημερίδες),

- ανάμειξη χρωμάτων με άλλα υλικά (άμμο, πριονίδια, ρινίσματα σιδήρου) = στέρεη υφή ζωγραφικής επιφάνειας)

- Επινόηση: παπιέ κολέ (χαρτί κολημένο στο μουσαμά)

·         Pablo Picasso: μίμηση περιβάλλοντος

- Επινόηση: κολάζ (επικόλληση ξένων προς τη ζωγραφική υλικών (γράμματα + αντικείμενα)

- Έργο: «Νεκρή φύση με ψάθινη καρέκλα»

·         Καλλιτεχνικές διαδικασίες Picasso και Braque: έννοια πίνακα-αντικειμένου (πίνακας ανεξάρτητος από εξωτερική πραγματικότητα + αναπαραγωγή πραγματικότητας)

·         Νέα αντίληψη χώρου = σταθμός σε ιστορία ζωγραφικής

·         Αργότερα: όχι χρήση αντικειμένων από τους ζωγράφους αυτούς, δημιουργία χώρου με ζωγραφική που μοιάζει με κολάζ. Έργο: «Αρλεκίνος» του Πικάσο.

Το έργο του Picasso μετά τον κυβισμό

Έργο: «Γκερνίκα»

·         με περιορισμένο αριθμό μορφών απεικόνισε αγωνία ολοκληρωτικού πολέμου

·         Χώρος ακαθόριστος και προβληματικός.

·         Σύνθεση: πυραμίδα, παραλληλόγραμμα, ανισοσκελή τρίγωνα (αίσθηση ασφάλειας και δυναμισμού)

·         Έφραση: στοιχεία εξπρεσιονισμού, κυβισμού κ σουρεαλισμού (συμβολισμός θεμάτων: μητέρα κ παιδί–Pieta, γυναίκα με λάμπα–Άγαλμα Ελευθερίας, χέρι νεκρού στρατιώτη–ηρωική αντίσταση, ταύρος–δυνάμεις σκότους, άλογο–σύμβολο Καλού)

Γλυπτική

Μεταφορά πολυδιάστατου αντικειμένου σε τρεις διαστάσεις.

Πικάσσο: μεγαλύτερη ακόμα επίδραση σε γλυπτική (έργα κυβιστικής γλυπτικής)

·         Έργο: «Κεφάλι γυναίκας, Fernande» (χαλκός), στρογγυλεμένοι όγκοι= σειρές επιπέδων, αντανακλούν ή αιχμαλωτίζουν το φως: αίσθηση σταθερού όγκου/επιφάνειας μαλακής

·         Έργο: «Κιθάρα» (φύλλο μετάλλου κ σύρμα) = συνθετικός κυβισμός - έργο που μπορεί να διαλυθεί και να ξανασυσταθεί, έργο που υπακούει σε δικούς του νόμους= νέα ανεξάρτητη πραγματικότητα. Απελευθέρωση γλυπτικής από παραδοσιακό τρόπο δουλειάς κι από γνωστά υλικά.

Ορφισμός (1909-1914)

Όνομα από Απολλιναίρ: επαναφορά χρώματος στον κυβισμό + μουσικότητα

Robert Delaunay:

·         Επανέφερε χρώμα, φως, μουσική κίνηση στη ζωγραφική του κυβισμού

·         Πεποίθηση: δημιουργία αίσθησης κίνησης στο χώρο μόνο με αντιθέσεις χρωμάτων

·         Έργα: «Δίσκοι», «Κυκλικές φόρμες»: τα πρώτα μη παραστατικά έργα από Γάλλο

Μοτίβο κύκλου + μικρότερων διαιρεμένων σε τέταρτα κύκλων, χρώματα από ζωντανά σε αδύναμα= δυναμισμός. Χωρίς σημασία το θέμα.

2.4. Φουτουρισμός (1908-1916)

Φουτουρισμός (future): λογοτεχνικό κίνημα, Marinetti

Αντίδραση διανοουμένων εποχής για μουσειακό χαρακτήρα καλλιτεχνικής παράδοσης Ιταλίας κ καλλιτεχνική απραξία 19^ου αιώνα: απόρριψη παρελθόντος, αποθέωση παρόντος/μέλλοντος

·         Αίτημα: καταστροφή βιβλιοθηκών, μουσείων, ακαδημιών, πόλεων παρελθόντος

·         Ομορφιά επανάστασης, πολέμου, ταχύτητας, δυναμισμού τεχνολογίας

·         Στοιχείο αναρχισμού: εναντίον αστικής τάξης (χρησιμοποιηθήκε υπέρ φασισμού)

·         Κύριο χαρακτηριστικό: ταυτόχρονη αναπαράσταση πολλαπλών φάσεων κίνησης (δεν θα είχε ανακαλυφθεί χωρίς τον κυβισμό, επιρροές και από νεοϊμπρεσιονισμό, φωβισμό)

·         Προγραμματικές δηλώσεις φουτουρισμός= απόρριψη ιδέας αναλυτικής τέχνης βασισμένης σε εμπειρίες εργαστηρίου (όχι μελέτη όπως έκανε ο κυβισμός)

·         Ταύτιση καλλιτέχνη και θεατή

·         Μοντέρνα ζωή= βιομηχανική ανάπτυξη, πόλη, φως, ταχύτητα (νέα ψυχολογική διάσταση)

Umberto Boccioni (γλυπτική/ζωγραφική):

·         Έργο: «Μοναδικές μορφές συνέχειας στο χώρο», μορφή που βαδίζει ορμητικά (σύγκριση με Νίκη Σαμοθράκης: ιμάτια ανεμίζουν προς τα πίσω).

Στόχος: α. όχι προσπάθεια δημιουργίας ανθρώπινου σώματος, αλλά απόδοσης της κίνησής του, β. παρουσίαση θέμα από παράδοση με σύγχρονο τρόπο (ζωή= επέκταση στο χώρο)

Giacomo Balla (ζωγράφος):

·         Αποδοση κίνησης + ταυτόχρονες όψεις θέματος

·         Έργο: «Λουρί σκύλου σε κίνηση ή Δυναμισμός ενός δεμένου σκύλου», πολλαπλασιασμός ποδιών για απόδοση κίνησης + φωτογραφικό εφέ οριζόντιων γραμμών (γρήγορο πέρασμα μικρών αντικειμένων), σαν καταγραφή από φωτογραφική μηχανή με ανοιχτό διάφραγμα

2.5. Αφηρημένη τέχνη

Φόρμα έξω από δίκτυο παραστατικών σχημάτων= έργο «μη αντικειμενικής» τέχνης (δεν έχει σχέση με αντικειμενική πραγματικότητα)

Σποραδικές μορφές αφαίρεσης (σκοπός: υποκειμενική ερμηνεία κόσμου):

·         «Γαλάζιος Καβαλάρης» (γερμανικός εξπρεσιονισμός)

·         Robert Delaunay (ορφισμός)

·         Giacomo Balla (φουτουρισμός)

Μετά α΄παγκόσμιο πόλεμο: συστηματική προσπάθεια ομάδων καλλιτεχνών να επιβάλουν νέα οπτική πραγματικότητας με νέα εικαστική γλώσσα (Ρωσία, Κάτω Χώρες, Γερμανία)

·         Παραίτηση από μίμηση ή ερμηνεία αντικειμένου

·         Έκφραση αποκλειστικά μέσα από φόρμες ή χρώματα

·         Τέχνη «αφηρημένη» ή «μη αντικειμενική» ή «μη παραστατική ή «ανεικονική»

Ρωσική καλλιτεχνική πρωτοπορία

Από 18^ο αιώνα η Ρωσία είχε στενές σχέσεις με Δύση= επιρροές

Αρχές 20^ου αιώνα: μεγάλες συλλογές έργων τέχνης Shchukin κ Morozov (ιμπρεσιονιστών, νεοϊμπρεσιονιστών, φωβιστών, κυβιστών κλπ) + φουτουρισμός Marinetti= διαμόρφωση ρώσικης καλλιτεχνικής πρωτοπορίας α΄μισού 20^ου αιώνα.

Kasimir Malevich και σουπρεματισμός

·         Εικαστικό κ θεωρητικό έργο= εξέλιξη τέχνης

Οδήγησε κυβισμό σε απόλυτη γεωμετρική αφαίρεση (κυβοφουτουρισμός)

·         Έργο: «Βασικό σουπρεματιστικό στοιχείο» (τετράγωνο), απελεύθερωση τέχνης από βάρος αντικειμένου

·         Νέο στιλ: σουπρεματισμός (supremus= ύψιστο, απόλυτο, εξαίρετο)

Σουπρεματισμός= υπεροχή καθαρού συναισθήματος στη δημιουργική τέχνη

Τετράγωνο= θεμελιώδες, υπέρτατο καλλιτεχνικό στοιχείο.

·         Έργο: «Λευκό πάνω σε λευκό», απόλυτη αφαίρεση (τετράγωνο= ένα με το άπειρο)

·         Όχι παγίδευση καλλιτέχνη από τετράγωνά του, ναι λογική εξέλιξη σχημάτων (κύκλος, τρίγωνο, δύο όμοια τετράγωνα, δύο άνισα τετράγωνα, σε άλλες θέσεις, καμπύλα σχήμματα κ γραμμές, είδος τρίτης διάστασης= ανάμειξη άκρων επιπέδων με βάθος)

·         Λίγα χρώματα πρώτων έργων: μαύρο, κόκκινο, γκρίζο, λευκό

Αργότερα: προσθήκη και άλλων συπληρωματικών + ανάμεικτοι τόνοι

·         Έργο: «Σουπρεματιστική σύνθεση, μαύρο τραπέζιο και κόκκινο τετράγωνο», δυναμική δραστηριότητα στις σχέσεις ανάμεσα σε μεγάλα κ μικρά γεωμετρικά σχήματα

·         (Πιστός χριστιανός, πολλές φορές σχημάτιζε σταυρούς με τα σχήματά του)

·         1922: τέλος σουπρεματισμού

Ρωσικός κονστρουκτιβισμός (αρχές: Γαλλία, κίνημα: Ρωσία)

Κονστρουκτιβισμός (construct= κατασκευάζω): νέα εξέλιξη στη γλυπτική

- Αντικατάσταση σκοτεινής, πυκνής μάζας με αντιληπτό χώρο, το κενό ως ορατό

- συνέχεια πειραματισμών κυβιστών (πχ χρήση κολάζ στη γλυπτική=Πικάσσο)

- μανιφέστο Μποτσιόνι: χρήση πολλών υλικών κι όχι μόνο μάρμαρο ή μπρούτζο

·         Κυρίαρχο στοιχείο: χώρος

·         Έργο ρεαλιστικό: βασίζεται σε πραγματικότητες χώρου κ χρόνου

·         Έργο δυναμικό: ροή γραμμών/σχημάτων σε ρυθμό κίνησης

·         Έργο αντικειμενικό: αντανακλά πραγματική φύση κόσμου

(Απόρριψη παραδοσιακής γλυπτικής: νατουραλιστική, στατική, υποκειμενική)

·         Υλικά: ξύλο, μέταλλο, γυαλί, πλαστικό

Vladimir Tatlin (ιδρυτής ρωσικού κονστρουκτιβισμού):

·         Έργα: «Ζωγραφισμένα ανάγλυφα και κατασκευές σε ανάγλυφο»

- πιο αφηρημένα από έργα Πικάσο κ συμβολικές φόρμες Μποτσιόνι),

- χρήση και ευτελών υλικών (παλιό σίδερο, κονσέρβα, σπασμένο γυαλί κλπ)

·         Μακέτα «Μνημείο για την Τρίτη Διεθνή» (ξύλο, μέταλλο, γυαλί)

- Έργο κοστρουκτιβιστικής γλυπτικής + έργο αρχιτεκτονικής

- Δεν υπάρχει συμπαγής μάζα, αλλά εντυπωσιακός σκελετός από μέταλλο + 4 αίθουσες με τοίχους από γυαλί.

- Συνοψίζει απόψεις του για έργο τέχνης

α. ως κατασκευή με μοντέρνα υλικά,

β. χρήσιμο,

γ. συμβολή στην ευτυχία της ανθρωπότητας

·         Κοινωνική αποστολή τέχνης κ δημιουργών της. Τέχνη με χρηστικό χαρακτήρα (αντίθετα από Μάλεβιτς).

Καθεστώς μετά από Ρώσικη Επανάσταση: Αμφισβήτηση χρησιμότητα κοστρουκτιβισμού κ σουπρεματισμού. Τέλος σουπρεματισμού. Κονστρουκτιβισμός μόνο σε θεωρητικό επίπεδο.

Ντε Στιλ (De Stijl: περιοδικό)

Αναζήτηση νέας τεχνοτροπίας μετά το α΄παγκόσμιο πόλεμο: Ολλανδία

Ντε Στιλ: κοινά χαρακτηριστικά με σουπρεματισμό

Κίνημα ζωγραφικής, γλυπτικής, αρχιτεκτονικής, εσωτερικής διακόσμηση

·         Στόχος: γεωμετρική απλοποίηση μορφών κ αναγωγή τους σε επίπεδες επιφάνειες με κάθετες και οριζόντιες γραμμές σε ορθές γωνίες

·         Χρώματα: κόκκινο, κίτρινο, μπλε + μαύρο, άσπρο, γκρίζο

Piet Mondrian:

·         Ήθελε να ανακαλύψει «καθαρά» μέσα αποκάλυψης παγκόσμιας αρμονίας. Τα έργα του είναι σαν τμήματα σειράς που εξελίσσεται. Λίγοι συνεχιστές.

·         Έργο: «Σύνθεση VII», έργο αφηρημένο, δεν αναγνωρίζεις θέμα

·         Έργο: «Σύνθεση με κόκκινο, μπλε, κίτρινο και γκρίζο», τετράγωνα + ορθογώνια, τοποθετημένα χαλαρά, αίσθηση βάθους: γκρίζα τετράγωνα (δημιουργία άλλης διάστασης)

·         Έργο: «Φοξ Τροτ Α», οι γραμμές φτάνουν στις άκρες, όχι πια γκρίζο, μικρός αριθμός ορθογωνίων, λίγα πρωταρχικά χρώματα (μαύρο/άσπρο), διαφορετικό πάχος γραμμών

·         Έργο του: διακόσμηση εσωτερικών χώρων κ αντικειμένων καθημερινής χρήσης.

·         Πνευματικές αρετές έργου Mondrian:

- απόλυτη καθαρότητα, αρμονία, νηφαλιότητα, ισορροπία= πνευματικό υπόβαθρο καλβινιστικού δόγματος

Ο γλύπτης Constantin Brancusi (γλυπτική διαδικασία αφαίρεσης)

·         Γλυπτική προσωπική με παγκόσμιο και διαχρονικό χαρακτήρα

·         Πανάρχαια πρακτική γλυπτικής (πέτρα/μέταλλο) + επεξεργασία γυαλισμένης επιφάνειας

·         Όχι εγκατάλειψη μορφής, αλλά συνεχή ενασχόληση με ίδιο θέμα= ανεικονικά γλυπτά

·         Εμμονή με πουλιά/πέταγμα. Έργα: «Maistra» (μυθικό πουλί ρουμανικής λαϊκής παράδοσης), «Πουλί στο χώρο» (αφηρημένη εικόνα πουλιού, σύλληψη πετάγματος, ασώματη υπόσταση: γυάλισμα σαν καθρέφτης, νέα έννοια συνέχειας πλαστικού όγκου κ ελεύθερου χώρου.

·         Τέλεια επεξεργασμένα γλυπτά πάνω σε πέτρινες βάσεις κ ελάχιστα κατεργασμένα ξύλινα βάθρα ή από κορμούς δέντρων: μυστική σύζευξη ανάμεσα σε άυλες αστραφτερές επιφάνειες έργων-συμβόλων και στερεή, γήινη μάζα

·         Ακραία σχηματοποίηση κ απουσία εξατομικευμένων χαρακτηριστικών= σχέση με παλαιότερους πολιτισμούς (Κυκλαδικός) κ πρωτόγονη τέχνη: αντίθεση με παράδοση ευρωπαϊκής γλυπτικής

2.6. Μεταφυσική ζωγραφική (Pittura Metafisica)–Giorgio De Chirico (1888-1978)

·         Αντίδραση στο φουτουρισμό, εισαγωγή στον σουρεαλισμό (1910-1920)

·         Στατικότητα, ακινησία, (αντί κίνηση/βία φουτουρισμού)

·         Ανθρώπινες μορφές: κούκλες (αντί μηχανές φουτουρισμού)

·         Θέματα: Αρχιτεκτονικά σύνολα, νεκρές φύσεις κ.α. μακριά από συνηθισμένο τους περιβάλλον= δημιουργία νέας ποιητικής/ονειρικής πραγματικότητας

Giorgio De Chirico:

·         Θέματα: αρχιτεκτονικά (κτίρια Αναγέννησης), άδειες πλατείες, αγάλματα + χάρτες, ασυνήθιστα αντικείμενα, περίεργοι συσχετισμοί, ανδρείκελα (κούκλες-μανεκέν ραφτών)

·         Έργα: «Μυστήριο και μελαγχολία ενός δρόμου», «Το τραγούδι του έρωτα», ατμόσφαιρα σιωπής, μυστηρίου.

·         Διαμόρφωσε γλώσσα πάνω στην οποία βασίστηκαν αργότερα οι σουρεαλιστές

Χαρακτηριστικά μεταφυσικής ζωγραφικής:

·         Ονειρικός/Αινιγματικός χαρακτήρας

·         Ατμόσφαιρα σιωπής

·         Αίσθηση αποξένωσης/μοναξιάς

·         Συνδυασμός ετερόκλητων αντικειμένων + παραδοσιακός τρόπος αναπαράστασης

2.7. Νταντα (Dada)

Ντανταϊσμός: το πιο βίαιο κ αμφιλεγόμενο καλλιτεχνικό κίνημα 20^ου αιώνα

Tristan Tzara: νταντά= κατάσταση του νου, παρά τεχνική ή στιλ

Εμφάνιση: 1915 σε Ζυρίχη (Hugo Ball: Cabaret Voltaire) + Ν. Υόρκη (ουδέτερα κράτη στον α΄ παγκόσμιο πόλεμο)

·         Αντίδραση στον πόλεμο, στην υποκρισία (απογοήτευση, κούραση, πικρία + ελπίδα)

·         Πνεύμα νταντά: αντίδραση, απόρριψη παραδοσιακών αξιών και κοινωνικών συμβάσεων, απόρριψη ευρωπαϊκού πολιτισμού, ένωση υπό το όνομα του Βολταίρου

·         Νταντά: δραστηριότητες Cabaret Voltair (λογοτεχνικό/καλλιτεχνικό κέντρο)

·         Dada: ρουμανικά=ναι! ναι!, γαλλικά: παιδικό ξύλινο αλογάκι, γερμανικά: σύμβολο ανοησίας και αφέλειας)=

- διάθεση για παιχνίδι

- εξάρτηση από ένστικτο

- τυχαίο, αυτόματο, παράλογο

·         Τα σημαντικότερα μέλη του Dada στράφηκαν σε σουρεαλισμό

Jean (Hans) Arp: (Ζυρίχη)

Παπιέ κολέ Μπρακ + έργα Πικάσσο: πειραματισμός Arp με τυχαίο και αυτόματο

·         Βάση τέχνης Arp: τυχαία μέθοδος (θεωρητικά κανένας έλεγχος καλλιτέχνη)

·         Αισθητκή αξία που αντιτίθεται σε ισχυρισμό ότι νταντά= αντι-τέχνη

Marcel Duchamp  (Γαλλία, Ντανταϊστική ομάδα Ν. Υόρκης)

·         Πρώτα έργα: ανάμεσα σε ιμπρεσιονισμό και στιλ φωβισμού (ζωντανά χρώματα, λιτές/εκφραστικές συνθέσεις)

·         Μετά: κυβισμός (διάσπαση αντικειμένου σε πολλά μικρά γεωμετρικά τμήματα, χρώματα: γήινα)

·         Μετά: απομάκρυνση από και κυβισμό και μηχανιστική όψη έργων.

Έργο: «Γυμνό που κατεβαίνει τη σκάλα, Νο2» (μορφή σε συνεχόμενη κίνηση, περιορισμένα χρώματα, όπως κυβιστές) Παράδοξο στοιχείο έργου: ανάλαφρη κίνηση (χάρη ανάλογη με έργα Μποτιτσέλι) + γυμνό από ράβδους και σωλήνες.

·         Έτοιμα αντικείμενα (ready-mades): εισαγωγή νέας αισθητικής (καθοριστική για τέχνη)

Έργο τέχνης είναι κάτι επειδή:

-  το διαλέγει ο καλλιτέχνης και

- το τοποθετεί με τρόπο διαφορετικό από λειτουργική τους ιδιότητα

·         Άρνηση τεχνικής κ εμπορικής τους αξίας= αμφισβήτηση τέχνης και ζωής

·         Έργο: «Κρήνη», το έστειλε υπογεγραμμένο στην Έκθεση Ανεξαρτήτων στη Νέα Υόρκη: το έκρυψαν (αρχή τους ήταν να εκθέτουν κάθε έργο που έφερε υπογραφή καλλιτέχνη)

·         Έργο: «Παντρεμένη που ξεγυμνώνεται ακόμη και από τους εργένηδες» ή «Το μεγάλο γυαλί», κατασκευή από κρύσταλλο, χρώματα, φύλλο μολύβδου, υδράργυρο, δυσνόητο έργο, γρίφος. Συμβολικός τρόπος παρουσίασης έρωτα, απραγματοποίητης επιθυμίας, αποθέωση γυναίκας. Όταν έσπασε το έργο ο καλλιτέχνης θεώρησε ότι ολοκληρώθηκε.

·         Απόλυτος υποκειμενισμός στην εκτίμηση ενός έργου τέχνης

·         Έργο τέχνης= μια ερώτηση, μια ιδέα (όχι συγκεκριμένο αντικείμενο)= εννοιολογική τέχνη

2.8. Σουρεαλισμός

Φαντασία + ιδέα παραλόγου: αναζήτηση νέας αισθητικής λογοτεχνίας κ ποίησης

Αρχικά: λύση με Νταντά (Andre΄ Breton) Αλλά: ντανταϊσμός = ακαδημαϊσμός (απόρριψη)

Αναζήτηση νέου τρόπου έκφρασης από Breton:

·         Θεωρίες ψυχανάλυσης: όνειρα, παραισθήσεις, συνειρμοί λέξεων, ονειροφαντασίες= μέθοδος για καλλιτεχνική δημιουργία= σουρεαλισμός

·         Σουρεαλισμός: όρος δημιούργημα ποιητή Απολλιναίρ «Τα στήθη του Τειρεσία: σουρεαλιστικό δράμα σε δύο πράξεις και έναν πρόλογο»

·         Α΄ σουρεαλιστικό μανιφέστο: 1924

Στόχος σουρεαλιστών: εξερεύνηση ψυχικού κόσμου, έτσι ώστε αντίθετοι κόσμοι ονείρων κ πραγματικότητας να μετασχηματιστούν σε είδος «απόλυτης πραγματικότητας»: surrealite

·         Αυτοματισμός: καθαρή σκέψη χωρίς έλεγχο λογικής, πέρα από κάθε αισθητική ή ηθική εκτίμηση: έμφαση σε λέξεις (λογοτεχνία/ποίηση)

·         Εικαστικές τέχνες: ρόλος τυχαίου + σύμπτωσης (νταντα)

·         Επανάσταση εναντίον θεσμών, φιλοσοφιών, αρχηγών κρατών, φιλοσόφων, ποιητών, καλλιτεχνών που οδήγησαν σε Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ανάγκη για κοινωνική & πολιτική επανάσταση: ένταξη καλλιτεχνών στο κομμουνιστικό κόμμα.

·         Πέρα από μανιφέστο Μπρετόν: σουρεαλισμός= ασταθής ομάδα μεμονωμένων ατόμων, χωρίς ειδική τεχνοτροπία

·         Β΄ παγκόσμιος πόλεμος: οι σουρεαλιστές καταφεύγουν στην Νέα Υόρκη

Έργο σουρεαλιστών= βάση αφηρημένου εξπρεσιονισμού κ μεταπολεμικών κινημάτων στην αμερικανική τέχνη

Δύο τάσεις σουρεαλισμού:

·         Απόλυτος, βιομορφικός ή οργανικός σουρεαλισμός: ντανταϊστικής προέλευσης, Juan Miro, Andre Masson (αυτοματισμός, προσομοιάζει με αφηρημένη τέχνη, τα αντικείμενα απλώς υπονοούνται, ομοιότητα με πραγματικά θέματα, συνήθως μέρη ανθρώπινου σώματος)

·         Παραστατικός σουρεαλισμός: εικονίζει αναγνωρίσιμα αντικείμενα ως προϊόντα ονείρων κ φαντασίας, Max Ernst, Salvador Dali, Yves Tanguy, Rene Magritte, Paul Delvau κ.α..

Max Ernst:

·         Ταύτιση με μοντέλο Μπρετόν (διείσδυση σε μυστικά φυσικού κόσμου με αποκάλυψη υποσυνειδήτου. Δημιουργία νέου κόσμου όπου όνειρο= πραγματικότητα)

·         Ικανότητα να βλέπει οράματα: νέες τεχνικές, όπως κολάζ, φροτάζ (επινόηση), στάξιμο, μηχανική κίνηση εκκρεμούς + τεχνική τελειότητα

Φροτάζ (frotter): παιδική τεχνική (χαρτί πάνω σε αντικείμενο κ τρίψιμο με μολύβι)= κοντά σε αυτόματη γραφή (αν και προσεκτική επεξεργασία από δημιουργό)

·         Έργο: «Ελέφας Κελεβής», πρώιμο έργο, επιρροή από Τζόρτζιο ντε Κίρικο, εφιαλτικό όραμα, θυμίζει έργα τεχνικής κολάζ (αντιπαράθεση ετερόκλητων στοιχείων)

·         Σειρά χαρακτικών: «Οι γυναίκες με τα εκατό κεφάλια» ή «Οι γυναίκες χωρίς κεφάλια»

Salvador Dali:

·         Αντιφατικός, εκκεντρικός, μεγαλομανής σε σημείο παράνοιας. «Ο σουρεαλισμός είμαι εγώ», είπε.

·         Αφομοίωση κατακτήσεων τέχνης παρελθόντος/παρόντος (επιδράσεις από Ιερώνυμο Μπος κ Πήτερ Μπρύγκελ, ιταλικό μανιερισμό, διπλές εικόνες Τζουσέπε Αρτσιμπόλντο, οράματα Φυσσλι, Μπλέηκ, Γκόγια, Ντε Κίρικο, Ερνστ)

·         Έργο: «Επιμονή της μνήμης», ένα παραμορφωμένο πρόσωπο κ τέσσερα ρολόγια, μυρμήγκια, θάνατος, ρευστότητα χρόνου

Λεπτομερειακή τεχνική (θυμίζει μικρογραφίες), χρώματα ακαδημαϊκών 19^ου αιώνα, απέραντος/παράξενος χώρος= σύμβολο σουρεαλιστικής φαντασίας

·         Έργο: «Εμφάνιση προσώπου και φρουτιέρας σε παραλία», τριπλή εικόνα, ατμόσφαιρα ονείρου, τεχνοτροπία ακαδημαϊκού επιπέδου= σουρεαλισμός

Rene Magritte:

·         Επιρροή από Ντε Κίρικο (ατμόσφαιρα), Έρνστ (κολάζ), νταντά (πρόκληση/διαμαρτυρία)

·         Χρήση ακαδημαϊκής τεχνοτροπίας κ άπειρων συνδυασμών

·         Τίτλοι περίεργοι που καθιστούν την εικόνα αινιγματική

·         Έργο: «Ανθρώπινη συνθήκη», καβαλέτο μπροστά σε παράθυρο με ίδιο τοπίο, ταύτιση ζωγραφικού μέρους με φυσικό= νέα πραγματικότητα

·         Έργο: «Βιασμός», γυμνό γυναικείο κεφάλι με πρόσωπο-σώμα και λαιμό-φαλλό

·         Έργο: «Απόπειρα για το ανέφικτο», ζωγραφική χωρίς τελάρο= νέα πραγματικότητα

·         Τεχνάσματα:

- μεγέθυνση λεπτομέρειας

- συνδυασμός ανόμοιων αντικειμένων

- ζωή σε άψυχα αντικείμενα

- ανεξαρτητοποίηση αντικειμένου από γλωσσική αντιστοιχία

Joan Miro:

·         Από τους πιο ευαίσθητους κ ποιητικούς εκφραστές 20^ου αιώνα

·         Πρώτα σουρεαλιστικά έργα: αισιοδοξία, χαρά της ελεύθερης δημιουργίας

·         Έργο: «Καλλιεργημένο χωράφι», φανταστικοί συνδυασμοί φυτικών κ ζωικών τύπων, σχηματοποίηση κ ζεστά χρώματα= μαγική ατμόσφαιρα, ποιητική διάθεση, αισιοδοξία

·         Από 1923 και μετά: ολοκλήρωση καλλιτέχνη (βιομορφικά θέματα, γεωμετρικά σχήματα, φανταστικά ζώα, αφηρημένες κατασκευές + λυρικό χρώμα= ζωγραφικό πανηγύρι.)

·         Έργο: σειρά «Ολλανδικών εσωτερικών» (έμπνευση από Βερμέρ, Στην), μεταφορά 17^ου αιώνα στην εποχή του= παιδικός κόσμος, μαγεία, ποίηση

·         1930-1940, ξέσπασμα εμφύλιου πολέμου Ισπανίας: νέος, τραγικός κόσμος

Μορφές αφηρημένες, τερατώδη χαρακτηριστικά, σκούρα/ουδέτερα χρώματα, επιθετική/απαισιόδοξη διάθεση έργων.

·         Έργο: «Κεφάλι γυναίκας», αίσθηση επικείμενης καταστροφής β΄παγκόσμιου πολέμου