ΕΛΠ 10 - Πολιτική και θεωρία της πολιτικής

Τόμος Β - Κεφάλαιο 2

Πολιτική και θεωρία της πολιτικής

Τα κράτη της αρχαίας Ελλάδας όσον αφορά την πολιτική οργάνωση τους χωρίζονται σε 3 κατηγορίες: το έθνος ή Φυλή – κράτος την πόλη κράτος και το ομοσπονδιακό κράτος. Στην ελληνιστική εποχή η πόλη κράτος κατέληξε να αποτελεί μέρος μεγάλων μοναρχικών κρατών, έτσι προστίθεται και η κατηγορία του Ελληνικού βασιλείου.

Πόλις: χαρακτηριστικό της το άστυ ( κύριο διοικητικό – πολιτικό – πολιτιστικό – θρησκευτικό κέντρο: κατοικίες + ανάκτορα σε οχυρή τοποθεσία που καθιερώθηκε τόπος λατρείας), γύρω του η χώρα. Σαφή τα γεωγραφικά όρια μεταξύ πόλεων. Η γένεση της πόλεως με κριτήριο το ναός του πολιούχου: 8ος αιώνας.

Έθνος: το φυλετικό κράτος κατελάμβανε καθορισμένη και εκτεταμένη περιοχή, όπου ο πληθυσμός ζούσε σε μικρές κώμες, πίστευαν στην κοινή καταγωγή τους από ένα πρόγονο, ομιλούσαν την ίδια διάλεκτο, ίδιον τρόπο ζωής και έντονο θρησκευτικό συναίσθημα με την λατρεία των θεών στα κοινά ιερά.

Ομοσπονδιακό κράτος: η ένωση σε φυλετικά ομοσπονδιακά – κράτη διαφόρων γειτονικών κρατών για ασφάλεια υιοθετώντας οργανωτικές λύσεις ήδη εφαρμοσμένες στις πόλεις κράτη. Γνωστότερο το κράτος της Βοιωτίας, με αντιπροσωπευτικό σύστημα, εκπροσώπους των διαφόρων ομοσπονδιακών κρατών (11 βιοτάρχοι 4 της Θήβας).

Ελληνιστικά βασίλεια: μεγάλα βασίλεια τα οποία είχαν την απόλυτη εξουσία (πολιτική – στρατιωτική), την εξουσία είχαν μονάρχες επί ανομοιογενούς πληθυσμού. Η πόλη στο αποκορύφωμα της κρίσης της τον 5ον αιώνα, αν και υπήρχε, ήταν μέρος των βασιλείων με τοπική σημασία γιατί οι αποφάσεις λαμβάνονταν αλλού.

Συμμαχία: Για λόγους αντιμετωπίσεως εξ-απειλών οι πόλεις – κράτη ενωνόντουσαν σε συμμαχίες.
α) Πελοπονησσιακή συμμαχία: η επικεφαλής, ήλεγχε την οργάνωση και οι αντιπρόσωποι συνεδρίαζαν.
β) Αθηναϊκή


Η εξέλιξη του πολιτεύματος στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο


Από την πρώιμη εποχή του σιδήρου η γενική εξέλιξη του πολιτεύματος ήταν, χωρίς να είναι απόλυτο, από την Μοναρχία – αριστοκρατία ή ολιγαρχία σε δημοκρατία. Η Μοναρχία ήταν διαδεδομένη αρχικά παντού αλλά και στην αρχαία κλασική εποχή στην (Σπάρτη – κυρήνη) άφησε επίσης ίχνη στα μεταγενέστερα πολιτεύματα. Στην Αθήνα το πολίτευμα έχει αριστοκρατικό χαρακτήρα με κάποια δημοκρατικά στοιχεία από τον 6ον αιώνα, παρόμοιες εξελίξεις στην υπόλοιπη Ελλάδα, ενώ στον 4ον επικρατεί η δημοκρατία. Πολλά κράτη διήλθαν περίοδο τυρρανίας τον 7ον αιώνα.

Τα πολιτικά συστήματα στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο και η λειτουργία τους

Σε όλη την διάρκεια της Αρχαίας Ελληνικής ιστορίας 3 στοιχεία κυριάρχησαν στην πολιτική
Α) Η εκτελεστική εξ ( αξιωματούχοι)
Β) η συμβουλευτική (βουλή)
Γ) ανώτατη Εξ (λαός)

Ο πολιτικός ρόλος και η πολιτική δύναμη των μελών μιας πόλης ήταν στενά συνδεδεμένα με την συμβολή τους στον πόλεμο, καθώς το πρώτιστο καθήκον του πολίτη ήταν η υπεράσπιση της πόλης του.

Μοναρχία: βασιλεύς (εκτελεστική), συμβούλιο – γερόντων (συμβούλων), δήμος (σε εμβρυακή μορφή, την ανώτατη).

Αριστοκρατία: κύρια στην Θεσσαλία, ειδικότερα όταν το ιππικό έπαιζε ρόλο στη μάχη, οι ευγενείς υπερίσχυαν στην πολιτική.

Κράτος – οπλιτών: Από τον 7ο αιώνα η οπλιτική φάλαγγα, διαδραματίζει ρόλο στη μάχη, η οπλιτική επανάσταση οδηγεί προς τον εκδημοκρατισμό της πόλης. Κυριότερο παράδειγμα είναι η Σπάρτη: με 3 κατηγορίες κατοίκων 1) τους Σπαρτιάτες = ελεύθεροι πολίτες πλήρεις δικαιωμάτων, 2) περίοικοι = οι ελεύθεροι άνευ δικαιωμάτων, 3) είλωτες =δούλοι.

2 βασιλείς (εκτελεστική εξουσία), γερουσία (30μελής, 60ετ, ισόβια, συμβουλευτική), 5 έφοροι (εκ πολιτών,1ετος, εκτελεστική εξουσία), Συνέλευση (όλοι οι ενήλικες εξέλεγαν εφόρους – γερουσία, Ανώτατη εξουσία).

Δημοκρατία: η Εκκλησία δήμου (ανώτατη), βουλή των 500 (συμβουλευτική), Δέκα στρατηγοί (εκτελεστική), δικαστική εξουσία στα χέρια του λαού-οστρακισμός.


Η θεωρία πολιτικής


Ιππόδαμος ο Μιλήσιος: Μυρίανδρος πολιτεία, 3 τάξεις (τεχνίτες – γεωργοί – πολεμιστές). Η συνέλευση εκλέγει, αξιωματούχους, μοιάζει με την Σπάρτη.

Ηρόδοτος: Περσικός διάλογος, η σύγκριση της αριστοκρατίας – δημοκρατίας – μοναρχίας.

Θουκυδίδης: Εξαιρεί το πολίτευμα των 5000, προτείνει το μεικτό πολίτευμα, πιθανόν σαν της Σπάρτης (μείγμα ολιγαρχικού / δημοκρατικού / μοναρχικού) στο οποίο οι αντίρροπες δυνάμεις μοναρχίας – γερουσίας – εφόρων λειτουργούσαν ισόρροπα, γέννησαν την θεωρία του Μεικτού πολιτεύματος και της διακρίσεως των εξουσιών.


Οι πολιτικές θεωρίες των φιλοσόφων


Σοφιστές: είχαν το δικαίωμα της αμφισβητήσεως πραγμάτων – νόμων.

Σωκράτης: επικριτής της δημοκρατίας. Πίστευε ότι η πολιτική είναι μέρος της ηθικής, η φιλοσοφία είναι το ενδιαφέρον για τον ορθό τρόπο ζωής, η δίκαιη κοινωνία είναι η δίκαια ζωή. Στόχος της πολιτικής είναι η ενάρετη ζωή των πολιτών, πολιτική είναι μέρος ηθικής.

Πλάτωνας: Ιδανική πολιτεία, περιγραφή 4 πολιτευμάτων κατώτερων του Ιδανικού. α) τιμοκρατικό, β) ολιγαρχικό, γ) δημοκρατικό, δ) τυρρανικό.

Ιδανικό κράτος υπάρχει όταν υπάρχει η αρχή καταμερισμού της εργασίας. Παραγωγική τάξη – Φύλακες – Άρχοντες (φιλόσοφοι). Έντονη κριτική, για την απόλυτη εξουσία των αρχόντων, πράγμα που ο Πλάτωνας το διαπίστωσε στους Νόμους, στους οποίους το ιδανικό κράτος βασίζεται στην λογική – δικαιοσύνη, υπολογίζοντας τις ανθρώπινες αδυναμίες.

Η πολιτική θεωρία του Αριστοτέλη

Ο Αριστοτέλης: κατέταξε την πολιτική στις πρακτικές επιστήμες διότι πίστευε ότι ο στόχος της ταυτίζεται με τον στόχο της ηθικής, την επίτευξη ευημερίας των ανθρώπων.

-Η καλυτέρα πολιτική – κοινωνική κοινότητα για το άτομο, είναι η πόλις.

-Αποδοχή πλουραλισμού πολιτειακών δομών – διαφορετικές κοινότητες επιλέγουν διαφορετικά πολιτεύματα.

-Ιδανικό πολίτευμα, είναι η πολιτεία να έχει συνταγματική κυβέρνηση και ο λαός να εκλέγει τους κυβερνώντες, οι οποίοι μπορούν να λογοδοτούν, πράγμα που περιορίζει την ολιγαρχία αλλά τα αξιώματα περιορίζονται σε αυτούς που έχουν περιουσία.