1η εργασία
2004-5
Αφού μελετήσετε το κείμενο Πλάτωνος Φαίδων 96a-102a, σχολιάστε το λαμβάνοντας υπόψη τα παρακάτω σημεία:
(α) Ποιες είναι οι απόψεις των προσωκρατικών, και ειδικά του Αναξαγόρα, για τη γνώση και την αισθητηριακή αντίληψη, σύμφωνα με τον πλατωνικό Σωκράτη; Να τις συγκρίνετε με τις αναφορές του Εγχειριδίου και να εντοπίσετε τις διαφορές.
(β) Ποιά είναι τα κύρια σημεία της κριτικής του Σωκράτη σε αυτές τις απόψεις;
(γ) Ποιο είναι το περιεχόμενο του "δεύτερου πλου" που επιχειρεί ο Σωκράτης; Σε τι αποβλέπει;
(δ) Ποιος ο ρόλος και χαρακτήρας των ιδεών (οντολογικός, γνωσιοθεωρητικός) σύμφωνα με το απόσπασμα;
(α) Ποιες είναι οι απόψεις των προσωκρατικών, και ειδικά του Αναξαγόρα, για τη γνώση και την αισθητηριακή αντίληψη, σύμφωνα με τον πλατωνικό Σωκράτη; Να τις συγκρίνετε με τις αναφορές του Εγχειριδίου και να εντοπίσετε τις διαφορές.
(β) Ποιά είναι τα κύρια σημεία της κριτικής του Σωκράτη σε αυτές τις απόψεις;
(γ) Ποιο είναι το περιεχόμενο του "δεύτερου πλου" που επιχειρεί ο Σωκράτης; Σε τι αποβλέπει;
(δ) Ποιος ο ρόλος και χαρακτήρας των ιδεών (οντολογικός, γνωσιοθεωρητικός) σύμφωνα με το απόσπασμα;
2005-6
Θέμα 1ης εργασίας
Kαταληκτική ημερομηνία παράδοσης: 28-11-2005
Η εξέλιξη της έννοιας του θείου στην πρώιμη ελληνική φιλοσοφία (Προσωκρατικοί-Σοφιστές). Για την περίπτωση των Προσωκρατικών επικεντρωθείτε στους: Ξενοφάνη, Πυθαγόρειους, Ηράκλειτο, Εμπεδοκλή.
Eνδεικτική βιβλιογραφία
Σ. Βιρβιδάκης-K. Ιεροδιακόνου (επιμ.), Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: Από την Αρχαιότητα έως τον 20ό Αιώνα, τόμ. Α΄, Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 2000, κεφ. 1 και 2.
S. Broadie, «Η εξορθολογισμένη θεολογία», στον τόμο: A. A. Long (επιμ.), Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι. Συναγωγή συστατικών μελετημάτων, μτφ. Θ. Νικολαϊδης-Τ. Τυφλόπουλος, επιμ. Δ. Ι. Ιακώβ, Αθήνα: Δ. Ν. Παπαδήμας, 2005, 299-325.
Ο. Gigon, Βασικά προβλήματα της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. Ν. Μ. Σκουτερόπουλος, Αθήνα: Γνώση, 1991, 214-238.
Ι. Γ. Καλογεράκος, «Πυρ και θεός: Φυσική και θεολογία στη σκέψη του Ηράκλειτου», Φιλοσοφία 25-26 (1995-96), σελ. 96-117. G. S. Kirk-J. E. Raven-M. Schofield, Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι, μτφ. Δ. Κούρτοβικ, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 1988 (και ανατυπώσεις).
Ν. Μ. Σκουτερόπουλος, Η αρχαία σοφιστική. Τα σωζόμενα αποσπάσματα, Επιμ. κειμ., μτφ., σχολ., Αθήνα: Γνώση, 1991 (1988). M. Vegetti, Ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. Γ. Α. Δημητρακόπουλος, Αθήνα: Π. Τραυλός, 2003 (2000), κεφ. 2 κ.ε. (έμφαση στις σελ. 43-48 ).
Kαταληκτική ημερομηνία παράδοσης: 28-11-2005
Η εξέλιξη της έννοιας του θείου στην πρώιμη ελληνική φιλοσοφία (Προσωκρατικοί-Σοφιστές). Για την περίπτωση των Προσωκρατικών επικεντρωθείτε στους: Ξενοφάνη, Πυθαγόρειους, Ηράκλειτο, Εμπεδοκλή.
Eνδεικτική βιβλιογραφία
Σ. Βιρβιδάκης-K. Ιεροδιακόνου (επιμ.), Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: Από την Αρχαιότητα έως τον 20ό Αιώνα, τόμ. Α΄, Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 2000, κεφ. 1 και 2.
S. Broadie, «Η εξορθολογισμένη θεολογία», στον τόμο: A. A. Long (επιμ.), Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι. Συναγωγή συστατικών μελετημάτων, μτφ. Θ. Νικολαϊδης-Τ. Τυφλόπουλος, επιμ. Δ. Ι. Ιακώβ, Αθήνα: Δ. Ν. Παπαδήμας, 2005, 299-325.
Ο. Gigon, Βασικά προβλήματα της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. Ν. Μ. Σκουτερόπουλος, Αθήνα: Γνώση, 1991, 214-238.
Ι. Γ. Καλογεράκος, «Πυρ και θεός: Φυσική και θεολογία στη σκέψη του Ηράκλειτου», Φιλοσοφία 25-26 (1995-96), σελ. 96-117. G. S. Kirk-J. E. Raven-M. Schofield, Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι, μτφ. Δ. Κούρτοβικ, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 1988 (και ανατυπώσεις).
Ν. Μ. Σκουτερόπουλος, Η αρχαία σοφιστική. Τα σωζόμενα αποσπάσματα, Επιμ. κειμ., μτφ., σχολ., Αθήνα: Γνώση, 1991 (1988). M. Vegetti, Ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. Γ. Α. Δημητρακόπουλος, Αθήνα: Π. Τραυλός, 2003 (2000), κεφ. 2 κ.ε. (έμφαση στις σελ. 43-48 ).
2007-8
ΘΕΜΑ 1ης ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
«Αφού μελετήσετε το χωρίο Πλάτωνος Πολιτεία 427c-445e, απαντήστε στα παρακάτω ερωτήματα:
(α) Ποιες είναι κατά τον Πλάτωνα οι αρετές της πόλεως και ποιο είναι το περιεχόμενο καθεμιάς από αυτές;
(β) Πώς σκιαγραφεί ο Πλάτων τα ‘μέρη’ της ψυχής και με ποια επιχειρήματα παραλληλίζει τις αρετές της πόλεως με τις αρετές της ψυχής;
(γ) Ποια είναι η πλατωνική αντίληψη περί δικαιοσύνης, τόσο στην κοινωνική όσο και στην ατομική της διάσταση, που αναδύεται στο χωρίο αυτό, και πώς συνδέεται με την ευδαιμονίαν της πόλεως και του ατόμου;»
Έκταση: 2.000–2.500 λέξεις.
Αποστολή: Δευτέρα 26-11-2007.
«Αφού μελετήσετε το χωρίο Πλάτωνος Πολιτεία 427c-445e, απαντήστε στα παρακάτω ερωτήματα:
(α) Ποιες είναι κατά τον Πλάτωνα οι αρετές της πόλεως και ποιο είναι το περιεχόμενο καθεμιάς από αυτές;
(β) Πώς σκιαγραφεί ο Πλάτων τα ‘μέρη’ της ψυχής και με ποια επιχειρήματα παραλληλίζει τις αρετές της πόλεως με τις αρετές της ψυχής;
(γ) Ποια είναι η πλατωνική αντίληψη περί δικαιοσύνης, τόσο στην κοινωνική όσο και στην ατομική της διάσταση, που αναδύεται στο χωρίο αυτό, και πώς συνδέεται με την ευδαιμονίαν της πόλεως και του ατόμου;»
Έκταση: 2.000–2.500 λέξεις.
Αποστολή: Δευτέρα 26-11-2007.
2009-10
ΘΕΜΑ 1ης ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
«Σε δύο αντιπροσωπευτικά κείμενα της αρχαίας σοφιστικής παρουσιάζονται διαφορετικές προσεγγίσεις του ζητήματος του νόμου και της φύσεως. Πρόκειται για (α) τα χωρία: Πλάτωνος Γοργίας 482c-486d και 491e-492e, τα οποία φέρεται να αποδίδουν τις απόψεις του Σοφιστή Καλλικλή, και (β) τις ενότητες 3-7 του έργου του Ανωνύμου του Ιαμβλίχου, το οποίο θεωρείται ότι εκφράζει τις απόψεις ενός άγνωστου Σοφιστή. Αφού μελετήσετε τα κείμενα αυτά, απαντήστε στα παρακάτω ερωτήματα:
(1) Ποιες είναι οι θέσεις του Καλλικλή στο ζήτημα του νόμου και της φύσεως και πώς συνδέονται με τη θεωρία του για τη δικαιοσύνη και τον πολιτειακό βίο;
(2) Ποια είναι η επιχειρηματολογία του Ανωνύμου για το νόμο και το δίκαιο και πώς οραματίζεται τον πολιτικό άνδρα και τον πολιτειακό βίο; Συγκρίνετε τις απόψεις του με τις απόψεις του Καλλικλή.»
Έκταση: 2.000–2.500 λέξεις.
Παράδοση: έως Τρίτη 24-11-2009.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΕΙΜΕΝΑ
Πλάτων, Γοργίας, εισαγ.–μτφ.–σχόλια Στ. Τζουμελέας, Αθήνα: Ι. Ζαχαρόπουλος, χ.χ., σελ. 130-143, 156-159.
Πλάτων, Γοργίας [ή περί ρητορικής ανατρεπτικός], φιλοσοφική ανάλυση–μτφ.–σχόλια: Η. Βαβούρας, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος, 2008, σελ. 498-517, 540-547.
Σκουτερόπουλος, Ν.Μ., Η αρχαία σοφιστική. Τα σωζόμενα αποσπάσματα, επιμ. κειμ.–μτφ.–σχολιασμός, Αθήνα: εκδ. Γνώση, 1998 (1991), σελ. 554-568.
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΤΟΥ Ε.Α.Π.
Μπάλλα, Χ., «Οι Σοφιστές», στο: Σ. Βιρβιδάκης κ.ά., Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα, τ. Α΄, Πάτρα: Ε.Α.Π., 2000, σελ. 82-98, ιδιαίτ. σελ. 91-94.
Μπάλλα, Χ., «Σοφιστική», Εναλλακτικό Διδακτικό Υλικό για τη Θ.Ε. «Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα», Υπερκείμενο, Ενότητα 4.7. Vegetti, M., Ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ.–επιστ. επιμ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, Αθήνα: Εκδ. οίκος Π. Τραυλός, 2003 (2000), σελ. 132-139.
ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Guthrie, W.K.C., Οι Σοφιστές, μτφ. Δ. Τσεκουράκης, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 1991 (1989), σελ. 98-102, 135-142.
Kerferd, G.B., Η σοφιστική κίνηση, μτφ. Π. Φαναράς, Αθήνα: Ινστιτούτο του Βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα, 1999 (1996), σελ. 172-202.
Μπενάκης, Λ.Γ., «Ο ʽΑνώνυμος Ιαμβλίχουʼ (Ε΄ αι. π.Χ.) για την τυραννίδα», στο: Λ.Γ. Μπενάκης, Αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Ιστοριογραφικά και ερευνητικά δημοσιεύματα, Αθήνα: Παρουσία, 2004, σελ. 45-53 [α΄ δημοσ.: 1980].
Σούρλας, Π.Κ., Φιλοσοφία του δικαίου, Αθήνα-Κομοτηνή: Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, 2000, σελ. 20-39. Taylor, A.E., Πλάτων. Ο άνθρωπος και το έργο του, μτφ. Ι. Αρζόγλου, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 1990 (και ανατυπ.), σελ. 151-156.
«Σε δύο αντιπροσωπευτικά κείμενα της αρχαίας σοφιστικής παρουσιάζονται διαφορετικές προσεγγίσεις του ζητήματος του νόμου και της φύσεως. Πρόκειται για (α) τα χωρία: Πλάτωνος Γοργίας 482c-486d και 491e-492e, τα οποία φέρεται να αποδίδουν τις απόψεις του Σοφιστή Καλλικλή, και (β) τις ενότητες 3-7 του έργου του Ανωνύμου του Ιαμβλίχου, το οποίο θεωρείται ότι εκφράζει τις απόψεις ενός άγνωστου Σοφιστή. Αφού μελετήσετε τα κείμενα αυτά, απαντήστε στα παρακάτω ερωτήματα:
(1) Ποιες είναι οι θέσεις του Καλλικλή στο ζήτημα του νόμου και της φύσεως και πώς συνδέονται με τη θεωρία του για τη δικαιοσύνη και τον πολιτειακό βίο;
(2) Ποια είναι η επιχειρηματολογία του Ανωνύμου για το νόμο και το δίκαιο και πώς οραματίζεται τον πολιτικό άνδρα και τον πολιτειακό βίο; Συγκρίνετε τις απόψεις του με τις απόψεις του Καλλικλή.»
Έκταση: 2.000–2.500 λέξεις.
Παράδοση: έως Τρίτη 24-11-2009.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΕΙΜΕΝΑ
Πλάτων, Γοργίας, εισαγ.–μτφ.–σχόλια Στ. Τζουμελέας, Αθήνα: Ι. Ζαχαρόπουλος, χ.χ., σελ. 130-143, 156-159.
Πλάτων, Γοργίας [ή περί ρητορικής ανατρεπτικός], φιλοσοφική ανάλυση–μτφ.–σχόλια: Η. Βαβούρας, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος, 2008, σελ. 498-517, 540-547.
Σκουτερόπουλος, Ν.Μ., Η αρχαία σοφιστική. Τα σωζόμενα αποσπάσματα, επιμ. κειμ.–μτφ.–σχολιασμός, Αθήνα: εκδ. Γνώση, 1998 (1991), σελ. 554-568.
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΤΟΥ Ε.Α.Π.
Μπάλλα, Χ., «Οι Σοφιστές», στο: Σ. Βιρβιδάκης κ.ά., Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα, τ. Α΄, Πάτρα: Ε.Α.Π., 2000, σελ. 82-98, ιδιαίτ. σελ. 91-94.
Μπάλλα, Χ., «Σοφιστική», Εναλλακτικό Διδακτικό Υλικό για τη Θ.Ε. «Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα», Υπερκείμενο, Ενότητα 4.7. Vegetti, M., Ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ.–επιστ. επιμ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, Αθήνα: Εκδ. οίκος Π. Τραυλός, 2003 (2000), σελ. 132-139.
ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Guthrie, W.K.C., Οι Σοφιστές, μτφ. Δ. Τσεκουράκης, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 1991 (1989), σελ. 98-102, 135-142.
Kerferd, G.B., Η σοφιστική κίνηση, μτφ. Π. Φαναράς, Αθήνα: Ινστιτούτο του Βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα, 1999 (1996), σελ. 172-202.
Μπενάκης, Λ.Γ., «Ο ʽΑνώνυμος Ιαμβλίχουʼ (Ε΄ αι. π.Χ.) για την τυραννίδα», στο: Λ.Γ. Μπενάκης, Αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Ιστοριογραφικά και ερευνητικά δημοσιεύματα, Αθήνα: Παρουσία, 2004, σελ. 45-53 [α΄ δημοσ.: 1980].
Σούρλας, Π.Κ., Φιλοσοφία του δικαίου, Αθήνα-Κομοτηνή: Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, 2000, σελ. 20-39. Taylor, A.E., Πλάτων. Ο άνθρωπος και το έργο του, μτφ. Ι. Αρζόγλου, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 1990 (και ανατυπ.), σελ. 151-156.
2010-11
ΘΕΜΑ 1ης ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
«Το πρόβλημα της ακρασίας συζητείται σε δύο διαλόγους του Πλάτωνα: (α) στον Πρωταγόρα 345d-e και 352b-359a, και (β) στην Πολιτεία 437b-441c. Αφού μελετήσετε τα κείμενα αυτά, εξετάστε:
(1) Πώς συνδέονται, με βάση το χωρίο του Πρωταγόρα, η αρετή, η γνώση και η εγκράτεια.
(2) Πώς συσχετίζεται η ακρασία με τις συγκρούσεις στην ψυχή σύμφωνα με το χωρίο της Πολιτείας.
Τέλος, (3) συγκρίνετε τις θέσεις των δύο διαλόγων στο ζήτημα της ακρασίας.»
Έκταση: 2.000 – 2.500 λέξεις
Παράδοση: έως Τρίτη 23 Νοεμβρίου 2010
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΕΙΜΕΝΑ
Πλάτων, Πρωταγόρας, εισαγ. – μτφ. – σχόλια Β. Τατάκης, Αθήνα: Ι. Ζαχαρόπουλος, χ.χ., σσ. 102-105, 118-135.
Πλάτων, Πρωταγόρας, εισαγ. – μτφ. – σχόλια Η.Σ. Σπυρόπουλος, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος, 2009, σσ. 220-223, 250-281.
Πλάτων, Πολιτεία, εισ. σημ. – μτφ. – ερμ. σημειώμ. Ν.Μ. Σκουτερόπουλος, Αθήνα: Πόλις, 2006 (2002), σσ. 308-323.
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ Ε.Α.Π.
Δήμας, Π., «Η φιλοσοφία του Πλάτωνα», στο: Σ. Βιρβιδάκης κ.ά., Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: Από την Αρχαιότητα έως τον 20ό Αιώνα, τ. Α΄, Πάτρα: Ε.Α.Π., 2000, σσ. 130-136, 148-156.
Τερέζης, Χ., («Η διαμάχη Σοφιστών – Σωκράτη», «Στοιχεία πλατωνικής ηθικής», «Η οντολογική θεμελίωση της ηθικής στους πρώιμους πλατωνικούς διαλόγους») & Μπάλλα, Χ., («Η πλατωνική Πολιτεία»), Εναλλακτικό Διδακτικό Υλικό για τη Θ.Ε. «Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη:Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα», Υπερκείμενο, Υποενότητες 3.4.2, 3.4.4, 5.29.8-9.
ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Annas, J., Εισαγωγή στην Πολιτεία του Πλάτωνα, μτφ. Χ. Γραμμένου, επιμ. Χ. Ζαφειρόπουλος – Π. Μπουρλάκης, Αθήνα: Καλέντης, 2006, σσ. 160-169, 175-186.
Guthrie, W.K.C., Ο Σωκράτης, μτφ. Τ. Νικολαΐδης, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 2005 (1990), σσ. 179-196.
Pappas, N., Πολιτεία του Πλάτωνα. Ένας οδηγός ανάγνωσης, μτφ. Δ. Παπαγιαννάκος, επιστ. επιμ. Ι. Πατσιώτη, Αθήνα: Οκτώ, 2006, σσ. 92-102.
Reale, G., Σωκράτης.Προς ανακάλυψιν της αρχαίας σοφίας, επιμ. μτφ. Μ. Οικονομίδου, Αθήναι: Ακαδημία Αθηνών, Κ.Ε.Ε.Φ., 2008, σσ. 238-245.
Taylor, A.E., Πλάτων. Ο άνθρωπος και το έργο του, μτφ. Ι. Αρζόγλου, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 2003 (1990), σσ. 297-309.
«Το πρόβλημα της ακρασίας συζητείται σε δύο διαλόγους του Πλάτωνα: (α) στον Πρωταγόρα 345d-e και 352b-359a, και (β) στην Πολιτεία 437b-441c. Αφού μελετήσετε τα κείμενα αυτά, εξετάστε:
(1) Πώς συνδέονται, με βάση το χωρίο του Πρωταγόρα, η αρετή, η γνώση και η εγκράτεια.
(2) Πώς συσχετίζεται η ακρασία με τις συγκρούσεις στην ψυχή σύμφωνα με το χωρίο της Πολιτείας.
Τέλος, (3) συγκρίνετε τις θέσεις των δύο διαλόγων στο ζήτημα της ακρασίας.»
Έκταση: 2.000 – 2.500 λέξεις
Παράδοση: έως Τρίτη 23 Νοεμβρίου 2010
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΕΙΜΕΝΑ
Πλάτων, Πρωταγόρας, εισαγ. – μτφ. – σχόλια Β. Τατάκης, Αθήνα: Ι. Ζαχαρόπουλος, χ.χ., σσ. 102-105, 118-135.
Πλάτων, Πρωταγόρας, εισαγ. – μτφ. – σχόλια Η.Σ. Σπυρόπουλος, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος, 2009, σσ. 220-223, 250-281.
Πλάτων, Πολιτεία, εισ. σημ. – μτφ. – ερμ. σημειώμ. Ν.Μ. Σκουτερόπουλος, Αθήνα: Πόλις, 2006 (2002), σσ. 308-323.
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ Ε.Α.Π.
Δήμας, Π., «Η φιλοσοφία του Πλάτωνα», στο: Σ. Βιρβιδάκης κ.ά., Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: Από την Αρχαιότητα έως τον 20ό Αιώνα, τ. Α΄, Πάτρα: Ε.Α.Π., 2000, σσ. 130-136, 148-156.
Τερέζης, Χ., («Η διαμάχη Σοφιστών – Σωκράτη», «Στοιχεία πλατωνικής ηθικής», «Η οντολογική θεμελίωση της ηθικής στους πρώιμους πλατωνικούς διαλόγους») & Μπάλλα, Χ., («Η πλατωνική Πολιτεία»), Εναλλακτικό Διδακτικό Υλικό για τη Θ.Ε. «Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη:Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα», Υπερκείμενο, Υποενότητες 3.4.2, 3.4.4, 5.29.8-9.
ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Annas, J., Εισαγωγή στην Πολιτεία του Πλάτωνα, μτφ. Χ. Γραμμένου, επιμ. Χ. Ζαφειρόπουλος – Π. Μπουρλάκης, Αθήνα: Καλέντης, 2006, σσ. 160-169, 175-186.
Guthrie, W.K.C., Ο Σωκράτης, μτφ. Τ. Νικολαΐδης, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 2005 (1990), σσ. 179-196.
Pappas, N., Πολιτεία του Πλάτωνα. Ένας οδηγός ανάγνωσης, μτφ. Δ. Παπαγιαννάκος, επιστ. επιμ. Ι. Πατσιώτη, Αθήνα: Οκτώ, 2006, σσ. 92-102.
Reale, G., Σωκράτης.Προς ανακάλυψιν της αρχαίας σοφίας, επιμ. μτφ. Μ. Οικονομίδου, Αθήναι: Ακαδημία Αθηνών, Κ.Ε.Ε.Φ., 2008, σσ. 238-245.
Taylor, A.E., Πλάτων. Ο άνθρωπος και το έργο του, μτφ. Ι. Αρζόγλου, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 2003 (1990), σσ. 297-309.
2η εργασία
2004-5
«Αφού μελετήσετε το κείμενο Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια Β4-6, 1105b19-1107a27, σχολιάστε το λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα παρακάτω σημεία:
(α) Πώς διαφοροποιεί ο Αριστοτέλης την αρετή ως έξη από τα πάθη και τις δυνάμεις και πώς την συνδέει με την έννοια του έργου;
(β) Ποια είναι η θεωρία του Αριστοτέλη για τη μεσότητα;
(γ) Μπορεί ή δεν μπορεί, κατά τον Αριστοτέλη, να εφαρμοσθεί η έννοια της μεσότητας σε όλα τα συναισθήματα ή και όλες τις πράξεις του ανθρώπου και γιατί;
(δ) Αναλύστε τον τελικό ορισμό της αρετής από τον Αριστοτέλη [κεφ. Β6]. »
Ενδεικτική βιβλιογραφία
ΚΕΙΜΕΝΟ
Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια, τόμ. Α’, απόδοση Β. Μοσκόβης. Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη, χχ.
Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, βιβλίο Β΄, εισ.-μτφ.-σχ. Δ. Λυπουρλής. Θεσσαλονίκη: Ζήτρος, 2000.
ΜΕΛΕΤΕΣ
Καλογεράκος, Ι., «Υπερβολή και υπεροχή στην ηθική φιλοσοφία του Αριστοτέλη», Φιλοσοφία 27/28 (1997-9
Κόντος, Π., «Η φιλοσοφία του Αριστοτέλη: Ηθική και πολιτική φιλοσοφία», στο: Σ. Βιρβιδάκης & Κ. Ιεροδιακόνου (επιμ.), Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη, τόμ. Α΄. Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 2000, 206-211. Düring, I., Ο Αριστοτέλης, τόμ. Β΄, μτφ. Α. Γεωργίου-Κατσιβέλα. Αθήνα: ΜΙΕΤ, 22003, 223-228.
Gigon, O., Βασικά προβλήμα της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. Ν.Μ. Σκουτερόπουλος. Αθήνα: Γνώση, 1991, 290-300 (για τις ‘αρετές’ γενικά).
Ross, W.D., Αριστοτέλης, μτφ. Μ. Μητσού. Αθήνα: ΜΙΕΤ, 1991, 275-280, 287-297.
Vegetti, M., Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, μτφ. Γ. Δημητρακόπουλος. Αθήνα: Τραυλός, 2000, 247-251.
(α) Πώς διαφοροποιεί ο Αριστοτέλης την αρετή ως έξη από τα πάθη και τις δυνάμεις και πώς την συνδέει με την έννοια του έργου;
(β) Ποια είναι η θεωρία του Αριστοτέλη για τη μεσότητα;
(γ) Μπορεί ή δεν μπορεί, κατά τον Αριστοτέλη, να εφαρμοσθεί η έννοια της μεσότητας σε όλα τα συναισθήματα ή και όλες τις πράξεις του ανθρώπου και γιατί;
(δ) Αναλύστε τον τελικό ορισμό της αρετής από τον Αριστοτέλη [κεφ. Β6]. »
Ενδεικτική βιβλιογραφία
ΚΕΙΜΕΝΟ
Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια, τόμ. Α’, απόδοση Β. Μοσκόβης. Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη, χχ.
Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, βιβλίο Β΄, εισ.-μτφ.-σχ. Δ. Λυπουρλής. Θεσσαλονίκη: Ζήτρος, 2000.
ΜΕΛΕΤΕΣ
Καλογεράκος, Ι., «Υπερβολή και υπεροχή στην ηθική φιλοσοφία του Αριστοτέλη», Φιλοσοφία 27/28 (1997-9
Κόντος, Π., «Η φιλοσοφία του Αριστοτέλη: Ηθική και πολιτική φιλοσοφία», στο: Σ. Βιρβιδάκης & Κ. Ιεροδιακόνου (επιμ.), Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη, τόμ. Α΄. Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 2000, 206-211. Düring, I., Ο Αριστοτέλης, τόμ. Β΄, μτφ. Α. Γεωργίου-Κατσιβέλα. Αθήνα: ΜΙΕΤ, 22003, 223-228.
Gigon, O., Βασικά προβλήμα της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. Ν.Μ. Σκουτερόπουλος. Αθήνα: Γνώση, 1991, 290-300 (για τις ‘αρετές’ γενικά).
Ross, W.D., Αριστοτέλης, μτφ. Μ. Μητσού. Αθήνα: ΜΙΕΤ, 1991, 275-280, 287-297.
Vegetti, M., Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, μτφ. Γ. Δημητρακόπουλος. Αθήνα: Τραυλός, 2000, 247-251.
2005-6
Παρουσιάσετε και σχολιάσετε συγκριτικά την εικόνα του φιλοσόφου στον Πλάτωνα, με έμφαση στην Πολιτεία, 6ο και 7ο βιβλίο: 507d-521b, και στον Αριστοτέλη, με έμφαση στα Ηθικά Νικομάχεια, 10ο βιβλίο, κεφ. 6-9: 1176a30-1179a32.
Έκταση: περίπου 2500 λέξεις
Καταληκτική Ημερομηνία Αποστολής: 23 Ιανουαρίου 2006
Εγχειρίδιο ΕΑΠ:
Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη, τόμ. Α΄, Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 2000, κεφ. 3, ιδιαίτ. κεφ. 3.2.7 ("Η πλατωνική Πολιτεία", σσ. 152-156) και για Αριστοτέλη: σσ. 206-211.
ΚΕΙΜΕΝA
Πλάτων Πολιτεία, εισ. σημείωμα-μετάφραση-ερμ. σημειώματα Ν. Μ. Σκουτερόπουλος, Αθήνα: Πόλις, 2002, 488-518 (=507d-511e• 514a-521b).
Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια, τόμ. Β΄, απόδοση Β. Μοσκόβης, Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη, 1993, 538-557 (=1176a30-1179a32).
ΜΕΛΕΤΕΣ During, I., Ο Αριστοτέλης. Παρουσίαση και ερμηνεία της σκέψης του, τόμ. Β΄, μτφ. Α. Γεωργίου-Κατσιβέλα, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 2003 (1994), 254-260 ("Η ευδαιμονία και η θεωρία").
Gigon, O., Βασικά προβλήματα της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. Ν. Μ. Σκουτερόπουλος, Αθήνα: Γνώση, 1991, 274-300 (για το "πράττειν" και τις "αρετές" γενικά).
Hadot, P., Τι είναι η αρχαία ελληνική φιλοσοφία, μτφ. Ά. Κλαμπατσέα, Αθήνα: Ίνδικτος, 2002 (γενικά για την έννοια της φιλοσοφίας στον Πλάτωνα, σσ. 25-80).
Irwin, T., Η κλασική σκέψη, μτφ. Γ. Βογιατζής, επιστ. επιμ. Γ. Μανιάτης, Αθήνα: Πολύτροπον, 2005, 216-220.
Κόντος, Π., «Η φιλοσοφία του Αριστοτέλη: Ηθική και πολιτική φιλοσοφία», στο: Σ. Βιρβιδάκης & Κ. Ιεροδιακόνου (επιμ.), Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη, τόμ. Α΄, Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 2000, 206-211. Koyre Α., Φιλοσοφία και Πολιτεία. Εισαγωγή στην ανάγνωση του Πλάτωνα, μτφ. Λ. Κασίμη, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 1990, σελ. 83-108 («Φιλοσοφία και πολιτεία»).
Μανιάτης, Γ., Φιλοσοφία και Πολιτεία στον Πλάτωνα: Ο φιλόσοφος-βασιλεύς και η αρίστη πολιτεία, εκδ. Έννοια, Αθήνα, 2005. Ross, W. D., Αριστοτέλης, μτφ. Μ. Μητσού, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 1991, 329-332 "Ο ιδεώδης βίος").
Vegetti, M., Ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. Γ. Α. Δημητρακόπουλος, Αθήνα: Π. Τραυλός, 2003 (2000), 175-179, 210-211, 250-251.
Έκταση: περίπου 2500 λέξεις
Καταληκτική Ημερομηνία Αποστολής: 23 Ιανουαρίου 2006
Εγχειρίδιο ΕΑΠ:
Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη, τόμ. Α΄, Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 2000, κεφ. 3, ιδιαίτ. κεφ. 3.2.7 ("Η πλατωνική Πολιτεία", σσ. 152-156) και για Αριστοτέλη: σσ. 206-211.
ΚΕΙΜΕΝA
Πλάτων Πολιτεία, εισ. σημείωμα-μετάφραση-ερμ. σημειώματα Ν. Μ. Σκουτερόπουλος, Αθήνα: Πόλις, 2002, 488-518 (=507d-511e• 514a-521b).
Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια, τόμ. Β΄, απόδοση Β. Μοσκόβης, Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη, 1993, 538-557 (=1176a30-1179a32).
ΜΕΛΕΤΕΣ During, I., Ο Αριστοτέλης. Παρουσίαση και ερμηνεία της σκέψης του, τόμ. Β΄, μτφ. Α. Γεωργίου-Κατσιβέλα, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 2003 (1994), 254-260 ("Η ευδαιμονία και η θεωρία").
Gigon, O., Βασικά προβλήματα της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. Ν. Μ. Σκουτερόπουλος, Αθήνα: Γνώση, 1991, 274-300 (για το "πράττειν" και τις "αρετές" γενικά).
Hadot, P., Τι είναι η αρχαία ελληνική φιλοσοφία, μτφ. Ά. Κλαμπατσέα, Αθήνα: Ίνδικτος, 2002 (γενικά για την έννοια της φιλοσοφίας στον Πλάτωνα, σσ. 25-80).
Irwin, T., Η κλασική σκέψη, μτφ. Γ. Βογιατζής, επιστ. επιμ. Γ. Μανιάτης, Αθήνα: Πολύτροπον, 2005, 216-220.
Κόντος, Π., «Η φιλοσοφία του Αριστοτέλη: Ηθική και πολιτική φιλοσοφία», στο: Σ. Βιρβιδάκης & Κ. Ιεροδιακόνου (επιμ.), Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη, τόμ. Α΄, Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 2000, 206-211. Koyre Α., Φιλοσοφία και Πολιτεία. Εισαγωγή στην ανάγνωση του Πλάτωνα, μτφ. Λ. Κασίμη, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 1990, σελ. 83-108 («Φιλοσοφία και πολιτεία»).
Μανιάτης, Γ., Φιλοσοφία και Πολιτεία στον Πλάτωνα: Ο φιλόσοφος-βασιλεύς και η αρίστη πολιτεία, εκδ. Έννοια, Αθήνα, 2005. Ross, W. D., Αριστοτέλης, μτφ. Μ. Μητσού, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 1991, 329-332 "Ο ιδεώδης βίος").
Vegetti, M., Ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. Γ. Α. Δημητρακόπουλος, Αθήνα: Π. Τραυλός, 2003 (2000), 175-179, 210-211, 250-251.
2007-8
Αφού μελετήσετε την πραγματεία Ι.4 από τις Εννεάδες του Πλωτίνου («Περί Ευδαιμονίας»), απαντήστε στα ακόλουθα ερωτήματα:
1. Ποια επιχειρήματα επιστρατεύει ο φιλόσοφος για να αποδείξει ότι η ευδαιμονία που επιδιώκει ο άνθρωπος δεν μπορεί να αποδίδεται στα ζώα και στα φυτά;
2. Ποια είναι, κατά τον Πλωτίνο, τα εξωτερικά εμπόδια (συμπεριλαμβανομένων των σωματικών) στην επίτευξη της ευδαιμονίας και πώς αντιμετωπίζει το πρόβλημα αυτό η πλωτινική ανθρωπολογία;
3. Ποιο το πρότυπο του σοφού, κατά τον Πλωτίνο, στην εξεταζόμενη πραγματεία;
ΛΕΞΕΙΣ: 2.000-2.500
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ: 29 Ιανουαρίου 2008
ΚΕΙΜΕΝΟ
Πλωτίνου, Εννεάς Πρώτη, Αρχ. Κείμενο - Μετάφραση - Σχόλια Παύλου Καλλιγά, Κέντρον Εκδόσεως Έργων Ελλήνων Συγγραφέων Ακαδημίας Αθηνών, 1994, σσ. 60-87.
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ
1. Π. Καλλιγάς, Σ. Ράγκος, Πλωτίνος, ο ιδρυτής του νεοπλατωνισμού, στο Σ. Βιρβιδάκης κλπ. , Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη από την Αρχαιότητα έως τον 20ό αι., τόμος Α΄, Πάτρα, Ε.Α.Π., 2000, σσ. 273-283.
2. M. Vegetti, Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, μτφρ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, Αθήνα, Εκδοτικός Οίκος Π. Τραυλός, 2003, σσ. 388-394.
ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. A.H. Armstrong, Πλωτίνος, Αθήνα, Εκδόσεις Ενάλιος, 2006, σσ. 71-91.
2. P. Hadot, Τι είναι η αρχαία ελληνική φιλοσοφία, μτφρ. Α. Κλαμπατσέα, Αθήνα, 2002, Ίνδικτος, σσ. 216-231.
3. Γ.Α. Λέκκας, «Πλωτίνος. Από την οντολογία της ουσίας σε μια οντολογία του τρόπου», στο Αθ. Γλυκοφρύδη - Λεοντσίνη (επιμ.), Vita Contemplativa. Βίος Θεωρητικός, Αφιερωματικός Τόμος εις τον καθηγ. Δημήτριο Ν. Κούτρα, Αθήνα, 2006, σσ. 263-291.
1. Ποια επιχειρήματα επιστρατεύει ο φιλόσοφος για να αποδείξει ότι η ευδαιμονία που επιδιώκει ο άνθρωπος δεν μπορεί να αποδίδεται στα ζώα και στα φυτά;
2. Ποια είναι, κατά τον Πλωτίνο, τα εξωτερικά εμπόδια (συμπεριλαμβανομένων των σωματικών) στην επίτευξη της ευδαιμονίας και πώς αντιμετωπίζει το πρόβλημα αυτό η πλωτινική ανθρωπολογία;
3. Ποιο το πρότυπο του σοφού, κατά τον Πλωτίνο, στην εξεταζόμενη πραγματεία;
ΛΕΞΕΙΣ: 2.000-2.500
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ: 29 Ιανουαρίου 2008
ΚΕΙΜΕΝΟ
Πλωτίνου, Εννεάς Πρώτη, Αρχ. Κείμενο - Μετάφραση - Σχόλια Παύλου Καλλιγά, Κέντρον Εκδόσεως Έργων Ελλήνων Συγγραφέων Ακαδημίας Αθηνών, 1994, σσ. 60-87.
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ
1. Π. Καλλιγάς, Σ. Ράγκος, Πλωτίνος, ο ιδρυτής του νεοπλατωνισμού, στο Σ. Βιρβιδάκης κλπ. , Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη από την Αρχαιότητα έως τον 20ό αι., τόμος Α΄, Πάτρα, Ε.Α.Π., 2000, σσ. 273-283.
2. M. Vegetti, Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, μτφρ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, Αθήνα, Εκδοτικός Οίκος Π. Τραυλός, 2003, σσ. 388-394.
ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. A.H. Armstrong, Πλωτίνος, Αθήνα, Εκδόσεις Ενάλιος, 2006, σσ. 71-91.
2. P. Hadot, Τι είναι η αρχαία ελληνική φιλοσοφία, μτφρ. Α. Κλαμπατσέα, Αθήνα, 2002, Ίνδικτος, σσ. 216-231.
3. Γ.Α. Λέκκας, «Πλωτίνος. Από την οντολογία της ουσίας σε μια οντολογία του τρόπου», στο Αθ. Γλυκοφρύδη - Λεοντσίνη (επιμ.), Vita Contemplativa. Βίος Θεωρητικός, Αφιερωματικός Τόμος εις τον καθηγ. Δημήτριο Ν. Κούτρα, Αθήνα, 2006, σσ. 263-291.
2008-9
«Αφού μελετήσετε τα χωρία Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια 1138b18-34, 1139a21-b13, 1140a27-b34 και 1144a7-1145a12, να απαντήσετε στα ερωτήματα:
1. Πώς ορίζεται η προαίρεσις σε σχέση με τις ηθικές αρετές και σε σχέση με τη φρόνησιν;
2. Γιατί η ηθική αρετή αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την απόκτηση της φρονήσεως ενώ, αντίστροφα, και ο προσδιορισμός της ηθικής αρετής απαιτεί αναφορά στη φρόνησιν (χωρίς ωστόσο να προκαλείται φαύλος κύκλος);
3. Ποια ερμηνευτικά προβλήματα εγείρονται εάν ακολουθήσουμε τις υποδείξεις του αριστοτελικού κειμένου, σύμφωνα με τις οποίες η φρόνησις δεν αναφέρεται στα τέλη, δηλαδή στους σκοπούς, των πράξεών μας;»
Έκταση: 2.000-2.500 λέξεις
Παράδοση: έως Τρίτη 20 Ιανουαρίου 2009
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΕΙΜΕΝΟ
Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Εισαγωγή - μετάφραση - σχόλια Δ. Λυπουρλής,
εκδ. Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2006.
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΤΟΥ Ε.Α.Π.
Κόντος Π., «Αριστοτέλης: Ηθική και πολιτική φιλοσοφία», στο Σ. Βιρβιδάκης κ.ά., Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: από την Αρχαιότητα έως τον 20ό Αιώνα, τ. Α΄, Ε.Α.Π., Πάτρα 2000, σσ. 206-211. Vegetti, M., Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, Μετ. – επιστ. επιμ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, εκδ. Τραυλός, Αθήνα 2003, σσ. 247-251.
Εναλλακτικό Διδακτικό Υλικό για τη Θ.Ε. ΕΛΠ 22, Υπερκείμενο, Υποενότητες 3.4.5 (= 5.8.5: Η αριστοτελική ηθική), 5.8.6 (Η πολιτική φιλοσοφία του Αριστοτέλη), 5.8.17 (Ηθικά έργα: Ηθικά Νικομάχεια), 6.52 (Προαίρεσις), 6.65 (= 5.8.17.10 Φρόνησις) και 6.9 (Αρετή)
ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Κόντος Π., Η αριστοτελική ηθική ως οντολογία. Φρόνησις, τέχνη, σοφία, εκδ.
Κριτική, Αθήνα 2000, σσ. 21-31.
Σκαλτσάς Θ., Ο χρυσούς αιών της αρετής. Αριστοτελική ηθική, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1993, σσ. 82-94.
1. Πώς ορίζεται η προαίρεσις σε σχέση με τις ηθικές αρετές και σε σχέση με τη φρόνησιν;
2. Γιατί η ηθική αρετή αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την απόκτηση της φρονήσεως ενώ, αντίστροφα, και ο προσδιορισμός της ηθικής αρετής απαιτεί αναφορά στη φρόνησιν (χωρίς ωστόσο να προκαλείται φαύλος κύκλος);
3. Ποια ερμηνευτικά προβλήματα εγείρονται εάν ακολουθήσουμε τις υποδείξεις του αριστοτελικού κειμένου, σύμφωνα με τις οποίες η φρόνησις δεν αναφέρεται στα τέλη, δηλαδή στους σκοπούς, των πράξεών μας;»
Έκταση: 2.000-2.500 λέξεις
Παράδοση: έως Τρίτη 20 Ιανουαρίου 2009
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΕΙΜΕΝΟ
Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Εισαγωγή - μετάφραση - σχόλια Δ. Λυπουρλής,
εκδ. Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2006.
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΤΟΥ Ε.Α.Π.
Κόντος Π., «Αριστοτέλης: Ηθική και πολιτική φιλοσοφία», στο Σ. Βιρβιδάκης κ.ά., Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: από την Αρχαιότητα έως τον 20ό Αιώνα, τ. Α΄, Ε.Α.Π., Πάτρα 2000, σσ. 206-211. Vegetti, M., Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, Μετ. – επιστ. επιμ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, εκδ. Τραυλός, Αθήνα 2003, σσ. 247-251.
Εναλλακτικό Διδακτικό Υλικό για τη Θ.Ε. ΕΛΠ 22, Υπερκείμενο, Υποενότητες 3.4.5 (= 5.8.5: Η αριστοτελική ηθική), 5.8.6 (Η πολιτική φιλοσοφία του Αριστοτέλη), 5.8.17 (Ηθικά έργα: Ηθικά Νικομάχεια), 6.52 (Προαίρεσις), 6.65 (= 5.8.17.10 Φρόνησις) και 6.9 (Αρετή)
ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Κόντος Π., Η αριστοτελική ηθική ως οντολογία. Φρόνησις, τέχνη, σοφία, εκδ.
Κριτική, Αθήνα 2000, σσ. 21-31.
Σκαλτσάς Θ., Ο χρυσούς αιών της αρετής. Αριστοτελική ηθική, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1993, σσ. 82-94.
2009-10
«Ο Αριστοτέλης πραγματεύεται στα Ηθικά Νικομάχεια τη φύση της ευδαιμονίας, την οποία ορίζει ως το ύψιστο ηθικό τέλος του ανθρώπου. Όμως, στο βιβλίο Κ΄ των Ηθικών Νικομαχείων (κεφ. 6-8, χωρίο 1176a30-1179a32) ο Αριστοτέλης επιχειρεί περαιτέρω να προσδιορίσει ακριβέστερα την τελείαν ευδαιμονίαν του ευδαιμονέστατου ανθρώπου. Ύστερα από τη μελέτη του εν λόγω χωρίου, απαντήστε στα παρακάτω ερωτήματα:
(1) Ποιοι είναι οι βίοι και οι ενέργειες που εξετάζονται εδώ από τον Αριστοτέλη, πώς αξιολογούνται, και ποιο τελικά είδος ενεργειών συνθέτει τον ευδαίμονα βίο;
(2) Ποια είναι η επιχειρηματολογία που οδηγεί τον Αριστοτέλη στο συμπέρασμα ότι ο θεωρητικός -φιλοσοφικός βίος της θεωρίας του νου είναι ο ευδαιμονέστατος, και ποιον θεωρεί ο ίδιος ως τον δεύτερο κατά σειρά ευδαίμονα βίο;»
Έκταση: 2.000–2.500 λέξεις.
Παράδοση: έως Τρίτη 19-1-2010.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΕΙΜΕΝΑ
Λυπουρλής Δ., Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2006, Βιβλία Α΄-Δ΄
(: Εισαγωγή, σσ. 61-100),
και
Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Βιβλία Ε΄-Κ΄, εισ. - μτφ. - σχόλια Δ. Λυπουρλής, εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2006, σσ. 592-621.
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΤΟΥ Ε.Α.Π.
Κόντος Π., «Η Φιλοσοφία του Αριστοτέλη: Ηθική και Πολιτική Φιλοσοφία», στο: Σ. Βιρβιδάκης κ.ά., Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα, τ. Α΄, Ε.Α.Π., Πάτρα 2000, σσ. 206-211.
Τερέζης Χ., «Η αριστοτελική ηθική» & Σπηλιόπουλος Λ., «Ηθικά έργα: Ηθικά Νικομάχεια», Εναλλακτικό Διδακτικό Υλικό για τη Θ.Ε. «Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα», Υπερκείμενο, Υποενότητες 3.4.5, 5.8.17 (ιδίως 5.8.17.15). Vegetti M., Ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. - επιστ. επιμ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, Εκδ. οίκος Π. Τραυλός, Αθήνα 2003 (2000), σσ. 247-251.
ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Düring I., Ο Αριστοτέλης. Παρουσίαση και Ερμηνεία της Σκέψης του, τόμ. Β΄, μτφ. Α. Γεωργίου -Κατσιβέλα, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 2003 (β΄ ανατύπωση), σσ. 205-210, 235-240, 254-260.
Λυπουρλής Δ., Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2006, Βιβλία Α΄-Δ΄ (: Εισαγωγή, σσ. 61-100), Βιβλία Ε΄-Κ΄ (: Σχόλια, σσ. 647-652).
Πεντζοπούλου - Βαλαλά Τ., Προβολές στον Αριστοτέλη, εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 1998 (β΄ έκδοση), σσ. 265-272. Ross W.D., Αριστοτέλης, μτφ. Μ. Μητσού, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 2005 (γ΄ ανατύπωση), σσ. 265-280, 305-313, 329-332.
(1) Ποιοι είναι οι βίοι και οι ενέργειες που εξετάζονται εδώ από τον Αριστοτέλη, πώς αξιολογούνται, και ποιο τελικά είδος ενεργειών συνθέτει τον ευδαίμονα βίο;
(2) Ποια είναι η επιχειρηματολογία που οδηγεί τον Αριστοτέλη στο συμπέρασμα ότι ο θεωρητικός -φιλοσοφικός βίος της θεωρίας του νου είναι ο ευδαιμονέστατος, και ποιον θεωρεί ο ίδιος ως τον δεύτερο κατά σειρά ευδαίμονα βίο;»
Έκταση: 2.000–2.500 λέξεις.
Παράδοση: έως Τρίτη 19-1-2010.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΕΙΜΕΝΑ
Λυπουρλής Δ., Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2006, Βιβλία Α΄-Δ΄
(: Εισαγωγή, σσ. 61-100),
και
Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Βιβλία Ε΄-Κ΄, εισ. - μτφ. - σχόλια Δ. Λυπουρλής, εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2006, σσ. 592-621.
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΤΟΥ Ε.Α.Π.
Κόντος Π., «Η Φιλοσοφία του Αριστοτέλη: Ηθική και Πολιτική Φιλοσοφία», στο: Σ. Βιρβιδάκης κ.ά., Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα, τ. Α΄, Ε.Α.Π., Πάτρα 2000, σσ. 206-211.
Τερέζης Χ., «Η αριστοτελική ηθική» & Σπηλιόπουλος Λ., «Ηθικά έργα: Ηθικά Νικομάχεια», Εναλλακτικό Διδακτικό Υλικό για τη Θ.Ε. «Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα», Υπερκείμενο, Υποενότητες 3.4.5, 5.8.17 (ιδίως 5.8.17.15). Vegetti M., Ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. - επιστ. επιμ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, Εκδ. οίκος Π. Τραυλός, Αθήνα 2003 (2000), σσ. 247-251.
ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Düring I., Ο Αριστοτέλης. Παρουσίαση και Ερμηνεία της Σκέψης του, τόμ. Β΄, μτφ. Α. Γεωργίου -Κατσιβέλα, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 2003 (β΄ ανατύπωση), σσ. 205-210, 235-240, 254-260.
Λυπουρλής Δ., Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2006, Βιβλία Α΄-Δ΄ (: Εισαγωγή, σσ. 61-100), Βιβλία Ε΄-Κ΄ (: Σχόλια, σσ. 647-652).
Πεντζοπούλου - Βαλαλά Τ., Προβολές στον Αριστοτέλη, εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 1998 (β΄ έκδοση), σσ. 265-272. Ross W.D., Αριστοτέλης, μτφ. Μ. Μητσού, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 2005 (γ΄ ανατύπωση), σσ. 265-280, 305-313, 329-332.
2010-2011
«Οι Στωικοί και Επικούρειοι συμμερίζονται την αντίληψη του Αριστοτέλη ότι η ευδαιμονία αποτελεί τον ʽύψιστοʼ και ʽέσχατοʼ σκοπό της ανθρώπινης ύπαρξης. Διαφέρουν, ωστόσο, ως προς το περιεχόμενο που αποδίδουν στην ευδαιμονία και ως προς τον τρόπο απόκτησής της. Αφού μελετήσετε τα κείμενα: (α) Αριστοτέλους, Ηθικά Νικομάχεια 1097a15–1098a20 (β) Επικούρου, Προς Μενοικέα και αποσπ. 182-184 και (γ) Ζήνωνος, αποσπ. 212-224, να απαντήσετε στα εξής ερωτήματα:
(1) Τι είναι και πώς αποκτάται η ευδαιμονία κατά τους Επικούρειους;
(2) Τι είναι και πώς αποκτάται η ευδαιμονία κατά τους Στωικούς;
(3) Σκιαγραφήστε την αριστοτελική θεώρηση περί ευδαιμονίας και περιγράψτε τις βασικές διαφορές που έχουν από αυτήν η επικούρεια και η στωική αντίληψη περί ευδαιμονίας.»
Έκταση: 2.000 – 2.500 λέξεις
Παράδοση: έως Τρίτη 18 Ιανουαρίου 2011
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΕΙΜΕΝΑ
Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, βιβλία Α΄-Δ΄, Εισαγ. – μτφ. – σχόλια Δ. Λυπουρλής, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος 2006, σσ. 152-165.
Επίκουρος, Ηθική. Η θεραπεία της ψυχής, Εισαγ. – μτφ. – σχόλια Γ. Ζωγραφίδης, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος 2009, σσ. 248-267, 426-427.
Αρχαία Κυπριακή Γραμματεία, τ. 5: Ζήνων ο Κιτιεύς, μτφ. Κ.Π. Μιχαηλίδης, Λευκωσία: Ίδρυμα Αναστάσιος Γ. Λεβέντης 1999, σσ. 217-223.
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ Ε.Α.Π.
Κόντος, Π., «Η φιλοσοφία του Αριστοτέλη. Ενότητα 4.3: Ηθική και πολιτική φιλοσοφία» και Ιεροδιακόνου, Κ., Ενότητα 5.1: «Οι Επικούρειοι» και Ενότητα 5.2: «Οι Στωικοί», στο: Σ. Βιρβιδάκης κ.ά., Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: Από την Αρχαιότητα έως τον 20ό Αιώνα, τ. Α΄, Πάτρα: Ε.Α.Π., 2000, σσ. 206-211, 221-247.
Τερέζης, Χ., («Η αριστοτελική ηθική», «Από την ηθική του πολίτη στην ηθική του προσώπου: Στωικοί - Επίκουρος»), Λήμματα «Επικουρισμός» και «Στωικισμός», Φιολιτάκη, Μ., («Επίκουρος») & Σπηλιόπουλος, Λ., («Ηθικά έργα: Ηθικά Νικομάχεια»), Εναλλακτικό Διδακτικό Υλικό για τη Θ.Ε. «Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη:Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα», Υπερκείμενο, Υποενότητες 3.4.5, 3.4.6, 4.2, 4.9, 5.8.17, 5.13.
ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Κάλφας, Β. & Ζωγραφίδης, Γ., Αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι, Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών 2006 (ανατ. 2008), σσ. 173-212. Long, A.A., Η ελληνιστική φιλοσοφία. Στωικοί, Επικούρειοι, Σκεπτικοί, μτφ. Σ. Δημόπουλος – Μ. Δραγώνα - Μονάχου, Αθήνα: ΜΙΕΤ 1990, σσ. 108-120, 299-328.
Sharples, R.W., Στωικοί, Επικούρειοι και Σκεπτικοί: Μια εισαγωγή στην ελληνιστική φιλοσοφία, μτφ. Μ. Λυπουρλή – Γ. Αβραμίδης, Θεσσαλονίκη: Θύραθεν 2002, σσ. 143-189.
(1) Τι είναι και πώς αποκτάται η ευδαιμονία κατά τους Επικούρειους;
(2) Τι είναι και πώς αποκτάται η ευδαιμονία κατά τους Στωικούς;
(3) Σκιαγραφήστε την αριστοτελική θεώρηση περί ευδαιμονίας και περιγράψτε τις βασικές διαφορές που έχουν από αυτήν η επικούρεια και η στωική αντίληψη περί ευδαιμονίας.»
Έκταση: 2.000 – 2.500 λέξεις
Παράδοση: έως Τρίτη 18 Ιανουαρίου 2011
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΕΙΜΕΝΑ
Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, βιβλία Α΄-Δ΄, Εισαγ. – μτφ. – σχόλια Δ. Λυπουρλής, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος 2006, σσ. 152-165.
Επίκουρος, Ηθική. Η θεραπεία της ψυχής, Εισαγ. – μτφ. – σχόλια Γ. Ζωγραφίδης, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος 2009, σσ. 248-267, 426-427.
Αρχαία Κυπριακή Γραμματεία, τ. 5: Ζήνων ο Κιτιεύς, μτφ. Κ.Π. Μιχαηλίδης, Λευκωσία: Ίδρυμα Αναστάσιος Γ. Λεβέντης 1999, σσ. 217-223.
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ Ε.Α.Π.
Κόντος, Π., «Η φιλοσοφία του Αριστοτέλη. Ενότητα 4.3: Ηθική και πολιτική φιλοσοφία» και Ιεροδιακόνου, Κ., Ενότητα 5.1: «Οι Επικούρειοι» και Ενότητα 5.2: «Οι Στωικοί», στο: Σ. Βιρβιδάκης κ.ά., Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: Από την Αρχαιότητα έως τον 20ό Αιώνα, τ. Α΄, Πάτρα: Ε.Α.Π., 2000, σσ. 206-211, 221-247.
Τερέζης, Χ., («Η αριστοτελική ηθική», «Από την ηθική του πολίτη στην ηθική του προσώπου: Στωικοί - Επίκουρος»), Λήμματα «Επικουρισμός» και «Στωικισμός», Φιολιτάκη, Μ., («Επίκουρος») & Σπηλιόπουλος, Λ., («Ηθικά έργα: Ηθικά Νικομάχεια»), Εναλλακτικό Διδακτικό Υλικό για τη Θ.Ε. «Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη:Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα», Υπερκείμενο, Υποενότητες 3.4.5, 3.4.6, 4.2, 4.9, 5.8.17, 5.13.
ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Κάλφας, Β. & Ζωγραφίδης, Γ., Αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι, Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών 2006 (ανατ. 2008), σσ. 173-212. Long, A.A., Η ελληνιστική φιλοσοφία. Στωικοί, Επικούρειοι, Σκεπτικοί, μτφ. Σ. Δημόπουλος – Μ. Δραγώνα - Μονάχου, Αθήνα: ΜΙΕΤ 1990, σσ. 108-120, 299-328.
Sharples, R.W., Στωικοί, Επικούρειοι και Σκεπτικοί: Μια εισαγωγή στην ελληνιστική φιλοσοφία, μτφ. Μ. Λυπουρλή – Γ. Αβραμίδης, Θεσσαλονίκη: Θύραθεν 2002, σσ. 143-189.
3η εργασία
2004-5
" [Η καθαυτό ουσία...] από δύο πράματα λοιπόν ειν'όλη καμωμένη
Και αλήθεια υπάρχουν σώματα και υπάρχει το άδειο όπου είναι
Βαλμένα εκείνα, και γι'αυτό κινούνται ολούθε όλα.
Τωόντι που υπάρχει καθαυτό το πράμα, το αποδείχνει
Όλου του κόσμου η αίσθηση...
Κι αν διαβεί από μέσα του κι'απ'όλα του τα μέρη,
Μόνο του, πράμα κινητό κανένα δε μποδίζει.
Ό,τι εμείς λέμε άδειο κενό θα νάνε βέβαια εκείνο."
Λουκρητίου, Περί Φύσεως, Ι.489-9,506-8 (μτφρ. Κ.Θεοτόκης)
Η έννοια του κενού αποτελεί βασικό άξονα γύρω από τον οποίο διαρθρώνεται, μεταξύ άλλων, η φυσική φιλοσοφία από τις απαρχές του ελληνικού στοχασμού μέχρι και την ύστερη αρχαιότητα.
α) Εντοπίστε τις σχολές εκείνες οι οποίες υπερασπίζονται την έννοια του κενού, καθώς και εκείνες που διατυπώνουν αντίθετη άποψη. Καταγράψτε τις ιδιότητες που κάθε σχολή αποδίδει στο κενό και σχολιάστε τα επιχειρήματα που προβάλλουν για την υποστήριξη των απόψεών τους.
β) Η εισαγωγή της έννοιας του κενού ως φυσικής οντότητας προφανώς δεν είναι αυτονόητη, καθώς δεν προκύπτει από άμεσα εμπειρικά δεδομένα. Πως αξιολογείτε αυτήν τη συμβολή στη διαμόρφωση ενός 'ορθολογικού' επιστημονικού-φιλοσοφικού λόγου;
γ) Η κατάρρευση της Αριστοτελικής φυσικής φιλοσοφίας συνδέεται και με την πειραματική απόδειξη της ύπαρξης του κενού. Γιατί κατά τη γνώμη σας η πληρότητα του χώρου ήταν ικανή και αναγκαία συνθήκη για τη θεμελίωση της αριστοτελικής φυσικής; Δε θα μπορούσε να υπερβεί το πρόβλημα της ύπαρξης του κενού με κάποιες προσαρμογές; Διατυπώστε την άποψή σας.
Έκταση: περίπου 2500 λέξεις.
Παράδοση: έως 27 Μαρτίου 2005.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
ΚΕΙΜΕΝΑ
-Αριστοτέλης, Φυσικά, βιβλίο 4, κεφ 6-9 [μτφρ. Κ.Γεωργούλης. Αθήνα:Παπαδήμας].
-Επίκουρος, Επιστολή προς Ηρόδοτον, 39-40 [Αθήνα:Κάκτος].
-Λουκρήτιος, Περί Φύσεως, Ι.329-598 [μτφρ. Κ.Θεοτόκης. Αθήνα: Νεφέλη, 1990].
ΜΕΛΕΤΕΣ
-Χ.Θεοδωρίδης, Επίκουρος. Αθήνα: Εστία, 1981. (1955), 301-307.
-Χρ.Φίλη, "Μερικές σύγχρονες θεωρήσεις στο De Rerum natura του Λουκρήτιου", Φιλοσοφία 19/20 (1989-90) 377-395.
-Βιβλίο ΕΑΠ Β τόμος, 41-63, 135-142.
- Ε.Anderson, O Eπίκουρος στον 21ο αιώνα, μτφρ. Δ.Γιαννόπουλος. Θεσ/νίκη: Θύραθεν, 2002, 162-192, ιδιαίτερα 166-7.
-B.Farrington, Η επιστήμη στην αρχαία Ελλάδα, μτφρ. Ν.Ραϊση. Αθήνα: Κάλβος, 1989, 60-74.
-D.Lindberg, Οι απαρχές της δυτικής επιστήμης, μτφρ. Η.Μαρκολέφας. Αθήνα: Πανεπιστημιακές εκδόσεις Ε.Μ.Π., 2003, 110-118.
-W.D.Ross, Αριστοτέλης, μτφρ. Μ.Μητσού. Αθήνα: ΜΙΕΤ, 2001, 121-132 και ειδικότερα 130-132.
-R.W.Sharples, Στωικοί, Επικούριοι και Σκεπτικοί, μτφρ. Μ.Λυπουρλή - Γ. Αβραμίδης. Θεσ/νίκη: Θύραθεν, 2002, 39-43,70-81.
Και αλήθεια υπάρχουν σώματα και υπάρχει το άδειο όπου είναι
Βαλμένα εκείνα, και γι'αυτό κινούνται ολούθε όλα.
Τωόντι που υπάρχει καθαυτό το πράμα, το αποδείχνει
Όλου του κόσμου η αίσθηση...
Κι αν διαβεί από μέσα του κι'απ'όλα του τα μέρη,
Μόνο του, πράμα κινητό κανένα δε μποδίζει.
Ό,τι εμείς λέμε άδειο κενό θα νάνε βέβαια εκείνο."
Λουκρητίου, Περί Φύσεως, Ι.489-9,506-8 (μτφρ. Κ.Θεοτόκης)
Η έννοια του κενού αποτελεί βασικό άξονα γύρω από τον οποίο διαρθρώνεται, μεταξύ άλλων, η φυσική φιλοσοφία από τις απαρχές του ελληνικού στοχασμού μέχρι και την ύστερη αρχαιότητα.
α) Εντοπίστε τις σχολές εκείνες οι οποίες υπερασπίζονται την έννοια του κενού, καθώς και εκείνες που διατυπώνουν αντίθετη άποψη. Καταγράψτε τις ιδιότητες που κάθε σχολή αποδίδει στο κενό και σχολιάστε τα επιχειρήματα που προβάλλουν για την υποστήριξη των απόψεών τους.
β) Η εισαγωγή της έννοιας του κενού ως φυσικής οντότητας προφανώς δεν είναι αυτονόητη, καθώς δεν προκύπτει από άμεσα εμπειρικά δεδομένα. Πως αξιολογείτε αυτήν τη συμβολή στη διαμόρφωση ενός 'ορθολογικού' επιστημονικού-φιλοσοφικού λόγου;
γ) Η κατάρρευση της Αριστοτελικής φυσικής φιλοσοφίας συνδέεται και με την πειραματική απόδειξη της ύπαρξης του κενού. Γιατί κατά τη γνώμη σας η πληρότητα του χώρου ήταν ικανή και αναγκαία συνθήκη για τη θεμελίωση της αριστοτελικής φυσικής; Δε θα μπορούσε να υπερβεί το πρόβλημα της ύπαρξης του κενού με κάποιες προσαρμογές; Διατυπώστε την άποψή σας.
Έκταση: περίπου 2500 λέξεις.
Παράδοση: έως 27 Μαρτίου 2005.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
ΚΕΙΜΕΝΑ
-Αριστοτέλης, Φυσικά, βιβλίο 4, κεφ 6-9 [μτφρ. Κ.Γεωργούλης. Αθήνα:Παπαδήμας].
-Επίκουρος, Επιστολή προς Ηρόδοτον, 39-40 [Αθήνα:Κάκτος].
-Λουκρήτιος, Περί Φύσεως, Ι.329-598 [μτφρ. Κ.Θεοτόκης. Αθήνα: Νεφέλη, 1990].
ΜΕΛΕΤΕΣ
-Χ.Θεοδωρίδης, Επίκουρος. Αθήνα: Εστία, 1981. (1955), 301-307.
-Χρ.Φίλη, "Μερικές σύγχρονες θεωρήσεις στο De Rerum natura του Λουκρήτιου", Φιλοσοφία 19/20 (1989-90) 377-395.
-Βιβλίο ΕΑΠ Β τόμος, 41-63, 135-142.
- Ε.Anderson, O Eπίκουρος στον 21ο αιώνα, μτφρ. Δ.Γιαννόπουλος. Θεσ/νίκη: Θύραθεν, 2002, 162-192, ιδιαίτερα 166-7.
-B.Farrington, Η επιστήμη στην αρχαία Ελλάδα, μτφρ. Ν.Ραϊση. Αθήνα: Κάλβος, 1989, 60-74.
-D.Lindberg, Οι απαρχές της δυτικής επιστήμης, μτφρ. Η.Μαρκολέφας. Αθήνα: Πανεπιστημιακές εκδόσεις Ε.Μ.Π., 2003, 110-118.
-W.D.Ross, Αριστοτέλης, μτφρ. Μ.Μητσού. Αθήνα: ΜΙΕΤ, 2001, 121-132 και ειδικότερα 130-132.
-R.W.Sharples, Στωικοί, Επικούριοι και Σκεπτικοί, μτφρ. Μ.Λυπουρλή - Γ. Αβραμίδης. Θεσ/νίκη: Θύραθεν, 2002, 39-43,70-81.
2005-6
Υποστηρίζεται ότι μια σημαντική αδυναμία της αριστοτελικής προσέγγισης στη μελέτη της φύσης είναι η απουσία της χρήσης του πειράματος για την απόδειξη θεμελιωδών προτάσεων που καθορίζουν τόσο τη μορφή του κόσμου όσο και τους νόμους που τον διέπουν.
Σχολιάστε την άποψη αυτή. Θα μπορούσε αυτού του τύπου η κριτική στην αριστοτελική φυσική να θεωρηθεί αναχρονιστική;
Επιχειρείστε μια ιδιαίτερη αναφορά στην περίπτωση της ιπποκρατικής ιατρικής, σε σχέση με τον προηγούμενο προβληματισμό.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία Crombie A.A., Από τον Αυγουστίνο στον Γαλιλαίο. Αθήνα: ΜΙΕΤ, 1989, τόμος Α: Δ.5 ("Η ιατρική" σσ. 228 - 243). Debus, Α., Άνθρωπος και Φύση στην Αναγέννηση, Ηράκλειο: ΠΕΚ, 1997. Farrington, Β., Η επιστήμη στην αρχαία Ελλάδα, Αθήνα: Κάλβος, 1989. Jouanna, J., Ιπποκράτης. Μτφ. Δ. Τσιλιβερδής, Αθήνα: Καρδαμίτσα, 1998.
Κάλφας, Β., Φιλοσοφία και Επιστήμη στην αρχαία Ελλάδα, Αθήνα: Πόλις, 2005. Lindberg, D.C., Οι απαρχές της Δυτικής επιστήμης. Η φιλοσοφική, θρησκευτική και θεσμική θεώρηση της ευρωπαϊκής επιστημονικής παράδοσης, 600 π.Χ.-1450 μ.Χ., μτφ. Η. Μαρκολέφας, Αθήνα: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Ε.Μ.Π., 1997. Lloyd, G.E.R., Αρχαία Ελληνική Επιστήμη: Μέθοδοι και προβλήματα, μτφ. Χλ. Μπάλλα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 1996 (ιδιαίτερα κεφ. 4 «Το πείραμα στην πρώιμη ελληνική φιλοσοφία και ιατρική», σ. 129-177).
Λυπουρλής, Δ., «Η ανάπτυξη των επιστημών» Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Γ2, 512-35, ιδιαίτερα σ. 516-523.
Πεφάνης Π., Συνοπτική Ιστορία της Ιατρικής, Αθήνα: Εξάντας, 2004, κεφ. 1. Pollak K., Η ιατρική στην αρχαιότητα, μτφ. Αιμ. Μαυρουδής, Αθήνα: Παπαδήμας, 2005.
Καταληκτική ημερομηνία: 13/3/06
Σχολιάστε την άποψη αυτή. Θα μπορούσε αυτού του τύπου η κριτική στην αριστοτελική φυσική να θεωρηθεί αναχρονιστική;
Επιχειρείστε μια ιδιαίτερη αναφορά στην περίπτωση της ιπποκρατικής ιατρικής, σε σχέση με τον προηγούμενο προβληματισμό.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία Crombie A.A., Από τον Αυγουστίνο στον Γαλιλαίο. Αθήνα: ΜΙΕΤ, 1989, τόμος Α: Δ.5 ("Η ιατρική" σσ. 228 - 243). Debus, Α., Άνθρωπος και Φύση στην Αναγέννηση, Ηράκλειο: ΠΕΚ, 1997. Farrington, Β., Η επιστήμη στην αρχαία Ελλάδα, Αθήνα: Κάλβος, 1989. Jouanna, J., Ιπποκράτης. Μτφ. Δ. Τσιλιβερδής, Αθήνα: Καρδαμίτσα, 1998.
Κάλφας, Β., Φιλοσοφία και Επιστήμη στην αρχαία Ελλάδα, Αθήνα: Πόλις, 2005. Lindberg, D.C., Οι απαρχές της Δυτικής επιστήμης. Η φιλοσοφική, θρησκευτική και θεσμική θεώρηση της ευρωπαϊκής επιστημονικής παράδοσης, 600 π.Χ.-1450 μ.Χ., μτφ. Η. Μαρκολέφας, Αθήνα: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Ε.Μ.Π., 1997. Lloyd, G.E.R., Αρχαία Ελληνική Επιστήμη: Μέθοδοι και προβλήματα, μτφ. Χλ. Μπάλλα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 1996 (ιδιαίτερα κεφ. 4 «Το πείραμα στην πρώιμη ελληνική φιλοσοφία και ιατρική», σ. 129-177).
Λυπουρλής, Δ., «Η ανάπτυξη των επιστημών» Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Γ2, 512-35, ιδιαίτερα σ. 516-523.
Πεφάνης Π., Συνοπτική Ιστορία της Ιατρικής, Αθήνα: Εξάντας, 2004, κεφ. 1. Pollak K., Η ιατρική στην αρχαιότητα, μτφ. Αιμ. Μαυρουδής, Αθήνα: Παπαδήμας, 2005.
Καταληκτική ημερομηνία: 13/3/06
2006-7
H μελέτη της φυσικής πραγματικότητας απασχόλησε τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους. Από τις πλέον ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις του ζητήματος αυτού είναι αφ’ ενός μεν των ατομικών φιλοσόφων και του Επίκουρου και αφ’ ετέρου του Πλάτωνα. Με βάση τα κείμενα (αποσπάσματα και μαρτυρίες) του Δημόκριτου, του Λεύκιππου και του Επίκουρου, τα οποία περιλαμβάνονται στην έκδοση των G.S. Kirk - J.E. Raven - M. Schofield, Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι (ΜΙΕΤ 2001, σσ. 414-425) και στην «Επιστολή πρώτη προς Ηρόδοτον» (Επίκουρος, Άπαντα, Κάκτος 1994, σσ. 86-91 και σσ. 98-107) καθώς επίσης και τον πλατωνικό Τίμαιο (53a-57a), απαντήστε στα ερωτήματα:
(α) Ποιες είναι οι βασικές αρχές της θεωρίας των ατομικών φιλοσόφων και του Επίκουρου, όσον αφορά τη φυσική πραγματικότητα;
(β) Ποια είναι η πρόταση του Πλάτωνα, στην εκ μέρους του θεώρηση της φυσικής πραγματικότητας, για τη γεωμετρική δομή των σωμάτων; Συγκρίνετε την πλατωνική πρόταση με αυτήν των ατομικών φιλοσόφων και του Επίκουρου.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Εγχειρίδιο ΕΑΠ, Τόμος Β΄, σσ. 60-62 & 113-114.
Πλάτων, Τίμαιος, εισαγωγή - μετάφραση - σχόλια: Βασίλης Κάλφας, εκδ. Πόλις, Αθήνα 1995, σσ. 246-257.
Χ. Φίλη, «Μερικές σύγχρονες θεωρήσεις στο De Rerum Natura του Λουκρητίου», Φιλοσοφία, Ακαδημία Αθηνών, 1989-90, σσ. 337-395.
Χ. Φίλη, «Η γεωμετρική θεώρηση της ύλης στον Τίμαιο», Φιλοσοφία, Ακαδημία Αθηνών, 2002, σσ. 71-80.
Δ. Αναπολιτάνος, Εισαγωγή στη θεωρία των μαθηματικών, Νεφέλη, σσ. 46-52.
R.W Sharples, Στωικοί, Επικούρειοι και Σκεπτικοί, Θύραθεν, 2002, σσ. 69-83.
Χ. Θεοδωρίδης, Επίκουρος. Η αληθινή όψη του αρχαίου Κόσμου, Εστία, χ.χ., σσ. 301-309.
Mario Vegetti, Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, Τραυλός, Αθήνα, 2001, σσ. 107-111 και 282.
Έκταση εργασίας: 2.500 λέξεις περίπου
Καταληκτική ημερομηνία παράδοσης: Δευτέρα 19 Μαρτίου 2007.
(α) Ποιες είναι οι βασικές αρχές της θεωρίας των ατομικών φιλοσόφων και του Επίκουρου, όσον αφορά τη φυσική πραγματικότητα;
(β) Ποια είναι η πρόταση του Πλάτωνα, στην εκ μέρους του θεώρηση της φυσικής πραγματικότητας, για τη γεωμετρική δομή των σωμάτων; Συγκρίνετε την πλατωνική πρόταση με αυτήν των ατομικών φιλοσόφων και του Επίκουρου.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Εγχειρίδιο ΕΑΠ, Τόμος Β΄, σσ. 60-62 & 113-114.
Πλάτων, Τίμαιος, εισαγωγή - μετάφραση - σχόλια: Βασίλης Κάλφας, εκδ. Πόλις, Αθήνα 1995, σσ. 246-257.
Χ. Φίλη, «Μερικές σύγχρονες θεωρήσεις στο De Rerum Natura του Λουκρητίου», Φιλοσοφία, Ακαδημία Αθηνών, 1989-90, σσ. 337-395.
Χ. Φίλη, «Η γεωμετρική θεώρηση της ύλης στον Τίμαιο», Φιλοσοφία, Ακαδημία Αθηνών, 2002, σσ. 71-80.
Δ. Αναπολιτάνος, Εισαγωγή στη θεωρία των μαθηματικών, Νεφέλη, σσ. 46-52.
R.W Sharples, Στωικοί, Επικούρειοι και Σκεπτικοί, Θύραθεν, 2002, σσ. 69-83.
Χ. Θεοδωρίδης, Επίκουρος. Η αληθινή όψη του αρχαίου Κόσμου, Εστία, χ.χ., σσ. 301-309.
Mario Vegetti, Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, Τραυλός, Αθήνα, 2001, σσ. 107-111 και 282.
Έκταση εργασίας: 2.500 λέξεις περίπου
Καταληκτική ημερομηνία παράδοσης: Δευτέρα 19 Μαρτίου 2007.
2007-8
"Αφού μελετήσετε τα χωρία Πλάτωνος Τίμαιος 37c6-40d5 και Αριστοτέλους Φυσική Ακρόασις 217b35-220a31, απαντήστε στα παρακάτω ερωτήματα:
α) Πώς ορίζεται η έννοια του χρόνου απο τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη;
β) Πώς αντιλαμβάνεται ο Πλάτων τη σχέση ανάμεσα στο χρόνο και τα ουράνια σώματα;
γ) Πώς αντιλαμβάνεται ο Αριστοτέλης το συσχετισμό μεταξύ χρόνου και κινήσεως;"
Έκταση 2000-2500 λέξεις
Παράδοση έως Τετάρτη 26 Μαρτίου 2008
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
ΚΕΙΜΕΝΑ
Πλάτων, Τίμαιος, Εισαγωγή - Μετάφραση - Σχόλια : B. Κάλφας, εκδ. Πόλις, Αθήνα 1995
Άπαντα Αριστοτέλους, Τόμος 5 : Φυσικά, Εισαγωγή - Μετάφρασις - Σχόλια : Κ. Κυργιόπουλος, εκδ. Ωφελίμου Βιβλίου, Αθήνα 1980
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ Ε.Α.Π
Χριστιανίδης, Γ., Διαλέτης, Δ., Παπαδόπουλος, Γ. & Γαβρόγλου, Κ.: Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη : Απο την Αρχαιότητα έως τον 20ο Αιώνα, Ε.Α.Π., Πάτρα 2000, Β΄τόμος : σσ.111-115, 133-142
Vegetti, Μ.: Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, Μετάφραση - επιστημονική επιμέλεια: Γ.Α Δημητρακόπουλος, εκδ. Π. Τραυλός, Αθήνα 2003, σσ. 185-189, 224-243
α) Πώς ορίζεται η έννοια του χρόνου απο τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη;
β) Πώς αντιλαμβάνεται ο Πλάτων τη σχέση ανάμεσα στο χρόνο και τα ουράνια σώματα;
γ) Πώς αντιλαμβάνεται ο Αριστοτέλης το συσχετισμό μεταξύ χρόνου και κινήσεως;"
Έκταση 2000-2500 λέξεις
Παράδοση έως Τετάρτη 26 Μαρτίου 2008
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
ΚΕΙΜΕΝΑ
Πλάτων, Τίμαιος, Εισαγωγή - Μετάφραση - Σχόλια : B. Κάλφας, εκδ. Πόλις, Αθήνα 1995
Άπαντα Αριστοτέλους, Τόμος 5 : Φυσικά, Εισαγωγή - Μετάφρασις - Σχόλια : Κ. Κυργιόπουλος, εκδ. Ωφελίμου Βιβλίου, Αθήνα 1980
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ Ε.Α.Π
Χριστιανίδης, Γ., Διαλέτης, Δ., Παπαδόπουλος, Γ. & Γαβρόγλου, Κ.: Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη : Απο την Αρχαιότητα έως τον 20ο Αιώνα, Ε.Α.Π., Πάτρα 2000, Β΄τόμος : σσ.111-115, 133-142
Vegetti, Μ.: Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, Μετάφραση - επιστημονική επιμέλεια: Γ.Α Δημητρακόπουλος, εκδ. Π. Τραυλός, Αθήνα 2003, σσ. 185-189, 224-243
2008-9
Η εικασία του Φιλόλαου σχετικά με τη θέση της Γης, που περιγράφεται παρακάτω και παραδίδεται επίσης από πολλά άλλα κείμενα της αρχαιότητας, θεωρείται από πολλούς ιστορικούς της επιστήμης ως πρόδρομη διατύπωση μιας ηλιοκεντρικής αστρονομικής θεωρίας, η οποία, ωστόσο, παρέμεινε στο περιθώριο της φυσικής φιλοσοφίας μέχρι και την αυγή της επιστημονικής επανάστασης.
Αυτό που προσαρμόσθηκε πρώτο στη μέση της [γήϊνης] σφαίρας, το ένα, καλείται εστία. (Φιλόλαος, Περί Φύσιος, DK 44 Β 7)
Ο Φιλόλαος πιστεύει ότι το πυρ βρίσκεται στο μέσο (του σύμπαντος) γύρω από το κέντρο, το οποίο ονομάζει «εστία του παντός» και «οίκον του Δία», «μητέρα των θεών», «βωμό, συνοχή και μέτρο της φύσεως». Επίσης λέει ότι υπάρχει και ένα άλλο πυρ στην ανώτατη σφαίρα, που περιβάλλει τα πάντα. Πρώτο είναι εκ φύσεως το κέντρο, γύρω από αυτό χορεύουν δέκα θεϊκά σώματα: ο ουρανός με τη σφαίρα των απλανών αστέρων, έπειτα οι πέντε πλανήτες, μαζί μʼ αυτούς ο ήλιος, κάτω απʼ αυτόν η σελήνη, πιο κάτω απʼ αυτήν η γη, κάτω από αυτήν η αντίχθονα, και μετά απʼ όλα αυτά είναι το πυρ, το οποίο έχει θέση εστίας γύρω από το κέντρο. (...) (Αέτιος, ΙΙ 7,7 [DK 44 A 16])
Ο Πυθαγόρειος Φιλόλαος λέει ότι το μεν πυρ κατέχει το κέντρο (διότι αυτό είναι η εστία του παντός), στη συνέχεια είναι η αντίχθων, τρίτη είναι η γη, που κατοικούμε, η οποία βρίσκεται απέναντι από την αντίχθονα και περιστρέφεται γύρω απʼ αυτήν˙ γιʼ αυτό τον λόγο και δεν βλέπουν όσοι κατοικούν εδώ αυτούς που κατοικούν εκεί. (Αέτιος, ΙΙΙ 11,3 [DK 44 A 17])
(Diels, H. – Kranz, W., Οι Προσωκρατικοί: οι μαρτυρίες και τα αποσπάσματα, τόμ. Α΄, Απόδοση στα Νέα Ελληνικά: Β.Α. Κύρκος, Αθήνα: Παπαδήμας, 2005)
Αφού μελετήσετε αυτά τα αποσπάσματα να απαντήσετε στα εξής ερωτήματα:
α) Εντοπίστε τα στοιχεία καινοτομίας που ενυπάρχουν στην υπόθεση του Φιλόλαου, τόσο ως προς την “επιστημονική”, όσο και ως προς τη φιλοσοφική τους διάσταση. Θα μπορούσαν τα στοιχεία αυτά να ενσωματωθούν αρμονικά στην πλατωνική αστρονομία;
β) Θεωρείτε ότι αυτή η υπόθεση, με βάση τις μεθοδολογικές αρχές μελέτης της φύσης και το κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον της εποχής, κατά την οποία διατυπώθηκε, είχε πιθανότητες να αποτελέσει μια ευρύτερα αποδεκτή θέση για το αστρονομικό σύστημα;
γ) Ποια σκοπιμότητα μπορεί να ερμηνεύσει την εισαγωγή της αντίχθονος και του κεντρικού πυρός ως σημαντικών στοιχείων της θεωρίας αυτής;
Έκταση: 2.000-2.500 λέξεις
Παράδοση: έως Τρίτη 17 Μαρτίου 2009
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΤΟΥ Ε.Α.Π.
Γ. Χριστιανίδης κ.ά, Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: Από την Αρχαιότητα έως τον 20ό Αιώνα. Τόμος Β΄: Οι Επιστήμες στην Αρχαία Ελλάδα, στο Βυζάντιο και στον Νεότερο Ελληνισμό, Ε.Α.Π., Πάτρα 2000, σσ. 53-54, 111-115.
M. Vegetti, Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, μτφρ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, Αθήνα: Τραυλός, 2001, σ. 85.
ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Dicks, D.R., Η πρώιμη ελληνική αστρονομία, από τις απαρχές ως τον Αριστοτέλη, μτφρ. Μ. Παπαθανασίου, Αθήνα: Δαίδαλος – Ι. Ζαχαρόπουλος, 1991, σσ. 83-101.
Heath, Th.L. (Sir), Αρίσταρχος ο Σάμιος, ο αρχαίος Κοπέρνικος, μτφρ. Θ. Γραμμένος, Αθήνα: Κέντρο Έρευνας Επιστήμης και Εκπαίδευσης (Κ.Ε.ΕΠ.ΕΚ.), 2005, σσ. 90-114.
Κάλφας, Β. – Ζωγραφίδης, Γ., Αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι, Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη], 2006, σσ. 57-59.
Kirk, G.S. – Raven, J.E. – Schofield, M., Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι, μτφρ. Δ. Κούρτοβικ, Αθήνα: Μορφωτικό ΄Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 21990 [11988], σσ. 350-352.
Lloyd, G.E.R., «Το κοινωνικό υπόβαθρο της πρώιμης ελληνικής φιλοσοφίας και επιστήμης» και «Ελληνικές κοσμολογίες», στου ιδίου, Αρχαία ελληνική επιστήμη: μέθοδοι και προβλήματα, μτφρ. Χ. Μπάλλα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 1996, σσ. 222-242 και 243-277.
Schrödinger, E., Η φύση και οι Έλληνες: Ο κόσμος και η φυσική, μτφρ. Θ. Γραμμένος, Αθήνα: Τραυλός, 1995, σσ. 50-56.
Σταμάτης, Ε., «Το ηλιοκεντρικόν σύστημα των αρχαίων Ελλήνων», Πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών 46 (1971), σσ. 65-82.
Αυτό που προσαρμόσθηκε πρώτο στη μέση της [γήϊνης] σφαίρας, το ένα, καλείται εστία. (Φιλόλαος, Περί Φύσιος, DK 44 Β 7)
Ο Φιλόλαος πιστεύει ότι το πυρ βρίσκεται στο μέσο (του σύμπαντος) γύρω από το κέντρο, το οποίο ονομάζει «εστία του παντός» και «οίκον του Δία», «μητέρα των θεών», «βωμό, συνοχή και μέτρο της φύσεως». Επίσης λέει ότι υπάρχει και ένα άλλο πυρ στην ανώτατη σφαίρα, που περιβάλλει τα πάντα. Πρώτο είναι εκ φύσεως το κέντρο, γύρω από αυτό χορεύουν δέκα θεϊκά σώματα: ο ουρανός με τη σφαίρα των απλανών αστέρων, έπειτα οι πέντε πλανήτες, μαζί μʼ αυτούς ο ήλιος, κάτω απʼ αυτόν η σελήνη, πιο κάτω απʼ αυτήν η γη, κάτω από αυτήν η αντίχθονα, και μετά απʼ όλα αυτά είναι το πυρ, το οποίο έχει θέση εστίας γύρω από το κέντρο. (...) (Αέτιος, ΙΙ 7,7 [DK 44 A 16])
Ο Πυθαγόρειος Φιλόλαος λέει ότι το μεν πυρ κατέχει το κέντρο (διότι αυτό είναι η εστία του παντός), στη συνέχεια είναι η αντίχθων, τρίτη είναι η γη, που κατοικούμε, η οποία βρίσκεται απέναντι από την αντίχθονα και περιστρέφεται γύρω απʼ αυτήν˙ γιʼ αυτό τον λόγο και δεν βλέπουν όσοι κατοικούν εδώ αυτούς που κατοικούν εκεί. (Αέτιος, ΙΙΙ 11,3 [DK 44 A 17])
(Diels, H. – Kranz, W., Οι Προσωκρατικοί: οι μαρτυρίες και τα αποσπάσματα, τόμ. Α΄, Απόδοση στα Νέα Ελληνικά: Β.Α. Κύρκος, Αθήνα: Παπαδήμας, 2005)
Αφού μελετήσετε αυτά τα αποσπάσματα να απαντήσετε στα εξής ερωτήματα:
α) Εντοπίστε τα στοιχεία καινοτομίας που ενυπάρχουν στην υπόθεση του Φιλόλαου, τόσο ως προς την “επιστημονική”, όσο και ως προς τη φιλοσοφική τους διάσταση. Θα μπορούσαν τα στοιχεία αυτά να ενσωματωθούν αρμονικά στην πλατωνική αστρονομία;
β) Θεωρείτε ότι αυτή η υπόθεση, με βάση τις μεθοδολογικές αρχές μελέτης της φύσης και το κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον της εποχής, κατά την οποία διατυπώθηκε, είχε πιθανότητες να αποτελέσει μια ευρύτερα αποδεκτή θέση για το αστρονομικό σύστημα;
γ) Ποια σκοπιμότητα μπορεί να ερμηνεύσει την εισαγωγή της αντίχθονος και του κεντρικού πυρός ως σημαντικών στοιχείων της θεωρίας αυτής;
Έκταση: 2.000-2.500 λέξεις
Παράδοση: έως Τρίτη 17 Μαρτίου 2009
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΤΟΥ Ε.Α.Π.
Γ. Χριστιανίδης κ.ά, Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: Από την Αρχαιότητα έως τον 20ό Αιώνα. Τόμος Β΄: Οι Επιστήμες στην Αρχαία Ελλάδα, στο Βυζάντιο και στον Νεότερο Ελληνισμό, Ε.Α.Π., Πάτρα 2000, σσ. 53-54, 111-115.
M. Vegetti, Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, μτφρ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, Αθήνα: Τραυλός, 2001, σ. 85.
ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Dicks, D.R., Η πρώιμη ελληνική αστρονομία, από τις απαρχές ως τον Αριστοτέλη, μτφρ. Μ. Παπαθανασίου, Αθήνα: Δαίδαλος – Ι. Ζαχαρόπουλος, 1991, σσ. 83-101.
Heath, Th.L. (Sir), Αρίσταρχος ο Σάμιος, ο αρχαίος Κοπέρνικος, μτφρ. Θ. Γραμμένος, Αθήνα: Κέντρο Έρευνας Επιστήμης και Εκπαίδευσης (Κ.Ε.ΕΠ.ΕΚ.), 2005, σσ. 90-114.
Κάλφας, Β. – Ζωγραφίδης, Γ., Αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι, Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη], 2006, σσ. 57-59.
Kirk, G.S. – Raven, J.E. – Schofield, M., Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι, μτφρ. Δ. Κούρτοβικ, Αθήνα: Μορφωτικό ΄Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 21990 [11988], σσ. 350-352.
Lloyd, G.E.R., «Το κοινωνικό υπόβαθρο της πρώιμης ελληνικής φιλοσοφίας και επιστήμης» και «Ελληνικές κοσμολογίες», στου ιδίου, Αρχαία ελληνική επιστήμη: μέθοδοι και προβλήματα, μτφρ. Χ. Μπάλλα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 1996, σσ. 222-242 και 243-277.
Schrödinger, E., Η φύση και οι Έλληνες: Ο κόσμος και η φυσική, μτφρ. Θ. Γραμμένος, Αθήνα: Τραυλός, 1995, σσ. 50-56.
Σταμάτης, Ε., «Το ηλιοκεντρικόν σύστημα των αρχαίων Ελλήνων», Πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών 46 (1971), σσ. 65-82.
2009-10
«Ο Αλέξανδρος στο έργο του "Φιλοσόφων διαδόχου" λέει ότι στα Πυθαγορικά Υπομνήματα βρήκε και τα εξής: Αρχή όλων γενικά των πραγμάτων είναι η μονάδα' από τη μονάδα έγινε η αόριστη δυάδα, η οποία έχει ως υλικό υπόστρωμα τη μονάδα, που είναι το αίτιο της. Από τη μονάδα και την αόριστη δυάδα έγιναν οι άλλοι αριθμοί, από τους αριθμούς τα σημεία, από αυτά οι γραμμές, από αυτές έγιναν τα επίπεδα σχήματα, από τα επίπεδα έγιναν τα στερεά σχήματα, και από αυτά τέλος τα αισθητά σώματα, των οποίων τα υλικά στοιχεία είναι τέσσερα: πυρ, ύδωρ, γη και αέρας. Αυτά μεταβάλλονται και μετατρέπονται το ένα στο άλλο' έτσι απ' αυτά γίνεται ο κόσμος, έμψυχος, νοητικός, σφαιροειδής που στο κέντρο του βρίσκεται η γη, η οποία είναι κι αυτή σφαιροειδής και κατοικείται σ' όλα τα μέρη της.» (Ανώνυμοι Πυθαγόρειοι, D.-K. 58 Β la = Διογένης Λαέρτιος, VIII 24-25).
«Λένε, λοιπόν, ότι ο πρώτος που έκανε γνωστή την ουσία της συμμετρίας και της ασυμμετρίας σε όσους ήταν ανάξιοι να αντιλαμβάνονται αυτές τις σχέσεις, έγινε τόσο μισητός, ώστε όχι μόνον τον εξόρισαν από την κοινότητα τους και την κοινή τράπεζα, αλλά του έχτισαν ακόμα και τον τάφο, ωσάν αυτός που κάποτε ήταν σύντροφος τους να εγκατέλειψε τη ζωή. Άλλοι όμως λένε ότι ακόμα και οι θεοί τους τιμώρησαν εκείνους που έκαναν γνωστή στο κοινό τη διδασκαλία του Πυθαγόρα. Γιατί, λένε, ότι χάθηκε στη θάλασσα εκείνος που φανέρωσε τον τρόπο, που κατασκευάζεται ένα εικοσάγωνο, που ήταν δωδεκάεδρο και μάλιστα ένα από τα λεγόμενα πέντε στερεά σχήματα, τα οποία εγγράφονται σε σφαίρα. Μερικοί άλλοι, τέλος, λένε ότι αυτό το έπαθε εκείνος, που φανέρωσε στους άλλους τα σχετικά με τις αναλογίες και τις ασυμμετρίες» (Ιππασος, D.-K. 18 απόσπ. 4a = Ιάμβλιχος, Περί του Πυθαγορικού βίου, 246-247).
(Η. Diels - W. Kranz, Οι Προσωκρατικοί. Οι μαρτυρίες και τα αποσπάσματα, Απόδοση στα Νέα Ελληνικά Βασ. Α. Κύρκος, εκδ. Δ.Ν. Παπαδήμα, Αθήνα 2005, τόμ. Α', σελ. 254, 835-840)
Με αφετηρία τα παραπάνω κείμενα, απαντήστε στα εξής ερωτήματα:
1. Τι είναι οι φυσικοί αριθμοί κατά τους Πυθαγορείους, ποιες είναι οι ιδιότητες τους και ποιο ρόλο διαδραματίζουν στην πυθαγόρεια οντολογία;
2. Σε τι συνίσταται η έννοια της ασυμμετρίας και ποιες ήταν οι συνέπειες της
ανακάλυψης της για το κοσμοείδωλο των Πυθαγορείων;
3. Πώς συνέβαλε η γεωμετρική θεωρία περί κανονικών πολυέδρων στην
αντίληψη των Πυθαγορείων για τη φύση;
Έκταση: 2.000-2.500 λέξεις. Παράδοση: έως Τρίτη 16-3-2010.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ TOY Ε.Α.Π.
Γ. Χριστιανίδης κ.ά., Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα, τ. Β', Ε.Α.Π., Πάτρα 2000, Ενότητες 2.3 («Η Σχολή των Πυθαγορείων») και 2.4 («Η ανακάλυψη της ασυμμετρίας»), σελ. 79-88.
Μ Vegetti, Ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. - επνστ. επιμ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, Εκδ. οίκος Π. Τραυλός, Αθήνα 2003 (2000), σελ. 79-86.
ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ A.A. Αναπολιτάνος. Εισαγωγή στη φιλοσοφία των Μαθηματικών, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 1985, σελ. 11-27.
Ε.Τ. Bell, Οι Μαθηματικοί, τόμ. Ι, μτφ. Μ. Μαγειρόπουλος, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1992, σελ. 28-34.
Η. Evës, Μεγάλες στιγμές των Μαθηματικών (έως το 1650), μτφ. Μ. Κωνσταντινίδης -Ν. Λιλής, εκδ. Τροχαλία, Αθήνα 1989, σελ. 57-66.
Th.L. Heath, Ιστορία των ελληνικών Μαθηματικών, τόμ. Ι: Από το Θαλή στον Ευκλείδη, μτφ. Α. Αγγελή - Ε. Βλάμου - Θ. Γραμμένος - Α. Σπανού, Κέντρο Έρευνας Επιστήμης και Εκπαίδευσης, Αθήνα 2001, σελ. 89-153.
Ε. Schrödinger, H φύση και οι Έλληνες, μτφ. Θ. Γραμμένος, Εκδ. οίκος Π. Τραυλός, Αθήνα 2000, σελ. 39-50.
DJ. Struik, Συνοπτική ιστορία των Μαθηματικών, μτφ. Α. Φερεντίνου -Νικολακοπούλου, εκδ. Δαίδαλος, Αθήνα, χ.χ., σελ. 74-77.
«Λένε, λοιπόν, ότι ο πρώτος που έκανε γνωστή την ουσία της συμμετρίας και της ασυμμετρίας σε όσους ήταν ανάξιοι να αντιλαμβάνονται αυτές τις σχέσεις, έγινε τόσο μισητός, ώστε όχι μόνον τον εξόρισαν από την κοινότητα τους και την κοινή τράπεζα, αλλά του έχτισαν ακόμα και τον τάφο, ωσάν αυτός που κάποτε ήταν σύντροφος τους να εγκατέλειψε τη ζωή. Άλλοι όμως λένε ότι ακόμα και οι θεοί τους τιμώρησαν εκείνους που έκαναν γνωστή στο κοινό τη διδασκαλία του Πυθαγόρα. Γιατί, λένε, ότι χάθηκε στη θάλασσα εκείνος που φανέρωσε τον τρόπο, που κατασκευάζεται ένα εικοσάγωνο, που ήταν δωδεκάεδρο και μάλιστα ένα από τα λεγόμενα πέντε στερεά σχήματα, τα οποία εγγράφονται σε σφαίρα. Μερικοί άλλοι, τέλος, λένε ότι αυτό το έπαθε εκείνος, που φανέρωσε στους άλλους τα σχετικά με τις αναλογίες και τις ασυμμετρίες» (Ιππασος, D.-K. 18 απόσπ. 4a = Ιάμβλιχος, Περί του Πυθαγορικού βίου, 246-247).
(Η. Diels - W. Kranz, Οι Προσωκρατικοί. Οι μαρτυρίες και τα αποσπάσματα, Απόδοση στα Νέα Ελληνικά Βασ. Α. Κύρκος, εκδ. Δ.Ν. Παπαδήμα, Αθήνα 2005, τόμ. Α', σελ. 254, 835-840)
Με αφετηρία τα παραπάνω κείμενα, απαντήστε στα εξής ερωτήματα:
1. Τι είναι οι φυσικοί αριθμοί κατά τους Πυθαγορείους, ποιες είναι οι ιδιότητες τους και ποιο ρόλο διαδραματίζουν στην πυθαγόρεια οντολογία;
2. Σε τι συνίσταται η έννοια της ασυμμετρίας και ποιες ήταν οι συνέπειες της
ανακάλυψης της για το κοσμοείδωλο των Πυθαγορείων;
3. Πώς συνέβαλε η γεωμετρική θεωρία περί κανονικών πολυέδρων στην
αντίληψη των Πυθαγορείων για τη φύση;
Έκταση: 2.000-2.500 λέξεις. Παράδοση: έως Τρίτη 16-3-2010.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ TOY Ε.Α.Π.
Γ. Χριστιανίδης κ.ά., Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα, τ. Β', Ε.Α.Π., Πάτρα 2000, Ενότητες 2.3 («Η Σχολή των Πυθαγορείων») και 2.4 («Η ανακάλυψη της ασυμμετρίας»), σελ. 79-88.
Μ Vegetti, Ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. - επνστ. επιμ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, Εκδ. οίκος Π. Τραυλός, Αθήνα 2003 (2000), σελ. 79-86.
ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ A.A. Αναπολιτάνος. Εισαγωγή στη φιλοσοφία των Μαθηματικών, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 1985, σελ. 11-27.
Ε.Τ. Bell, Οι Μαθηματικοί, τόμ. Ι, μτφ. Μ. Μαγειρόπουλος, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1992, σελ. 28-34.
Η. Evës, Μεγάλες στιγμές των Μαθηματικών (έως το 1650), μτφ. Μ. Κωνσταντινίδης -Ν. Λιλής, εκδ. Τροχαλία, Αθήνα 1989, σελ. 57-66.
Th.L. Heath, Ιστορία των ελληνικών Μαθηματικών, τόμ. Ι: Από το Θαλή στον Ευκλείδη, μτφ. Α. Αγγελή - Ε. Βλάμου - Θ. Γραμμένος - Α. Σπανού, Κέντρο Έρευνας Επιστήμης και Εκπαίδευσης, Αθήνα 2001, σελ. 89-153.
Ε. Schrödinger, H φύση και οι Έλληνες, μτφ. Θ. Γραμμένος, Εκδ. οίκος Π. Τραυλός, Αθήνα 2000, σελ. 39-50.
DJ. Struik, Συνοπτική ιστορία των Μαθηματικών, μτφ. Α. Φερεντίνου -Νικολακοπούλου, εκδ. Δαίδαλος, Αθήνα, χ.χ., σελ. 74-77.
2010-11
Η μελέτη της κίνησης υπήρξε ένα από τα σημαντικά θέματα που συζητήθηκαν στο πλαίσιο της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, τόσο από ορισμένους προσωκρατικούς φιλοσόφους, όπως ο Ζήνων ο Ελεάτης, όσο και από τον Αριστοτέλη. Με βάση τη μελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας, απαντήστε στα παρακάτω ερωτήματα:
(1) Ποια είναι η επιχειρηματολογία του Ζήνωνα στο ζήτημα της κίνησης;
(2) Ο Αριστοτέλης διατύπωσε μια θεωρία για την κίνηση, η οποία επικράτησε από την αρχαιότητα μέχρι και την περίοδο της επιστημονικής επανάστασης. Ποιες είναι οι βασικές παραδοχές, τις οποίες εισάγει, και ποιους νόμους προτείνει για τη μελέτη της κίνησης;
Έκταση: 2.000 – 2.500 λέξεις
Παράδοση: έως Τρίτη 22 Μαρτίου 2011
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ Ε.Α.Π.
Χριστιανίδης, Γ., κ.ά., Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα, τ. Β΄, Ε.Α.Π., Πάτρα 2000, σσ. 49-51, 133-142. Vegetti, Μ., Ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. – επιστ. επιμ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, Εκδ. οίκος Π. Τραυλός, Αθήνα 2003 (2000), σσ. 95-97.
Σπηλιόπουλος, Λ., Αριστοτέλους Φυσικά έργα. Ι: «Περί ουρανού», ΙΙ: «Φυσικά ή περί φυσικής ακροάσεως», «Περί γενέσεως και φθοράς», Εναλλακτικό Διδακτικό Υλικό για τη Θ.Ε. «Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα», Υπερκείμενο, Υποενότητες 5.8.10, 5.8.11, 5.8.15.
ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Kirk G.S., Raven J.E., Schofield M., Οι Προσωκρατικοί φιλόσοφοι, μτφ. Δ. Κούρτοβικ, Μ.Ι.Ε.Τ., Δ΄ έκδοση, Αθήνα 2001, σσ. 277-285.
McKirahan R.D.Jr., «Ζήνωνας», στο Α.Α. Long (επιμ.), Οι Προσωκρατικοί φιλόσοφοι. Συναγωγή συστατικών μελετημάτων, μτφ. Θ. Νικολαΐδης – Τ. Τυφλόπουλος, επιμ. Δ.Ι. Ιακώβ, εκδ. Δ.Ν. Παπαδήμα, Αθήνα 2005, σσ. 209-239 (ειδικότερα 221-239).
Ross W.D., Αριστοτέλης, μτφ. Μ. Μητσού, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 2005, σσ. 121-125.
Φίλη Χ., Οι αρχαιοελληνικές καταβολές των σύγχρονων Μαθηματικών, εκδ. Παπασωτηρίου, Αθήνα 2010, σσ. 511-520.
(1) Ποια είναι η επιχειρηματολογία του Ζήνωνα στο ζήτημα της κίνησης;
(2) Ο Αριστοτέλης διατύπωσε μια θεωρία για την κίνηση, η οποία επικράτησε από την αρχαιότητα μέχρι και την περίοδο της επιστημονικής επανάστασης. Ποιες είναι οι βασικές παραδοχές, τις οποίες εισάγει, και ποιους νόμους προτείνει για τη μελέτη της κίνησης;
Έκταση: 2.000 – 2.500 λέξεις
Παράδοση: έως Τρίτη 22 Μαρτίου 2011
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ Ε.Α.Π.
Χριστιανίδης, Γ., κ.ά., Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα, τ. Β΄, Ε.Α.Π., Πάτρα 2000, σσ. 49-51, 133-142. Vegetti, Μ., Ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ. – επιστ. επιμ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, Εκδ. οίκος Π. Τραυλός, Αθήνα 2003 (2000), σσ. 95-97.
Σπηλιόπουλος, Λ., Αριστοτέλους Φυσικά έργα. Ι: «Περί ουρανού», ΙΙ: «Φυσικά ή περί φυσικής ακροάσεως», «Περί γενέσεως και φθοράς», Εναλλακτικό Διδακτικό Υλικό για τη Θ.Ε. «Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα», Υπερκείμενο, Υποενότητες 5.8.10, 5.8.11, 5.8.15.
ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Kirk G.S., Raven J.E., Schofield M., Οι Προσωκρατικοί φιλόσοφοι, μτφ. Δ. Κούρτοβικ, Μ.Ι.Ε.Τ., Δ΄ έκδοση, Αθήνα 2001, σσ. 277-285.
McKirahan R.D.Jr., «Ζήνωνας», στο Α.Α. Long (επιμ.), Οι Προσωκρατικοί φιλόσοφοι. Συναγωγή συστατικών μελετημάτων, μτφ. Θ. Νικολαΐδης – Τ. Τυφλόπουλος, επιμ. Δ.Ι. Ιακώβ, εκδ. Δ.Ν. Παπαδήμα, Αθήνα 2005, σσ. 209-239 (ειδικότερα 221-239).
Ross W.D., Αριστοτέλης, μτφ. Μ. Μητσού, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 2005, σσ. 121-125.
Φίλη Χ., Οι αρχαιοελληνικές καταβολές των σύγχρονων Μαθηματικών, εκδ. Παπασωτηρίου, Αθήνα 2010, σσ. 511-520.
4η εργασία
2004-5
"Τον 18ο αιώνα η ελληνική λογιοσύνη έρχεται σε επαφή με την επιστημονική σκέψη, όπως αυτή είχε διαμορφωθεί στη Δύση μετά την επιστημονική επανάσταση, και συνεπώς υποχρεώνεται με τη σειρά της να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της αποδοχής ή της απόρριψης του ηλιοκεντρικού συστήματος.
Επιχειρείστε να εξετάσετε τις παρακάτω παραμέτρους που συνδέονται με τη στάση των Ελλήνων λογίων όσον αφορά στο πρόβλημα αυτό:
- Ποια επιχειρήματα επιστρατεύουν όσοι εναντιώνονται στο ηλιοκεντρικό σύστημα; Θεωρείτε ότι είναι αυτά συμβατά με την επιστημονική πρακτική όπως αυτή είχε διαμορφωθεί την περίοδο εκείνη;
- Σε ποια επιχειρήματα στηρίζουν τη θέση τους όσοι υπερασπίζονται το ηλιοκεντρικό σύστημα;
- Υπάρχει κάποια διαφοροποίηση στη στάση των λογίων κατά τη διάρκεια της περιόδου που συζητείται το θέμα αυτό; Αν ναι, πού οφείλεται κατά τη γνώμη σας;
- Πώς συνδέεται η αποδοχή ή η απόρριψη του ηλιοκεντρικού συστήματος με τη γενικότερη στάση των λογίων της Τουρκοκρατίας απέναντι στον αρχαίο κόσμο; Μπορεί να ενταχθεί στην προσπάθεια για τη δημιουργία ελληνικής εθνικής συνείδησης και την ανάδειξη της αδιάσπαστης συνέχειας του ελληνισμού;
- Εκτιμάτε ότι τελικά το πρόβλημα αυτό είναι όντως ουσιαστικό για τον επιστημονικό λόγο του τέλους του 18ου και των αρχών του 19ου αιώνα;"
Έκταση: περίπου 2.500 λέξεις.
Παράδοση: έως 15 Μαΐου 2005.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Γιάννης Καράς (επιμ.), Ιστορία και Φιλοσοφία των Επιστημών στον ελληνικό χώρο (17ος-19ος αι.). Αθήνα: Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών-Μεταίχμιο, 2003, 45-102 (συνθετική παρουσίαση της επιστημονικής σκέψης της περιόδου), 291-311 (φυσική-μηχανική), 449-473 (αστρονομία).
Δημήτρης Κρίτσας, «Η Συνάφεια της νευτώνειας και της αριστοτελικής φυσικής στους Ευγένιο Βούλγαρη, Νικόλαο Ζερζούλη και Νικηφόρο Θεοτόκη», στο: Η Νευτώνεια Φυσική και η διάδοσή της στον Ευρύτερο Βαλκανικό χώρο. Αθήνα: Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών/ Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, 1996.
Βασίλειος Μακρίδης, «Επιστημονική Επανάσταση και ορθόδοξη Ανατολή», στο: Οι Επιστήμες στον Ελληνικό χώρο. Αθήνα: Τροχαλία, 1997, 61-94.
Βασίλειος Μακρίδης, «Ορθόδοξη Εκκλησία και κοπερνίκειο κοσμοείδωλο στον ελληνικό χώρο μετά το 1821 και μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα», στο: Η Επιστημονική σκέψη στον Ελληνικό χώρο (18ος-19ος αι.). Αθήνα: Τροχαλία, 1998, 213-230.
Κωνσταντίνος Πέτσιος, «Η περί του κόσμου επιστήμη, αναφορά σ’ ένα χειρόγραφο μαθηματάριο του Αθανασίου Ψαλίδα», στο: Οι Επιστήμες στον Ελληνικό χώρο. Αθήνα: Τροχαλία, 1997, 191-200.
Κώστας Πέτσιος, Η Περί Φύσεως συζήτηση στη Νεοελληνική σκέψη. Όψεις της Φιλοσοφικής διερεύνησης από τον 15ο ως τον 19ο αιώνα. Ιωάννινα 2002, 177-212.
Γ. Χριστιανίδης κ.ά. Οι επιστήμες στην Αρχαία Ελλάδα, στο Βυζάντιο και στον Νεότερο Ελληνισμό. Πάτρα: ΕΑΠ, 2000, 330-356.
Πρωτότυπα κείμενα της εποχής μπορεί κάποιος να διαβάσει στη βάση του ‘Ελληνομνήμονα’ στην ιστοσελίδα: <http://195.134.75.8/main.htm>
Επιχειρείστε να εξετάσετε τις παρακάτω παραμέτρους που συνδέονται με τη στάση των Ελλήνων λογίων όσον αφορά στο πρόβλημα αυτό:
- Ποια επιχειρήματα επιστρατεύουν όσοι εναντιώνονται στο ηλιοκεντρικό σύστημα; Θεωρείτε ότι είναι αυτά συμβατά με την επιστημονική πρακτική όπως αυτή είχε διαμορφωθεί την περίοδο εκείνη;
- Σε ποια επιχειρήματα στηρίζουν τη θέση τους όσοι υπερασπίζονται το ηλιοκεντρικό σύστημα;
- Υπάρχει κάποια διαφοροποίηση στη στάση των λογίων κατά τη διάρκεια της περιόδου που συζητείται το θέμα αυτό; Αν ναι, πού οφείλεται κατά τη γνώμη σας;
- Πώς συνδέεται η αποδοχή ή η απόρριψη του ηλιοκεντρικού συστήματος με τη γενικότερη στάση των λογίων της Τουρκοκρατίας απέναντι στον αρχαίο κόσμο; Μπορεί να ενταχθεί στην προσπάθεια για τη δημιουργία ελληνικής εθνικής συνείδησης και την ανάδειξη της αδιάσπαστης συνέχειας του ελληνισμού;
- Εκτιμάτε ότι τελικά το πρόβλημα αυτό είναι όντως ουσιαστικό για τον επιστημονικό λόγο του τέλους του 18ου και των αρχών του 19ου αιώνα;"
Έκταση: περίπου 2.500 λέξεις.
Παράδοση: έως 15 Μαΐου 2005.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Γιάννης Καράς (επιμ.), Ιστορία και Φιλοσοφία των Επιστημών στον ελληνικό χώρο (17ος-19ος αι.). Αθήνα: Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών-Μεταίχμιο, 2003, 45-102 (συνθετική παρουσίαση της επιστημονικής σκέψης της περιόδου), 291-311 (φυσική-μηχανική), 449-473 (αστρονομία).
Δημήτρης Κρίτσας, «Η Συνάφεια της νευτώνειας και της αριστοτελικής φυσικής στους Ευγένιο Βούλγαρη, Νικόλαο Ζερζούλη και Νικηφόρο Θεοτόκη», στο: Η Νευτώνεια Φυσική και η διάδοσή της στον Ευρύτερο Βαλκανικό χώρο. Αθήνα: Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών/ Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, 1996.
Βασίλειος Μακρίδης, «Επιστημονική Επανάσταση και ορθόδοξη Ανατολή», στο: Οι Επιστήμες στον Ελληνικό χώρο. Αθήνα: Τροχαλία, 1997, 61-94.
Βασίλειος Μακρίδης, «Ορθόδοξη Εκκλησία και κοπερνίκειο κοσμοείδωλο στον ελληνικό χώρο μετά το 1821 και μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα», στο: Η Επιστημονική σκέψη στον Ελληνικό χώρο (18ος-19ος αι.). Αθήνα: Τροχαλία, 1998, 213-230.
Κωνσταντίνος Πέτσιος, «Η περί του κόσμου επιστήμη, αναφορά σ’ ένα χειρόγραφο μαθηματάριο του Αθανασίου Ψαλίδα», στο: Οι Επιστήμες στον Ελληνικό χώρο. Αθήνα: Τροχαλία, 1997, 191-200.
Κώστας Πέτσιος, Η Περί Φύσεως συζήτηση στη Νεοελληνική σκέψη. Όψεις της Φιλοσοφικής διερεύνησης από τον 15ο ως τον 19ο αιώνα. Ιωάννινα 2002, 177-212.
Γ. Χριστιανίδης κ.ά. Οι επιστήμες στην Αρχαία Ελλάδα, στο Βυζάντιο και στον Νεότερο Ελληνισμό. Πάτρα: ΕΑΠ, 2000, 330-356.
Πρωτότυπα κείμενα της εποχής μπορεί κάποιος να διαβάσει στη βάση του ‘Ελληνομνήμονα’ στην ιστοσελίδα: <http://195.134.75.8/main.htm>
2005-6
Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σας, ο ιδιαίτερος ρόλος του Βυζαντίου στην εξέλιξη της ελληνικής σκέψης: επικεντρωθείτε στις σχέσεις θεολογίας, φιλοσοφίας και επιστήμης.
Ενδεικτική βιβλιογραφία Hunger, Η. Βυζαντινή λογοτεχνία, τόμοι Α-Γ, Αθήνα, ΜΙΕΤ, 1987-1994 (Τ.1: Φιλοσοφία, Ρητορική επιστολογραφία, Γεωγραφία.--Τ.2: Ιστοριογραφία, Φιλολογία, Ποίηση.--Τ.3: Μαθηματικά και αστρονομία, φυσικές επιστήμες, ιατρική, πολεμική τέχνη, νομική φιλολογία, μουσική.)
Lemerle, P. Ο Πρώτος Βυζαντινός Ουμανισμός, μτφρ. Μ. Νυσταζοπούλου-Πελεκίδου, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1985.
D.C. Lindberg, Οι απαρχές της Δυτικής επιστήμης. Η φιλοσοφική, θρησκευτική και θεσμική θεώρηση της ευρωπαϊκής επιστημονικής παράδοσης, 600 π.Χ.-1450 μ.Χ., μτφ. Η. Μαρκολέφας, Αθήνα: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Ε.Μ.Π., 1997, κεφ. 13 (Η Μεσαιωνική ιατρική και η φυσική ιστορία)
καταληκτική ημερομηνία 8/5/06
Ενδεικτική βιβλιογραφία Hunger, Η. Βυζαντινή λογοτεχνία, τόμοι Α-Γ, Αθήνα, ΜΙΕΤ, 1987-1994 (Τ.1: Φιλοσοφία, Ρητορική επιστολογραφία, Γεωγραφία.--Τ.2: Ιστοριογραφία, Φιλολογία, Ποίηση.--Τ.3: Μαθηματικά και αστρονομία, φυσικές επιστήμες, ιατρική, πολεμική τέχνη, νομική φιλολογία, μουσική.)
Lemerle, P. Ο Πρώτος Βυζαντινός Ουμανισμός, μτφρ. Μ. Νυσταζοπούλου-Πελεκίδου, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1985.
D.C. Lindberg, Οι απαρχές της Δυτικής επιστήμης. Η φιλοσοφική, θρησκευτική και θεσμική θεώρηση της ευρωπαϊκής επιστημονικής παράδοσης, 600 π.Χ.-1450 μ.Χ., μτφ. Η. Μαρκολέφας, Αθήνα: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Ε.Μ.Π., 1997, κεφ. 13 (Η Μεσαιωνική ιατρική και η φυσική ιστορία)
καταληκτική ημερομηνία 8/5/06
2008-9
Αφού μελετήσετε τα χωρία Πλάτωνος Νόμοι 966c-967e, ψευδο-Πλάτωνος Επινομίς 974b, 976c-979a, 986c-d και 988a-b, Θεοδώρου Μετοχίτου Ηθικός ή περί παιδείας κεφ. 6-11 και 31-32 και Στοιχείωσις αστρονομική 1,5,1-14, να απαντήσετε στα εξής ερωτήματα:
1) Σε τι έγκειται κατά τον Θεόδωρο Μετοχίτη η αξία της επιστημονικής
"θεωρίας" του κόσμου για τον άνθρωπο;
2) Γιατί ο Μετοχίτης πιστεύει ότι η αστρονομία αποτελεί την τελειότερη
μορφή επιστημονικής γνώσης; Σε ποιο βαθμό η θέση του αυτή είναι πλατωνική;
3) Πώς κατοχυρώνει ο Μετοχίτης τη δυνατότητα και την αυτονομία της
επιστημονικής γνώσης απέναντι στη χριστιανική θεολογία;
1) Σε τι έγκειται κατά τον Θεόδωρο Μετοχίτη η αξία της επιστημονικής
"θεωρίας" του κόσμου για τον άνθρωπο;
2) Γιατί ο Μετοχίτης πιστεύει ότι η αστρονομία αποτελεί την τελειότερη
μορφή επιστημονικής γνώσης; Σε ποιο βαθμό η θέση του αυτή είναι πλατωνική;
3) Πώς κατοχυρώνει ο Μετοχίτης τη δυνατότητα και την αυτονομία της
επιστημονικής γνώσης απέναντι στη χριστιανική θεολογία;
2009-10
«Όταν βλέπεις ένα άγαλμα ή ένα ζωγραφικό πίνακα αναγνωρίζεις την άσκηση της τέχνης. Όταν παρατηρείς από απόσταση την πορεία ενός πλοίου δε διστάζεις να συμπεράνεις ότι η κίνησή του οδηγείται από τη σκέψη και από την τεχνική. Όταν κοιτάς ένα ηλιακό ρολόι ή ένα υδραυλικό ρολόι, συμπεραίνεις ότι λέει την ώρα με βάση την τεχνική και όχι τυχαία, πώς λοιπόν είναι συνεπές να υποθέσει κανείς ότι ο κόσμος, που περιλαμβάνει τόσο τα έργα της τέχνης στα οποία αναφερόμαστε, τους τεχνίτες που τα κατασκεύασαν και κοντά σʼ αυτά οτιδήποτε άλλο, μπορεί να στερείται σκοπού και αιτίας; Ας υποθέσουμε ότι ένας ταξιδιώτης μετέφερε στη Σκυθία ή στη Βρετανία το πλανητάριο, που πρόσφατα κατασκευάστηκε από το φίλο μας τον Ποσειδώνιο, το οποίο σε κάθε περιστροφή αναπαράγει τις ίδιες κινήσεις του Ήλιου, της Σελήνης και των πέντε αστέρων που συμβαίνουν στον ουρανό, μέρα και νύκτα, θα ήταν δυνατό ένας οποιοσδήποτε εντόπιος να αμφιβάλει πως αυτό το πλανητάριο ήταν έργο λογικού όντος; Αυτοί οι σκεπτικιστές, ωστόσο, εκφράζουν αμφιβολίες σχετικά για τον ίδιο τον κόσμο από τον οποίο προέρχονται όλα τα πράγματα και έχουν την αρχή τους, και συζητούν το αν αποτελεί προϊόν τυχαίο, ή αναγκαίο, ή κάποιας Θείας σκοπιμότητας και έμπνευσης. Εκφράζουν μεγαλύτερη εκτίμηση για το κατόρθωμα του Αρχιμήδη στο να κατασκευάσει ένα μοντέλο των περιστροφών στο στερέωμα, απʼ ότι στην ίδια τη φύση που τα δημιούργησε, παρʼ όλο ότι η τελειότητα του πρωτότυπου μας δείχνει μια επιδεξιότητα πολύ μεγαλύτερη από ό,τι η απομίμηση» (Κικέρων, De Natura Deorum II, xxxiv-xxxv [87-88]).
(Price, Derek de Solla, Γρανάζια από τους Έλληνες: Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων. Ένας ημερολογιακός υπολογιστής από το 80 π.Χ., Προλεγόμενα – απόδοση: Ν.Α. Οικονόμου, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Τεχνικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, χ.χ., σελ. 52).
Το κείμενο του Κικέρωνος αναφέρεται σε μια σημαντική διαμάχη ανάμεσα στους υποστηρικτές του δημιουργισμού και της ύπαρξης θείας πρόνοιας και τους αντιπάλους τους.
1. Χρησιμοποιώντας συγκεκριμένα παραδείγματα, να εξηγήσετε με ποιον τρόπο το επιχείρημα που παραδίδει ο Κικέρων προϋποθέτει την πρόοδο που συντελείται κατά την ελληνιστική περίοδο στον τομέα της κατασκευής μηχανών.
2. Να εντάξετε το κείμενο του Κικέρωνος στη διαμάχη μεταξύ δημιουργιστών και αντι-δημιουργιστών με βάση τα χωρία Πλάτωνος Νόμοι X, 889e-897c και Τίμαιος 28a-29b και Λουκρητίου De Rerum Natura IV 823-857 και V 837-877.
Έκταση: 2.000–2.500 λέξεις.
Παράδοση: έως Τρίτη 4-5-2010.
(Price, Derek de Solla, Γρανάζια από τους Έλληνες: Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων. Ένας ημερολογιακός υπολογιστής από το 80 π.Χ., Προλεγόμενα – απόδοση: Ν.Α. Οικονόμου, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Τεχνικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, χ.χ., σελ. 52).
Το κείμενο του Κικέρωνος αναφέρεται σε μια σημαντική διαμάχη ανάμεσα στους υποστηρικτές του δημιουργισμού και της ύπαρξης θείας πρόνοιας και τους αντιπάλους τους.
1. Χρησιμοποιώντας συγκεκριμένα παραδείγματα, να εξηγήσετε με ποιον τρόπο το επιχείρημα που παραδίδει ο Κικέρων προϋποθέτει την πρόοδο που συντελείται κατά την ελληνιστική περίοδο στον τομέα της κατασκευής μηχανών.
2. Να εντάξετε το κείμενο του Κικέρωνος στη διαμάχη μεταξύ δημιουργιστών και αντι-δημιουργιστών με βάση τα χωρία Πλάτωνος Νόμοι X, 889e-897c και Τίμαιος 28a-29b και Λουκρητίου De Rerum Natura IV 823-857 και V 837-877.
Έκταση: 2.000–2.500 λέξεις.
Παράδοση: έως Τρίτη 4-5-2010.
2010-11
Η ιπποκρατική πραγματεία Περί ιερής νούσου προσφέρει πολύτιμα στοιχεία για την πρώιμη αντιπαράθεση ορθολογικών και ανορθολογικών θεραπευτικών προσεγγίσεων. Να εντάξετε αυτήν τη μαρτυρία στο πλαίσιο της συγκεκριμένης αντιπαράθεσης και στη συνέχεια να παρουσιάσετε τα επιχειρήματα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας εναντίον των εξαγνιστών, εντοπίζοντας τα χαρακτηριστικά που καθιστούν τη δική του προσέγγιση διαφορετική από εκείνη των αντιπάλων του.
Έκταση: 2.000–2.500 λέξεις
Παράδοση: έως Τρίτη 10.5.2011
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΕΙΜΕΝΟ
Ιπποκρατική συλλογή, Α΄, Γενική εισαγωγή – μετάφραση – σχόλια: Δ. Λυπουρλής, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, Ηράκλειον 1991, σσ. 124-143.
Ιπποκράτης, Ανθολόγηση – μετάφραση – εισαγωγές – σχόλια: Δ. Λυπουρλής, Τόμ. 1: Ιατρική θεωρία και πράξη, εκδ. Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2000, σσ. 319-382.
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΤΟΥ Ε.Α.Π.
Χριστιανίδης, Γ., κ.ά., Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα, τ. Β΄, Ε.Α.Π., Πάτρα 2000, σσ. 221-254.
ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Jouanna, J., Ιπποκράτης, μτφ. Δ.Δ. Τσιλιβερδής, Ινστιτούτο του Βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1998, σσ. 233-258.
Λέκκας, Γ.Α., «Η αιτιακή θεώρηση της ιατρικής ύλης στο ιπποκρατικό έργο», Φιλοσοφία 38 (2008), σσ. 73-83. Lloyd, G.E.R., «Η επινόηση της φύσης», μτφ. Χ. Μπάλλα, Παλίμψηστον 14/15 (1995), σσ. 77-100.
http://class.eap.gr/LotusQuickr/elp22/PageLibraryC2256E84004300AE.nsf/h_DBAB6A0CB171DAD3C2256E840046A620/CFBA0E2A8F3B10ECC22577B90038332E/?OpenDocument
Έκταση: 2.000–2.500 λέξεις
Παράδοση: έως Τρίτη 10.5.2011
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΕΙΜΕΝΟ
Ιπποκρατική συλλογή, Α΄, Γενική εισαγωγή – μετάφραση – σχόλια: Δ. Λυπουρλής, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, Ηράκλειον 1991, σσ. 124-143.
Ιπποκράτης, Ανθολόγηση – μετάφραση – εισαγωγές – σχόλια: Δ. Λυπουρλής, Τόμ. 1: Ιατρική θεωρία και πράξη, εκδ. Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2000, σσ. 319-382.
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΤΟΥ Ε.Α.Π.
Χριστιανίδης, Γ., κ.ά., Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη: Από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα, τ. Β΄, Ε.Α.Π., Πάτρα 2000, σσ. 221-254.
ΛΟΙΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Jouanna, J., Ιπποκράτης, μτφ. Δ.Δ. Τσιλιβερδής, Ινστιτούτο του Βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1998, σσ. 233-258.
Λέκκας, Γ.Α., «Η αιτιακή θεώρηση της ιατρικής ύλης στο ιπποκρατικό έργο», Φιλοσοφία 38 (2008), σσ. 73-83. Lloyd, G.E.R., «Η επινόηση της φύσης», μτφ. Χ. Μπάλλα, Παλίμψηστον 14/15 (1995), σσ. 77-100.
http://class.eap.gr/LotusQuickr/elp22/PageLibraryC2256E84004300AE.nsf/h_DBAB6A0CB171DAD3C2256E840046A620/CFBA0E2A8F3B10ECC22577B90038332E/?OpenDocument
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου