ΕΝΝΟΙΕΣ - ΚΛΕΙΔΙΑ:
- Γενιά του 1920
- Κοινωνική ευθύνη του ποιητή
- Συμβολισμός - (φιλολογικός-κοινωνικός-πολιτικός) ρεαλισμός
- Καταραμένος ποιητής
- Καρυωτακισμός
Ιστορικό & Κοινωνικό Πλαίσιο:
Αποτυχία Μεγάλης Ιδέας, Μικρασιατική καταστροφή, Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, προσφυγιά => πεσιμισμός, αποπροσανατολισμός, απόγνωση, αισθήματα οδύνης και διάλυσης που προκάλεσαν η συντριπτική εθνική ήττα της Μικρασιατικής Καταστροφής και τα επακόλουθα προβλήματα της κοινωνικής ένταξης των προσφύγων.
Ο ποιητής ως πνευματικός άνθρωπος έχει κοινωνική ευθύνη και βρίσκεται σε αναπόσπαστη σχέση με το κοινωνικό περιβάλλον.
Ο Καρυωτάκης βίωση τη βίαιη απόσπαση κι εντέλει τη σύγκρουσή του με το κοινωνικό σώμα. Η αυτοκτονία τους θεωρήθηκε πράξη που υπερέναινε την ατομική σφαίρου του ανθρώπου και πεσελάμβανε σχεδόν συμβολική σημασία ως κοινωνικό γεγονός. Συναρτηένη ε την υπηρεσιακή περιπέτιά του (απόσπαση στην Πρέβεζα) ερμηνεύτηκε ως χειρονομία δημόσιας αντεκδίκησης.
Ο Καρυωτάκης βίωση τη βίαιη απόσπαση κι εντέλει τη σύγκρουσή του με το κοινωνικό σώμα. Η αυτοκτονία τους θεωρήθηκε πράξη που υπερέναινε την ατομική σφαίρου του ανθρώπου και πεσελάμβανε σχεδόν συμβολική σημασία ως κοινωνικό γεγονός. Συναρτηένη ε την υπηρεσιακή περιπέτιά του (απόσπαση στην Πρέβεζα) ερμηνεύτηκε ως χειρονομία δημόσιας αντεκδίκησης.
Τρεις ποιητικές συλλογές:
Ο πόνος του ανθρώπου και των πραγμάτων (1919)
Νηπενθή (1921-ομηρική λέξη που σημαίνει αυτά που διώχνουν το πένθος)
Ελεγεία και σάτιρες (1927= η δραστικότερη έκφραση του ιστορικοκοινωνικού στίγματος της εποχής ανάμεσα στον α΄ και β΄ παγκοσμιο πόλεμο-στο πρόσωπο του Καρυωτάκη θάβεται η Μεγάλη Ιδέα)
Γενιά του ’20: κύρια χαρακτηριστικά της:
Χαμηλόφωνος λυρισμός, χρηση καθημερινού λεξιλογίου, αίσθηση πίκρας για την απώλεια των ιδανικών και απογοήτευσης από την αδιάφορη και μίζερη ζωή της πόλης, νοσταλγία των περασμένων και διαθεση φυγής στη φύση και στο πραγματικό ή ονειρικό ταξίδι
Άλλοι ποιητές της γενιάς του 20:
Τέλος Αγρας, Ναπολεων Λαπαθιώτης, Κώστας Ουράνης, Ρώμος Φιλύρας
Αντιθετικά Ζεύγη
π.χ. δυστυχισμένο παρόν – ευτυχισμένο παρελθόν.
Όλα τα αντιθετικά ζεύγη, δηλώνουν πως η σύγχρονη ζωή είναι ρηχή, άρα απατηλή και νόθα, ενώ η ζωή του παρελθόντος είναι ουσιώδης.
κυνήγημα του ιδανικού κι έπειτα η αποτυχία, ο πόθος κι έπειτα η απάτη, η πλάνη κι έπειτα η απογοήτευση=διάσταση ανάμεσα στις επιθυμίες και τις ψυχικές διαθέσεις του ατόμου και την περιβάλλουσα αντικειμενική πραγματικότητα. Η διάσταση αυτή φτάνει ως την ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΡΗΞΗ- η αντίθεση μετατίθεται από τη σχέση υποκειμενικού-αντικειμενικού στη σχέση φαινομένου-ουσίας (καψωμενος)-τέλος παραδοχή του Κοσμικού τίποτε, του απόλυτου μηδενός, που συνδέεται με τη συνείδηση της τραγικότητας του κόσμου και τη συνακόλουθη οριστική επιλογή του θανάτου έναντι της ζωής-σάτιρες κυρίως=κέντρο της θεματικής η τετριμμένη ρηχότητα της σύγχρονης ζωής-άγρας ρεαλιστικήεκφραστική προοπτική του τραγικού ρομαντικού, νεοαστικός ρεαλισμός σε τρεις κατηγορίες: φιλολογικός, κοινωνικός και πολιτικός-σάτιρες επίσης συγκροτούν το αδιέξοδο κοινωνικό πλαίσιο της πεισιθάνατης βιοθεωρίας του Κ.-επίσης κεντρικό θέμα η ποίηση (περισσότερα από τα μισά): κατάδειξη αδυναμίας της ποίησης να αποτρέψει τη συγκρουσιακή και εντέλει αδιέξοδη σχέση με την πραγματικότητα, ειρωνική και αυτοσαρκαστική προβολή της συμβατικότητάς της ως δραστηριότητας που έχασε πια κάθε κοινωνική λειτουργικότητα-στα ποιήματα ποιητικής το πρόβλημα της υπαρξιακής αγωνίας και ματαιότητας συναρτάται με το πρόβλημα της (περιθωριοποιημένης) θέσης του ποιητή στην κοινωνία-μια ταπεινή τέχνη χωρίς ύφος (εμβατηριο πένθιμο και κατακόρυφο) τον οδηγεί στα όρια της σιγής-την οριστική παράδοση του ποιητικού λόγου στη σιωπή
Θεματικές κατηγορίες:
Φιλολογικός κύκλος
Κοινωνικός κύκλος
Πολιτικός ρεαλισμός
Γράφει τα λεγόμενα «ποιητικά ποιήματα».
Με την ποίησή του δηλώνει ότι η ποίηση αδυνατεί να αντιστρέψει ό,τι πεσιμιστικό υπάρχει, οπότε είναι μια ταπεινή τέχνη, χωρίς ύφος, που αγγίζει τα όρια της φυγής.
Γλώσσα:
Χρησιμοποιεί και καθαρεύουσα και δημοτική, αλλά κατά βάση δημοσιοϋπαλληλική καθαρεύουσα.
Σε ό,τι αφορά τη μορφολογία, οι κανόνες της έμμετρης ποίησης ακολουθούνται πιστά. Στην προσπάθεια υπονόμευσης του παραδοσιακού επιχειρεί μετρικές παραβάσεις κάποιες φορές.
ανομοιογένεια γλωσσικού υλικού-παράλληλη χρηση ή ανάμιξη τύπων καθαρεύουσας (δημοσιοϋπαλληλικής) και δημοτικής-ροπή για την καθαρεύουσα=απεμπλοκή από κανονιστική γραμμή γενιάς 80 δημοτιστικής ορθοδοξίας-εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων ακολουθεί τους κανόνες της έμμετρης ποίησης (ιαμβικός ρυθμός, στραφικά συστήματα, ομοιοκαταληξία κ.α.)-Παπαζογλου διεξοδικά: χαρακτηριστικό της η προμελετημενη παραφωνία, ο παράταιρος ήχος, μεθοδευμένες μετρικές παρεμβάσεις (ασυνήθιστες τομές, υπερβολικοί διασκελισμοί, παρατονισμοί κα) εξυπηρετούν την αργή αλλά σταθερή υπονόμευση του παραδοσιακού μετρικού οργανισμού-δεν ανανέωσε το νεότερο ελληνικό στίχο αλλά εξέφρασε την πίεση που ασκείται στο εσωτερικό της παραδοσιακής φόρμας του=η πίεση στο περιεχόμενο=κοινωνική ασφυξία που βρίσκει διαφυγή στην κιονωνική καταγγελία συνοδεύεται από την αδυναμία της πλήρους έκφρασης μέσα στα παραδοσιακά σχήματα
«Ποιητική»:
Επηρεασμένος από Γαλλικό συμβολισμό.
Χρησιμοποιεί τον υπερβατικό συμβολισμό (αφηρημένες εικόνες, μουσική υποβολή του λόγου, με σκοπό να δημιουργηθεί μια ιδεατή πραγματικότητα).
Το γεγονός ότι βρίσκεται σε ρήξη με την πραγματικότητα, τον κάνει Ρεαλιστή.
Βρίσκεται δε σε δυσαρμονία με την αρνητική πραγματικότητα.
Σε καμία περίπτωση δεν είναι ρομαντικός, γιατί είτε ως ποιητής είτε μέσω των ηρώων του έργου του, δεν καταφέρνει να αναδείξει τα ιδεώδη του ρομαντισμού.
τεχνοτροπία του πριν από τις σάτιρες επιρροή από γαλλικό συμβολισμό-ιμπρεσσιονιστικός συμβολισμός του συναισθήματος (δυσφορία και αρνητική διάθεση του ποιητή δεν δηλώνονται ρητά αλλά υποβάλλονται μέσα από τα θλιβερά και πένθιμα τοπία και πράγματα)-στα ελεγεία υπερβατικός συμβολισμός=αφηρημένες εικόνες και μουσική υποβολή του λόγου επιχειρούν να συλλάβουν και να αποδώσουν μια ονειρική ή ιδεατή πραγματικότητα-τύπος καταραμένου ποιητή (αναπτύχθηκε στα πλαίσια του γαλλικού συμβολισμού)=ο ποιητής που βρίσκεται σε διαρκή δυσαρμονία με την περιβάλλουσα πραγματικότητα, κυριαρχείται από ολέθρια πάθη και συνθέτει το έργο του αναλώνοντας τον εαυτό του αφού ζωή και τέχνη είναι αδιαίρετες-σάτιρες=στροφή του στον ρεαλισμό-άρρηκτος δεσμός ποίησης και ζωής-το έργο του σε σύγκριση με την ελληνική ποιητική πραγματικότητα της εποχής του αναδεικνύεται σε σημείο ρήξης-ο Κ. Όχι μόνο αρνείται αλλά στις σάτιρες χλευάζει τις υπερβατικές ιδιοτητες της ποίησης-η ποίηση του σε ένα μεταιχμιακό σημείο=στοιχεία παραδοσιακής αντίληψης συνυπάρχουν με στοιχεία ποίησης μοντέρνας αντίληψης (χαμηλόφωνος, υποβλητικός, εξομολογητικός, μελαγχολικός λυρισμός συνυπάρχουν με οξυμένη κραυγη της απελπισίας και με ρεαλιστική, ειρωνική και (αυτο)σαρκαστική κοινωνική καταγγελία- η ώριμη ποίηση του ελεγεία και σατιρες=προμηνυμα νέας εαρχής ποιητικού κύκλου-ορισμένα ποιήματα από εδώ συνδυάζουν με ανεπανάληπτο τρόπο την υπαρξιακή αγωνία, την αναφορά της ποιησης στον εαυτό της και την κοινωνική καταγγελία (όχι βασισμένη σε συγκεκριμένη ιδεολογική θέση)
Καρυωτακισμός:
α) Η πεισιθάνατη αντιμετώπιση της ζωής.
β) Η Μυθοποίηση του Καρυωτάκη από τους νεότερους ποιητές και κριτικούς.
Σε λογοτεχνικό επίπεδο (περιεχομένου) εννοούμε την προβληματική σχέση του ποιητή με τον κοινωνικό περίγυρο και την προσπάθειά του για κοινωνική διαμαρτυρία, ψυχολογική ελευθερία και ρήξη με την κρατούσα ιδεολογία.
η στάσιμη και αρνητική μίμηση του έργου του Κ.-μετά δύο σημασίες=α)πεισιθάνατη αντιμετώπιση της ζωής (γενιά του 30-Σεφέρης νεανικός Ρίτσος, της πρώτης (Αναγνωστάκης) και δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς και β) τη μυθοποίηση του προσώπου του Κ. από νεότερους ποιητές και κριτικούς-ποίηση και θάνατος-κοινωνιολογικό στίγμα καρυωτακισμού=ενδιαφέρον εξαρτώμενο όχι από το ποιόν της ποίησης αλλά από το ποσόν της ιδιορρυθμίας, της απόκλισης από το μέσο ανθρώπινο όρο –Κ. για τους περισσότερους=ποιητής αρνητής, κοινωνικός αντικομφορμιστήςà καρυωτακισμός δεν είναι τόσο ποιητικό φαινόμενο όσοκοινωνικό και αισθητικό , αφορμάται από την ποίηση και προεκτείνει την προβληματική σχέση ποιητή και κοινωνικού περίγυρου σε πρόβλημα ΑΤΟΜΟΥ και ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ (Τζιόβας) καρυωτακισμός=τρόπος της νεότερης ποίησης να κοινωνικο-ποιείται, να αντικρύζει τον κοινωνικό ρόλο και το αδιέξοδό της συμβολοποιώντας στοιχεία του προσώπου και του εργου του Καρυωτάκη.
ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΝΘΟΛΟΓΙΟΥ:
Κώστας Καρυωτάκης (1896-1928):
«Δον Κιχώτες» (421) -- Δραστηριότητα 3: Ποια η σχέση του με εκείνο του Ουράνη; Ποια η στάση του απέναντι στον ιδεαλισμό τύπων όπως ο ήρωας του Θερβάντες;
Γράφτηκε ως απάντηση στις συμβατικότητες σονέτου Ουράνη και Νουμά. Σάτιρα με στόχο συμβολικό και "φιλολογικό" (φαινομενικά ώστε να μην εκθέσει σε κίνδυνο τον δημόσιο υπάλληλο-ποιητή. Νεορομαντική εκδοχή του Ήρωα -ποιητή που μεγαλοπρεπής και μόνος 'πάει μπροστά' αφήνοντας πίσω του την ειρωνεία των κοινών ανθρώπων. Απομυθοποιεί έντεχνα και ειρωνικά την ιδεαλιστική και ρομαντική παρουσίαση των δύο υπογραμμίζοντας τη δική του προσωπική ερμηνεία.
Αντιθέσεις εμφανείς (λέξεις με κεφαλαία γράμματα): Ιδέα vs Λογική, Ζωή vs Όνειρο.
Παρόλα αυτά, το συμπέρασμα δεν είναι ότι ο ηρωισμός είναι γελοίος και η ηττοπάθεια ηρωική, αλλά η αίσθηση ότι ο ποιητής αποστασιοποιείται ειρωνικά από την απλότητα τέτοιων αντιθέσεων.
Ο Καρυωτάκης τοποθετεί τον ήρωά του να συγχρωτίζεται με το χυδαίο πλήθος και να γίνεται πιο ανθρώπινος από τον επηρμένο ήρωα του Θερβάντες, αφού στο τέλος πληρώνει το τίμημα (δάκρυ) για τη μάταιη πληγή του. Και εκεινος απαρνιέται τις χίμαιρες της ιπποσύνης που πίστευε.
Οι δύο τελευταίες στροφές σημασιοδοτούν την ανθρώπινη διάσταση οποιουδήποτε εγχειρήματος.
Γράφτηκε ως απάντηση στις συμβατικότητες σονέτου Ουράνη και Νουμά. Σάτιρα με στόχο συμβολικό και "φιλολογικό" (φαινομενικά ώστε να μην εκθέσει σε κίνδυνο τον δημόσιο υπάλληλο-ποιητή. Νεορομαντική εκδοχή του Ήρωα -ποιητή που μεγαλοπρεπής και μόνος 'πάει μπροστά' αφήνοντας πίσω του την ειρωνεία των κοινών ανθρώπων. Απομυθοποιεί έντεχνα και ειρωνικά την ιδεαλιστική και ρομαντική παρουσίαση των δύο υπογραμμίζοντας τη δική του προσωπική ερμηνεία.
Αντιθέσεις εμφανείς (λέξεις με κεφαλαία γράμματα): Ιδέα vs Λογική, Ζωή vs Όνειρο.
Παρόλα αυτά, το συμπέρασμα δεν είναι ότι ο ηρωισμός είναι γελοίος και η ηττοπάθεια ηρωική, αλλά η αίσθηση ότι ο ποιητής αποστασιοποιείται ειρωνικά από την απλότητα τέτοιων αντιθέσεων.
Ο Καρυωτάκης τοποθετεί τον ήρωά του να συγχρωτίζεται με το χυδαίο πλήθος και να γίνεται πιο ανθρώπινος από τον επηρμένο ήρωα του Θερβάντες, αφού στο τέλος πληρώνει το τίμημα (δάκρυ) για τη μάταιη πληγή του. Και εκεινος απαρνιέται τις χίμαιρες της ιπποσύνης που πίστευε.
Οι δύο τελευταίες στροφές σημασιοδοτούν την ανθρώπινη διάσταση οποιουδήποτε εγχειρήματος.
«Αφιέρωμα» (423)
«Επιστροφή» (423)
«Κριτική» (424)
«Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα» (424)
«Είμαστε κάτι» (425) -- Δραστηριότητα 5 (+ Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα): Ποιο το βασικό θεματικό στοιχείο τους;
Σύμφωνα με Λεοντάρη με τον Καρυωτάκη η ν.ε. ποίηση για πρώτη φορά συναντά το αδιέξοδό της, το οποίο είναι το φτάσιμο στα "όρια της σιγής", όταν ο ποιητικός λόγος αυτοκαταργείται α) λόγω της εκφραστικής αδυναμίας του να αρθρωθεί β) εξαιτίας της κοινωνικής περιθωριοποίησης και απαξίωσής του. Ατομικές και συλλογικές πτυχές της αβάσταχτης αίσθησης της ουσίας της ποιητικής λειτουργίας. Συναισθηματική απόγνωση και ψυχική διάλυση του ποιητικού υποκειμένου.
«Όλοι μαζί» (426)
«Εμβατήριο πένθιμο και κατακόρυφο» (427)
«Σταδιοδρομία» (428) -- Δραστηριότητα 2: (+ Όλοι μαζί) : Ποια τα 4 κύρια χαρακτηριστικά της ψυχολογίας και της δημόσιας συμπεριφοράς των μεταπολεμικών λογίων / ποιητών, έτσι όπως αυτά σατιρίζονται στα 2 ποιήματα;
Ανήκουν στις Σάτιρες και σατιρίζουν με καυστικότητα τον εγωτισμό και τη ματαιοδοξία των νέων ποιητών πουι θεωρούν την ποίηση μέσο κοινωνικής προβολής και καταξίωσης.
Προσποιητή εκδήλωση καλών συναισθημάτων, ενός υψιπετούς τρόπου σκέψης που είθισται να συνδέονται με την ποιητική ιδιοσυγκρασία.
Την πλήρη αποδοχή μιας δημόσιας συμπεριφοράς συναναστροφών και φιλοφρονήσεων που τους κάνει αρεστούς στους ομότεχνους.
Την περιθωριοποίηση και αποκοπή τους από τα πραγματικά προβλήματα της κοινωνίας.
Κατά βάθος οι ποιητές έχουν επίγνωση της ματαιότητας και της κοινωνικής απόρριψης της ποιητικής τους "σταδιοδρομίας".
Ανήκουν στις Σάτιρες και σατιρίζουν με καυστικότητα τον εγωτισμό και τη ματαιοδοξία των νέων ποιητών πουι θεωρούν την ποίηση μέσο κοινωνικής προβολής και καταξίωσης.
Προσποιητή εκδήλωση καλών συναισθημάτων, ενός υψιπετούς τρόπου σκέψης που είθισται να συνδέονται με την ποιητική ιδιοσυγκρασία.
Την πλήρη αποδοχή μιας δημόσιας συμπεριφοράς συναναστροφών και φιλοφρονήσεων που τους κάνει αρεστούς στους ομότεχνους.
Την περιθωριοποίηση και αποκοπή τους από τα πραγματικά προβλήματα της κοινωνίας.
Κατά βάθος οι ποιητές έχουν επίγνωση της ματαιότητας και της κοινωνικής απόρριψης της ποιητικής τους "σταδιοδρομίας".
«Αισιοδοξία» (429)
«Πρέβεζα» (430) -- Δραστηριότητα 1 (+ εμβατήριο πένθιμο και κατακόρυφο): Μπορούν τα δύο ποιήματα να θεωρηθούν προμηνύματα της αυτοκτονίας του Καρυωτάκη;
Στο Εμβατήριο: με ειρωνική-σαρκαστική διάθεση το θέμα της αυτοκτονίας ως έσχατης λύσης.
Στο Πρέβαζα: χαρακτηρίστηκε ως "μελέτη θανάτου".
Κριτικές: ειλικρίνεια Καρυωτάκη, σύμπτωση του έργου προς τη ζωή του, αυτοκτονία ως "επισφράγιση" του έργου του.
Beaton: η ποιητική πορεία του έφτασε στο απόγειό της με την αυτοκτονία.
Σήμερα, μας απασχολούν όχι ως βιογραφικά τεκμήρια μιας ιδιάζουσας περίπτωσης ανθρώπου που έκανε τον πιθανώς σχεδιαζόμενο θάνατό του θέμα του ποιητικού του έργου, αλλά ως πυκνά στα νοήματά τους και δραστικά στην έκφρασή τους καλλιτεχνικά προϊόντα (Εμβατήριο: κομβικό ποίημα ποιητικής με την ανακάλυψη της ταπεινής τέχνης χωρίς ύφος, Πρέβεζα: συνδυάζει την υπαρξιακή αγωνία με το αίσθημα της κοινωνικής απομόνωσης του ατόμου και της επαρχιακής μιζέριας).
Στο Εμβατήριο: με ειρωνική-σαρκαστική διάθεση το θέμα της αυτοκτονίας ως έσχατης λύσης.
Στο Πρέβαζα: χαρακτηρίστηκε ως "μελέτη θανάτου".
Κριτικές: ειλικρίνεια Καρυωτάκη, σύμπτωση του έργου προς τη ζωή του, αυτοκτονία ως "επισφράγιση" του έργου του.
Beaton: η ποιητική πορεία του έφτασε στο απόγειό της με την αυτοκτονία.
Σήμερα, μας απασχολούν όχι ως βιογραφικά τεκμήρια μιας ιδιάζουσας περίπτωσης ανθρώπου που έκανε τον πιθανώς σχεδιαζόμενο θάνατό του θέμα του ποιητικού του έργου, αλλά ως πυκνά στα νοήματά τους και δραστικά στην έκφρασή τους καλλιτεχνικά προϊόντα (Εμβατήριο: κομβικό ποίημα ποιητικής με την ανακάλυψη της ταπεινής τέχνης χωρίς ύφος, Πρέβεζα: συνδυάζει την υπαρξιακή αγωνία με το αίσθημα της κοινωνικής απομόνωσης του ατόμου και της επαρχιακής μιζέριας).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου