Τόμος Β, Κεφ. 3
Φιλοσοφία
Με βάση τις προσωπικότητες που κυριάρχησαν και τα προβλήματα που την απασχόλησαν, η Ελληνική - Φιλοσοφία χωρίζεται σε 3 περιόδους:
Α) κοσμολογική περίοδος (585 π.Χ. – μέσα 5ου αι.): Κύριο μέλημα τους η λύση του προβλήματος της φύσης και της γένεσης του κόσμου.
Β) Σωκράτης, Πλάτωνας και Αριστοτέλης. Ανθρωποκεντρική περίοδος: στρέφεται η προσοχή στον ίδιο τον άνθρωπο και στο νόημα της ύπαρξης του (μέσα 5ου αι. π.Χ. – 322 π.Χ.)
Γ) Μετα – αριστοτελική φιλοσοφία. Ατομικιστική περίοδος (322 π.Χ. – 529 μ.Χ.) : η φιλοσοφία στρέφεται προς τον ατομικισμό (έχουμε τάσεις συγχώνευσης διαφόρων δογμάτων ή θεωριών)
Πρώτος φιλόσοφος ο Θαλής και οι διάδοχοι του: πίστευαν ότι θα εξηγούσαν την φύση και την γέννηση του κόσμου εάν εντοπίσουν την ουσία που αποτελεί τον κόσμο. Θεωρούσαν ότι παρόλο την φαινομενική μεταβλητότητα και πολλαπλότητα του κόσμου υπάρχει μια σταθερότητα που βρίσκεται σε μια μόνη και αναλλοίωτη αιώνια ουσία, η οποία είναι δυναμική και δημιούργησε εξελικτικά όλα τα πράγματα και η φθορά τους τα επιστρέφει σε αυτήν.
(Μονισμός) Θαλής – νερό, Αναξίμανδρος – άπειρο, Αναξιμένης – αέρας.
Υπήρχε όμως διαμάχη μεταξύ μονισμού –πλουραλισμού ο Ηράκλειτος απέρριψε όλες τις θεωρίες περί εξελίξεως του κόσμου εκ μιας ουσίας και δήλωσε ότι η πραγματικότητα είναι η παρούσα. Παρομοίασε τον κόσμο με φωτιά, και 2 βασικές αρχές:
α) ο κόσμος και τα πάντα βρίσκονται σε διαρκή κίνηση – μεταβολή από μια κατάσταση σε άλλη.
β) ο κόσμος γεννιέται από μια διαρκής πάλη αντιθέτων.
Στον Ηράκλειτο απήντησε ο Παρμενίδης (ελεατική), που προσπάθησε να αποδείξει την ενότητα – σταθερότητα του κόσμου μέσω λογικών επιχειρημάτων που έδειχναν ότι δεν υπάρχει κίνηση. Ο κόσμος των αισθήσεων είναι μια αυταπάτη πραγματικότητας που βρίσκεται σε κόσμο υπερβατικό και η αιώνα αμετάβλητη ουσία είναι νοητή. Με την υπονόμευση των αισθήσεων και του υλικού κόσμου ο Παρμενίδης έπληξε τον υλισμό των Ιώνων φιλοσόφων και άνοιξε τον δρόμο για την αφηγημένη σκέψη. Οι πρωσωκρατικοί προσπάθησαν να σώσουν τα φαινόμενα συνδυάζοντας τις αντίθετες θεωρίες του Ηράκλειτου και του Παρμενίδη αποδεχόμενοι την αιώνια – αμετάβλητη – δυναμική ουσία του κόσμου αλλά αποποιήθηκαν την μοναδικότητα της εισάγοντας περισσότερες (πλουραλισμός).
Ο Εμπεδοκλής: ο κόσμος αποτελείται από συνδυασμούς στοιχείων (γη – αέρα – φωτιά – νερό), αμετάβλητα – αιώνια σε κίνηση σε αναλογίες έλκονται – σμίγουν – απωθούνται εξαιτίας της Φιλίας - Έριδος.
Ο Αναξαγόρας: ο κόσμος, αποτελείται από άπειρα πρώτα στοιχεία και η κινούσα αιτία της πανσπερμίας, ο Νους.
Δημόκριτος (ατομικοί): ο κόσμος των αισθήσεων αποτελείται από συμπλέγματα ατόμων και κενού, που οφείλονται σε τυχαίους συνδυασμούς, μεταβαλλόμενα γίνονται και φθείρονται με αναλλοίωτο – αιώνιο χαρακτήρα των ατόμων.
Το μεγαλύτερο επίτευγμα των προσωκρατικών ήταν:
α) η προσπάθεια ερμηνείας του κόσμου με βάση την λογική και φυσικούς όρους άνευ υπερφυσικών ερμηνειών.
β) καθιέρωσαν την συνήθεια της ανοικτής κριτικής συζήτησης των θεωριών. Σημαντικός παράγων το ανταγωνιστικό περιβάλλον της Π-Κ, μέσα στο οποίο οι πολίτες συζητούσαν και οι γνώμες τους εκτιμώνται.
Ανθρωποκεντρική Περίοδος (μέσα 5ου – 322 π.Χ.)
Αυτή η δεύτερη φιλοσοφική περίοδος τοποθετείται στην Αθήνα με εκπρόσωπο τον Σωκράτη που ανανέωσε την φιλοσοφία στρέφοντας το ενδιαφέρον στον άνθρωπο και το νόημα της ύπαρξης του. Αιτία οι ιδιαίτερες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες που επικρατούσαν την εποχή εκείνη (434 π.Χ.) και το ενδιαφέρον των πολιτών για τους νόμους που διέπουν την ανθρώπινη συμπεριφορά για την προσωπική τους ευτυχία. Εκείνη την εποχή επικρατούσαν οι σοφιστές που δίδασκαν ότι δεν υπάρχει απόλυτη γνώση λόγω της συμβατικότητας των ανθρωπίνων πράξεων, επίσης οι αρχές και οι αξίες τους είναι υποκειμενικές.
Ο Σωκράτης πίστευε ότι υπάρχει απόλυτη γνώση, καθώς υπάρχει κοινή ηθική συνείδηση, μέσα στην οποία οι ηθικές αρχές και έννοιες βρίσκονται σε λανθάνουσα κατάσταση, καθορισμένες με κοινά κριτήρια, που αποτελούν ηθικά πρότυπα. Αντίθετα με τους προσωκρατικούς, εισήγαγε την θεωρία της γνώσης όχι επί υλικών αλλά επί ηθικών εννοιών που τις διέπουν οι πράξεις των ανθρώπων.
2) Ενότητα αρετών (οι ηθικές αρετές είναι αλληλένδετες, μία = όλες).
3) Αρετή = ευδαιμονία (η ορθή γνώση του ανθρώπου που οδηγεί στην ευτυχία.
Σωκράτης:
α) Θεμελίωσε επιστημονικώς την Ηθική (δίδοντας την έμφαση σε ηθικά ζητήματα.
β) καθιέρωσε έναν νέο τρόπο σκέψης, την αφηγημένη, με αναζήτηση της καθολικότητας και αφαίρεσης μέσω επί μέρους και συγκεκριμένου.
γ) άνοιξε την οδό για την γένεση της λογικής, με την συστηματική χρήση της επαγωγής.
Πλάτωνας:
Στήριξε την Φιλοσοφία του Σωκράτη και την βελτίωσε, έχοντας σαφώς ευρύτερα φιλοσοφικά ενδιαφέροντα, και επηρεάσθηκε από τις θεωρίες του Ηράκλειτου – Παρμενίδη -Πυθαγόρα, με την θεωρία των Ιδεών: Εξύψωσε τις απλές ηθικές έννοιες του Σωκράτη σε αυθυπόστατης ουσίας, της ιδέας, αναγάγοντας την διδασκαλία του Σωκράτη σε μεταφυσική θεωρία.
Διέκρινε 2 κόσμους, τον αισθητό γήινο διαρκώς μεταβαλλόμενο και στον υπεραισθητό – ιδανικό – επουράνιων που είναι αιώνιος και αμετάβλητος.
Ο Ιδανικός κόσμος ο μόνος πραγματικός και που παρέχει γνώσιν, περιέχει τις ιδέες: αυτές είναι φωτεινές υπάρξεις με ψυχή και κίνηση, άυλες (χωρίς υλική υπόσταση) και άφθαρτες – τέλεια παραδείγματα. Όλα όσα θεωρούμε στο παρόν αληθινά δεν είναι παρά είδωλα των Ιδεών, οι οποίες είναι προσιτές με τον Νου. Η διαδικασία της γνώσης είναι διαδικασία ανάμνησης. Η γνώση των Ιδεών ελαφρύνει την ψυχή.
Προορισμός του ανθρώπου είναι η φυγή από τον υλικό κόσμο και η ομοίωση του με τον Θεό, μέσω 3 αρετών αντίστοιχες των μερών της ψυχής (σοφία – ανδρεία – σωφροσύνη) που γεννούν την 4η - Δικαιοσύνη.
Ο Πλάτωνας οδήγησε στο αποκορύφωμα την τάση για καθολικότητα - αφαίρεση του Σωκράτη.
Με την Πλατωνική φιλοσοφία εισερχόμαστε στον χώρο της καθαρής αφηγημένης σκέψεως, τις το μήνυμα ότι η γνώση του κόσμου συγκροτείται μόνο με καθολικές – αμετάβλητες ιδέες, που προαναγγέλλει τον σύγχρονο τρόπο σκέψης.
Αριστοτέλης:
Έτεινε και αυτός προς την καθολικότητα και διατύπωνε πρότυπα βάση αφηρημένου συλλογισμού. Διακρίνεται για την πραγματιστική – ορθολογική σκέψη μελετώντας την γνώση χάριν αυτής. Θεωρούσε τον κόσμο των φαινομένων – αληθινό, ξεφεύγοντας από την μεταφυσική έρευνα του Πλάτωνα στρεφόμενος στην συστηματική παρατήρηση και την έρευνα. Διέκρινε την ανθρώπινη γνώση σε 3 είδη:
1) Θεωρητική (φυσική: βιολογική – μετεωρολογική – αστρονομική – ψυχολογική) μεταφυσική (θεολογία), μαθηματικά (αριθμητική – γεωμετρία – οπτική – αρμονική – μηχανική)
2) Πρακτική (πολιτική-ηθική-οικονομία)
3) Ποιητική (ρητορική-τέχνη)
Ο Αριστοτέλης πραγματεύτηκε την λογική ξεχωριστά, ιδρύοντας την Λογική επιστήμη και την επιστήμη της Συλλογιστικής.
Τα κυριότερα σημεία της μετάφρασης:
--τα αντικ, της ορθής γνώσεως δεν υπάρχουν ανεξάρτητα σε υπερβατικό κόσμο αλλά είναι σύμφυτα στην φύση. Η ύλη είναι η δύναμις, ενώ το είδος είναι η ενέργεια.(εντελέχεια είναι)
--όλα τα της φύσεως πράγματα γέννιονται χάριν 4 αιτίων (υλικό – ποιητικό – μορφικό – τελικό) (θεωρία αιτιότητας).
-- Η κίνηση – μεταβολή που υπόκεινται τα της φύσεως πράγματα είναι η διαδικασία τελείωσης τους, ή η πορεία της δυνάμεως προς την ενέργεια. Κατά την κίνηση αυτή από το δυνητικό στο πραγματικό, η ύλη είναι το κινούμενο και το είδος το κινούν.
--Η πρώτη αιτία κινήσεως και μεταβολής στον κόσμο των αισθήσεων και στο σύμπαν είναι το αιώνιο άυλο ακίνητο, ο Θεός (πρώτον κινούν ακίνητο)
Στον Αριστοτέλη οφείλεται η πρώτη περί ηθικής έκθεση που την πραγματεύεται από την άποψη με τον οποίο μπορεί να συμβάλει στην ευτυχία των ανθρώπων. Κριτήριο της ανθρώπινης συμπεριφοράς: η αρετή είναι το μέσον (θεωρία – Μεσότητας). Διέκρινε επίσης 2 κατηγορίες αρετών: ηθικές – διανοητικές στις οποίες η ευδαιμονία επιτυγχάνεται με την άσκηση των πρώτων και λιγότερο των άλλων.
ΑΤΟΜΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (322 π.Χ. – 529 μ.Χ.)
Αυτήν την περίοδο η φιλοσοφία στρέφεται στην ικανοποίηση του πνεύματος, και στον ατομικισμό, με τις μεγαλύτερες επιδόσεις στον κλάδο της ηθικής. Αίτιον η κρίση της πόλεως, και ο κλονισμός θρησκείας – ηθικής. Οι άνθρωποι αναζητούν την νέα τους ταυτότητα στο κοινωνικό σύνολο. Επίσης το κέντρο της Ελληνικής φιλοσοφίας μετατοπίζεται στην άλλες πόλεις και πλέον έχουμε σχολές και όχι πρόσωπα.
Κυνικοί (Διογένης): οι καθιερωμένες ανθρώπινες αξίες και φιλοδοξίες είναι περιττές. Η αληθινή ευδαιμονία επιτυγχάνεται με απλή ζωή σαν των ζώων.
Σκεπτικισμός (Πύρρων): Η ορθή γνώση της φύσης των πραγμάτων δεν μπορεί να αποκτηθεί μέσω εμπειρίας του ορατού κόσμου, διότι οι αισθήσεις μας εξαπατούν. Αποφυγή δεσμεύσεων από απόψεις πλην προσωπικές.
Επικούρειος σχολή ( επίκουρος): Η ευδαιμονία επιτυγχάνεται με αταραξία – ηδονή (ηρεμία – ψυχική υγεία) και φυσική ζωή. Για την μεταθανάτιο ζωή πίστευαν ότι το σύμπαν διέπεται από την τύχη αποκλείοντας την θεϊκή παρέμβαση, η ψυχή είναι θνητή.
Στωική σχολή (Ζήνων): Κυριότερη ιδέα της η ευδαιμονία βρίσκεται στην προσπάθεια να φθάσει κανείς στην αρετή, που σήμαινε φυσική ζωή και σκοπός του ανθρώπου είναι η αρμονική ζωή με τους γύρω. Με τον έλεγχο των παθών (απάθεια), τον έλεγχο των συναισθημάτων (αταραξία), την αποδοχή της ειμαρμένης, ο στωικός πιστεύει ότι όλα διέπονται από τη θεία βούληση.
Νεοπλατωνισμός (Πλωτίνος): Σκοπός του ανθρώπου είναι να βοηθήσει την επάνοδο της ψυχής του μετά τον θάνατο στην αρχική κατάσταση σε ανώτερο κόσμο μέσω ομοιώσεως με το θείον.
Η επιστήμη
Οι Έλληνες έθεσαν τα θεμέλια της επιστήμης μέσω 3 σταδίων:
1)υποστήριξαν την δυνατότητα της επιστημονικής έρευνας και συζητήσεως. Προσωκρατικοί: προσπάθεια εξήγησης της φύσης με φυσικούς όρους και συνήθεια συζητήσεως θεωριών.
2) διαμορφώνεται η γενική μεθοδολογία της επιστημονικής έρευνας, ο Πλάτωνας υποστήριξε την μαθηματικοποίηση της επιστήμης, ο Αριστοτέλης την συστηματική παρατήρηση, έρευνα, αναζήτηση της αιτίας των φυσικών φαινομένων.
3) εφαρμογή μεθοδολογίας Πλάτωνας – Αριστοτέλης, δημιουργία επιστημονικής εξειδίκευσης. Σε αυτό το στάδιο η επιστήμη συνδέεται λιγότερο με την φιλοσοφία παρόλο που δεν αποδεσμεύτηκε ποτέ εντελώς.
Τα μαθηματικά
Οι Έλληνες ξεπέρασαν τους Αιγυπτίους – βαβυλωνίους, λόγω του ότι εξύψωσαν τις μαθηματικές και γεωμετρικές πράξεις σε αφηρημένη επιστήμη, μέσω μαθηματικής αποδείξεως.
Εύδοξος κνίδιος (θεωρία αναλογιών)
Αρχιμήδης (Αρχή στατικής, οπτικής, υδροστατικής)
Αππολώνιος (θεωρία κώνων)
Ίππαρχος (τριγωνομετρικοί μέθοδοι)
Η αστρονομία
Οι Έλληνες ήταν πεπεισμένοι ότι ένα γεωμετρικό σύστημα θα έλυνε το πρόβλημα της ουράνιου κίνησης. Ο Πλάτωνας πρότεινε στους αστρονόμους για να σώσουν τα φαινόμενα, την μελέτη της ουράνιας κίνησης με 2 τρόπους:
1) να αντιμετωπίσουν την αστρονομία ως θετική επιστήμη
2) την επινόηση ενός γεωμετρικού συστήματος βασιζόμενου στην ιδέα κυκλικής κινήσεως.
Εύδοξος ο Κνίδιος (θεωρία ομόκεντρων σφαιρών)
Αρίσταρχος (ηλιοκεντρική θεωρία)
Απολλώνιος ο Περγαίος (θεωρία εκκέντρων και επικύκλων)
Ίππαρχος από τη Νίκαια (μετάπτωση ισημεριών – κατάλογος απλανών αστέρων)
Η φυσική και η εφαρμοσμένη μηχανική
Αρχιμήδης (μηχανική = υδροστατική, στατική και του νόμου του μοχλού)
Κτησίβιος ο Αλεξανδρεύς (κλεψύδρα, ύδραυλις (αντλία νερού), πυροσβεστικές μηχανές)
Ήρων ο Αλεξανδρεύς (αρχές υδρομηχανικής)
Η γεωδαισία
Ερατοσθένης ( σχεδίαση πρώτου χάρτη)
Ίππαρχος (γεωγραφικό, πλάτος-μήκος)
Στράβων (μαθηματική γεωγραφία)
Ήρων (διόπτρα – «θεοδόλιχο»)
Η ιατρική
Α) περίοδος ( 6ος αι. π.Χ. – αρχές του 3ου αιώνα π.Χ.): Ιπποκράτης, πατέρας της Ιατρικής
Β) περίοδος (αρχές 3ου αι. π.Χ. – τέλη 2ου αι. π.Χ.): Ηρόφιλος, Ερασίστρατος
Γ) περίοδος (ελληνορωμαϊκή περίοδο της ιατρικής): Γαληνός από την Πέργαμο (180 μ.Χ.)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου