Η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας υπήρξε μια από τις
σημαντικότερες και πιο αναγνωρισμένες βιβλιοθήκες, καθώς και ένα από τα
μεγαλύτερα κέντρα διάδοσης της γνώσης στην Αρχαιότητα. Ιδρύθηκε τον 3ο αιώνα
π.Χ. Στο ανακτορικό συγκρότημα της πόλης της Αλεξάνδρειας κατά την ελληνιστική
περίοδο της Αρχαίας Αιγύπτου, η βιβλιοθήκη ήταν μέρος ενός ερευνητικού
ιδρύματος γνωστό ως Museion, το οποίο ήταν αφιερωμένο στις μούσες, τις
εννέα θεές των τεχνών. Η ιδέα για τη δημιουργία του μπορεί να ήταν πρόταση του
Δημητρίου του Φαλήρου, ενός εξόριστου Αθηναίου πολιτικού, στον σατράπη της
Αιγύπτου και ιδρυτή της δυναστείας των Πτολεμαίων, Πτολεμαίο Α' Σώτερ, ο
οποίος, όπως και ο προκάτοχός του, Μέγας Αλέξανδρος, προσπαθούσε να προωθήσει η
διάδοση του ελληνικού πολιτισμού. Ωστόσο, πιθανότατα δεν χτίστηκε μέχρι τη
βασιλεία του γιου του, Πτολεμαίου Β΄ Φιλαδέλφου.
Λίγο μετά την ίδρυσή της άνοιξε δεύτερη βιβλιοθήκη, ανάλογη
με την κύρια, αν και μικρότερη. Ένας μεγάλος αριθμός κυλίνδρων παπύρου
αποκτήθηκε χάρη, κυρίως, στις χρηματοδοτούμενες πολιτικές των Πτολεμαίων
βασιλιάδων για την απόκτηση κειμένων. Δεν είναι γνωστό πόσα ακριβώς έργα
αποτελούσαν τις συλλογές του, αλλά υπολογίζεται ότι η κύρια στέγαζε τετρακόσιες
ενενήντα χιλιάδες λογοτεχνικούς, ακαδημαϊκούς και θρησκευτικούς τόμους και η
δεύτερη σχεδόν σαράντα τρεις χιλιάδες. Αυτές οι βιβλιοθήκες μεγάλωσαν τόσο πολύ
που, επί Πτολεμαίου Γ' Ευεργέτη, δημιουργήθηκε εξάρτησή τους στο Σεράπειο της
Αλεξάνδρειας.
Η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας ήταν ένα στολίδι της αρχαίας
γνώσης. Φιλοξενούσε χιλιάδες ειλητάρια και χειρόγραφα που συγκέντρωναν τη γνώση
των αρχαίων πολιτισμών, από έργα της ελληνικής φιλοσοφίας μέχρι επιστημονικά
και λογοτεχνικά κείμενα από διάφορους πολιτισμούς. Ωστόσο, το τραγικό του
πεπρωμένο γράφτηκε στις φλόγες και στην ερημιά.
Ο πιο γνωστός μύθος λέει ότι κατά την κατάκτηση της
Αλεξάνδρειας από τον Ιούλιο Καίσαρα το 48 π.Χ., η βιβλιοθήκη κάηκε σε φωτιά που
ξεκίνησε κατά λάθος κατά τη διάρκεια επίθεσης στον αιγυπτιακό στόλο. Αυτό το
εμβληματικό γεγονός, αν και συζητείται ως προς την ιστορική του ακρίβεια,
συμβολίζει την καταστροφική απώλεια τεράστιου πολιτιστικού πλούτου.
Κατά τη διάρκεια των αιώνων, η βιβλιοθήκη υπέστη πολλαπλές
επιθέσεις και παραμέληση. Οι εμφύλιες αναταραχές, οι λεηλασίες και η φθορά του
χρόνου συνέβαλαν στη σταδιακή παρακμή του. Η εξαφάνιση της Βιβλιοθήκης της
Αλεξάνδρειας αντιπροσώπευε όχι μόνο τη φυσική απώλεια των λογοτεχνικών θησαυρών
της, αλλά και ένα πλήγμα στη δυνατότητα συνεχιζόμενης πνευματικής προόδου.
Η κληρονομιά του παραμένει ως υπενθύμιση του εφήμερου της
ανθρώπινης γνώσης και των καταστροφικών επιπτώσεων της πολιτιστικής
καταστροφής. Αν είχε επιζήσει, η επιρροή του θα μπορούσε να τονώσει περαιτέρω
την επιστημονική και φιλοσοφική ανάπτυξη της ανθρωπότητας. Η Βιβλιοθήκη της
Αλεξάνδρειας εξακολουθεί να αποτελεί σύμβολο της ευθραυστότητας της γνώσης και
της σημασίας της διατήρησης και προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς για τις
επόμενες γενιές.
Η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, παρά την τραγική φυσική της
εξαφάνιση, άφησε μια βαθιά πνευματική κληρονομιά που είχε απήχηση ανά τους
αιώνες. Στην ακμή του, δεν ήταν μόνο ένα κέντρο μάθησης και σπουδών απαράμιλλο
στον αρχαίο κόσμο, αλλά χρησίμευε επίσης ως φάρος πολιτιστικών και
επιστημονικών ανταλλαγών. Μελετητές από όλο τον γνωστό κόσμο ταξίδεψαν στην
Αλεξάνδρεια για μελέτη, έρευνα και συζήτηση, δημιουργώντας ένα χωνευτήρι ιδεών
που τροφοδότησαν την πρόοδο στα μαθηματικά, την αστρονομία, την ιατρική και
πολλά άλλα.
Η απώλεια της Βιβλιοθήκης ήταν ένα καταστροφικό πλήγμα για
την ιστορία της ανθρώπινης γνώσης. Όχι μόνο κάηκαν πολύτιμα λογοτεχνικά και
επιστημονικά έργα, αλλά διαγράφηκαν επίσης κρίσιμες συνδέσεις με το παρελθόν,
περιορίζοντας την κατανόησή μας για τους αρχαίους πολιτισμούς και τη συμβολή
τους στον σύγχρονο κόσμο.
Παρά τη φυσική καταστροφή, ο μύθος και ο θρύλος της
Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας έχει αντέξει, εμπνέοντας γενιές ερευνητών και
συγγραφέων να φανταστούν τι θα μπορούσε να είχε επιβιώσει αυτό το κέντρο
μάθησης. Η επιρροή τους έχει ξεπεράσει τον χρόνο και τον χώρο, υπενθυμίζοντάς
μας τη σημασία της διατήρησης της γνώσης και της προστασίας της πολιτιστικής
μας κληρονομιάς για τις επόμενες γενιές.
Huseyin Boyar
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου