Τόμος Β, Κεφ. 1
Οι θρησκευτικές αξίες
Η θρησκεία διείπε κάθε πλευρά της ζωής των Ελλήνων και οι σπουδαιότερες αξίες τους ήταν θρησκευτικές, περιλαμβάνοντας πολλές θεότητες: Ουράνιες, Χθόνιες, Ήρωες. Οι ουράνιες θεότητες ήσαν οι 12 ολύμπιοι, που αντιπροσώπευαν όψεις της καθημερινής ζωής. Οι χθόνιες θεότητες ανήκαν στην γη, και σχετίζονταν με την ευημερία, με διαφορετικές ιεροτελεστίας εκ των 12. (Άδης, Περσεφόνη, Εκάτη, Τιτάνες, Γοργώ). Οι Ήρωες, άνθρωποι από τα του παρελθόντος, με θεϊκή υπόσταση. Οι τάφοι των έγιναν αντικείμενα λατρείας, έκαστος συνδέεται ως προστάτης της πόλης και η ηρωική λατρεία (8ος) συνδέεται με την γένεση της.
Η Ελληνική θρησκεία ήταν τελετουργική λόγω πολλών εκδηλώσεων λατρείας:
Ιεροτελεστίες, ρύθμιζαν την καθημερινή, την ιδιωτική και τη δημοσία ζωή, σε 3 κατηγορίες.(θυσίες - υγρές προσφορές - προσευχές).
1) Θυσίες: Αιματηρές (σημαντικότερες, όλων, θυσία και κατανάλωση σφαγίων, τι ενίσχυε και τους δεσμούς των πολιτών.)-αναίμακτες, (τρόφιμα - καρυκεύματα, συνήθως ιδιωτικές αλλά και δημόσιες όταν αντιτάσοντο στις θυσίας(Ορφ) – ωμοφαγία. (Διονυσιακά).
2) Υγρές προσφορές, α) Σπονδές: προς ολύμπιους, καθημερινή ζωή-(υποδ-αποχαιρ,), Δημόσια (έναρξη Συνελεύσεων), β) Χοαί, χθόνιοι.
3) Προσευχές, συνόδευαν τις θυσίες-υγρές προσφορές.
Το πλαίσιο της λατρείας
Οι σημαντικότερες ετελούντο στο πλαίσιο κοινότητας - ομάδας, κοινότητος.
α) οικογενειακές, υγρές προσευχές για τους ολύμπιους, νέα μέλη.
β) μεγάλων κοινωνικών ομάδων, Φυλή(προς τιμήν έπων, ηρώων)-Φρατρία(απόκτηση πολιτικής ιδιότητας από νέα μέλη)-Δήμος(θ-προσ-εορτές),
γ) Πόλεως,
δ) Πανελλήνιες, εις έκαστον ιερόν, Ολύμπια-Πύθια-Ίσθμια-Νέμεα.
Η απουσία δόγματος – Ιερατείου
Η Ελληνική θρησκεία απείχε δογματικά ιερατικά και καλείτο τελετουργική, υπήρχε ανοχή ελλείψεως θρησκείας - πίστεως όχι όμως ασέβεια προς δοξασίες-ιεροτελεστίες.
Είχε ιερείς ιέρειας, υπεύθυνους για την διαχείριση λατρείας - ιερού.
Οι μυστηριακές λατρείες
Οι Έλληνες είχαν την δυνατότητα να εκφράζουν τις βαθιές θρησκευτικές ανάγκες με την συμμετοχή σε μυστήρια λατρείας (Ελευσίνια-Διονυσιακά-κυβέλης), η τάση για τις μυστηριακές θρησκείες ενισχύθηκε κατά την κρίση της πόλεως (τελη5ου) λόγω του ότι ο άνθρωπος απέκτησε μεγάλη σημασία από την κοινότητα, ειδικά την Ελληνιστική - ρωμαϊκή εποχή.
Η μαγεία – αστρολογία
Ξόρκια - επικλήσεις, κατάρες, προβλέψεις.
Η ηθική διάσταση
Η ελλ. θρησκεία εμφάνιζε σαφώς ηθική διάστασιν καθώς οι άνθρωποι πίστευαν ότι οι θεοί ενδιαφέρονταν για την δικαιοσύνη και τις πράξεις των ανθρώπων. Στους Δελφούς οι άνθρωποι κατέφευγαν για να συμβουλευτούν και να κατευνάσουν τους θεούς. Αυτός ο ρόλος του αντιστάθμιζε την απουσία δόγματος-ιερατείου και οι ηθικές παραινέσεις Γεν-αυτόν...αποδεικνύουν την σχέση θρησκείας - ηθικής.
Οι ενδείξεις της πίστεως
Οι Έλληνες προσεύχονταν στους θεούς για βοήθεια.
Υπήρχε η δοξασία ότι οι θεοί θεράπευαν ασθένειες με την κατάλληλη προσέγγιση.
Τα μαντεία προέβλεπαν το μέλλον.
Ετελούντο σημαντικές τελετές εις τας μεταβατικές περιόδους της ζωής.
Η θρησκεία διέπει κάθε άποψη της δημόσιας ζωής.
Συνεπώς, οι Έλληνες πίστευαν, είχαν βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα και η θρησκεία κατείχε τη σημαντικότερη θέση στο σύστημα αξιών.
Οι κοινωνικές αξίες
Οι κοινωνικές αξίες δύναται να κατανοηθούν μόνον σε σχέση με τις διακρίσεις μεταξύ των μελών των κοινωνικών τάξεων: Δούλοι.....Μέτοικοι....Πολίτες.....
Οι αξίες της ιδιωτικής ζωής
Οικογενειακές αξίες
Οίκος: Η βασική κοιν-οικον-θρησκ μονάδα, περιλάμβανε από γονείς μέχρι δούλους, τάφους προγόνων. Αφετηρία η οικογένεια (30αρ-μετεφηβική ηλικία, θυλ)
Προστάτης νύμφης πατήρ-θείος, έδινε προίκα, ή της επιστρέφεται στη διάλυση γάμου-ακληρίας. Επροβλέπετο διαζύγιο. Πολλές εκ των αρχ. αξιών για την οικογένεια εξηγούντο εκ της ανάγκης διατηρήσεως της τιμής και της διασφάλισης του μέλλοντος της ( ενδογαμία-επίκληρο (Θηλυκή κληρονόμος περιουσίας-δικαίωμα ή επιβολή εκ πόλεως να την νυμφευθεί ο πλησιέστερος συγγενής, απόδειξης σημασίας κατοχής γης). Επίσης μέριμνα έδινε για την διαδοχή-και υιοθεσία εις περίπτωση ακληρίας.
Τα καθήκοντα της συζύγου: υπόληψις, πίστη- αγνότητα, εγγύηση νομιμότητας τέκνων αποτελούσαν αρετής της.
Οι αξίες εκτός πλαισίου οικογένειας
Όσον αφορά τις σχέσεις άνδρα-γυναίκας εκτός οικογένειας διαπιστώνεται διπλό σύστημα αξιών: οι άνδρες είχαν ανέτως εξωσυζυγικές σχέσεις (συμπόσια. Οι εταίρες συμμετείχαν στην κοινωνία των ανδρών). Η ομοφυλοφιλία.
Η Φιλία ήταν σημαντική αξία των Αρχ. Πολλές φορές προσλάμβανε επίσημο χαρακτήρα, με υποχρεώσεις όπως δάνεια, μάρτυρες σε συναλλαγές, πολιτική, συνηγορία στις δίκες. Η φιλία πολλές φορές ήταν κληρονομική.
Έχθρα: το αντίθετο της φιλίας και θεμελιώδης δοξασία της αρχαίας Ελληνικής ηθικής, η υποχρέωση καλού στους φίλους και κακού στους εχθρούς.
Φιλοξενία: Υψίστη αρετή σημαντική ηθική υποχρέωση, η παροχή φιλίας προς τους ξένους. Διάκριση Επισήμου (Τελετουργική φιλία μεταξύ πολιτών-οικογενειών, εκ άλλων πόλεων με σαφείς υποχρ-εθιμοτυπία, βάπτισις-όνομα τελετουργικού φίλου)- Ανεπισήμου ( φιλοξενία στην οικία, δώρα).
Οι προσωπικές, σχέσεις τελετές, ξενίας, έπαιζαν σημαντικό ρόλο σε λιγότερο ανεπτυγμένη ελληνική κοινωνία.
Εκτός ορίων ελληνικής επικράτειας, διατηρούνταν με μη ελληνικούς λαούς, τελετές ξενίας-επιγαμίας που πολλές φορές εχρησίμευαν στον πόλεμο.
Οι αξίες της δημόσιας ζωής
Σημαντικός τομέας γυναικείας συμβολής στην δημόσιας ζωής ήταν η θρησκεία, ως ιέριες στην υπηρεσία θεών, ένθα ουδεμία τελετή, πράξη δεν εκτελείτο άνευ παρουσίας των. Άνηκαν σε αριστοκρατικές οικογένειες και έχαιραν σεβασμού. Ενήλικες γυναίκες επιτελούσαν θρησκευτικά καθήκοντα (πέπλο Πολιάδος - Θεσμοφόρια). Ο ρόλος γυναικών περιοριζόταν στη θρησκεία., άνευ νομίμου ιδιωτικής περιουσίας, συναλλαγών, αποκλείονταν εκ της κοσμικής ζωής αντίθετα σε άλλες περιοχές είχαν το δικαίωμα να αναμειγνύονται στα κοινά-περιουσία (κυνικά-ρωμαϊκή εποχή).
Οι ανδρικές αξίες της δημόσιας ζωής
Πλην θρησκευτικών αξιών οι άνδρες διεκρίνονται και για αξίες του συνόλου της δημοσίας ζωής, εις τομείς: παιδεία-πόλεμο-δικαιοσύνη-φορολογία.
Η παιδεία
Εις την παιδεία τα αγόρια (7Ε) στο ιδιωτικό σχολείο του Γραμματιστή μάθαιναν ανάγνωση, γραφή, αριθμητική, Όμηρο. Ο κιθαριστής δίδασκε κιθάρα, αυλό, τραγ-χορό. Η μουσική παιδεία ήταν απαραίτητη για την αρμονική διάπλαση της ψυχής. Στα 8 η 12 ο παιδοτρίβης στην ιδιωτική παλαίστρα φρόντιζε την σωματική άσκηση, τις συμπληρ, η πολιτεία στα 17 στην δημοσία παλαίστρα. Η άσκηση βοηθούσε στην παράλληλη αρμονική καλλιέργεια σώματος - πνεύματος, και ήταν προθάλαμος της στρατιωτικής εκπαίδευσης (18-20). Η ανώτερη εκπαίδευση δίδονταν εκ των σοφ-φίλος, δια τους εύπορους.
Ο πόλεμος
Η υπεράσπιση του κράτους ήταν το κύριο καθήκον των πολιτών και οι πολεμικές αρετές εκτιμούνταν πλέον των άλλων. Στην Ομηρική εποχή επιδίωξη της ατομικής γενναιότητας, σε αντίθεση με την αρχαϊκή. Όνειδος οι ριψάσπιδες. Στην Αθήνα η έννοια της του κράτους υπερασπίσεως ήταν άρρηκτα δεμένη με την έννοια του πολίτου, ένθα η διάκριση εις τάξεις γινόταν βάσει εισοδήματος και της οικονομικής συμμετοχής στον πόλεμο.
Η πολιτική
Μετά την θητεία οι πολίτες ήταν χρήσιμοι στις πολιτικές, δικαστικές, συνελεύσεις. Η εκκλησία του Δήμου ελάμβανε όλες τις σημαντικές αποφάσεις και εξέλεγε τους αξιωματούχους του κράτους. (απαρτία 6000-αγορεύσεις αριστοκ). Η βουλή των 500 ασχολούνταν με κρατικές υποθέσεις πολιτών για ένα έτος.
Η δικαιοσύνη
Μέλη ορκωτών δικαστηρίων όλοι οι πολίτες για νομικά και οικονομικά θέματα (έλεγχος δημοσίων λειτουργιών), επίσης και ποινικά θέματα. Δημόσια αξιώματα, πλην στρατηγιών-ταμιών, εξ όλων των πολιτών.
Η φορολογία
Οι εύποροι συμμετείχαν περισσότερο φορολογικώς, ειδικά με τις πολεμικές εισφορές, τις λειτουργίες ( τριηραρχίαι, γυμνασιαρχίαι, χορηγίες, αθλητικές ομάδες).
(Εστιάσεις, χορηγιών εορτών) . Τα ποσά ήταν τεράστια, όμως η σωστή εκτέλεση λειτουργίας απέφερε δόξα και τιμή και προοίμοιον πολιτικής σταδιοδρομίας. Συνεπώς οι λειτουργίες συνεπάγοντο βαρών αλλά και ανταμοιβών, αντικατοπτρίζουν, ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της αρχαίας δημόσιας ζωής: την ανταγωνιστικότητα.
Οι αξίες του ανταγωνισμού και της συνεργασίας
Καθόλη τη διάρκεια της ιστορίας της η αρχαία ελληνική κοινωνία χαρακτηριζόταν από πνεύμα άμιλλας, ανταγωνισμού και συνεργασίας. Διάφοροι αθλητικοί αγώνες τιμή οι ολυμπιονίκες, φήμη από λογοτεχνία, πολιτική πόλεμο ή άμιλλα αυτή δημιούργησε υψηλά πρότυπα υπεροχής-τελειότητας. Η επιδίωξη τιμής- επιτυχίας, από τις σημαντικότερες αξίες της ελληνικής δημόσιας ζωής. Ακόμη από τον Όμηρο απαντάται η αρετή της δικαίας-εγκράτειας, και στην αρχαϊκή η λέξη αγαθός περιγράφει την ηθική αρετή των πλουσίων ενώ οι πτωχοί αποκαλούντο κακοί. Ακόμη και στην δημοκρατία η επιδίωξη προσωπικής τιμής ερχόταν σε αντίθεση με την αξία της συνεργασίας. Οι πλούσιοι αν και θεωρούνταν επιρρεπείς στην αλαζονεία και μη εγκρατείς, διέθεταν τιμή και προκαλούσαν τον θαυμασμό. Πάντοτε όμως υπήρχε ο κίνδυνος της ύβρεως, της οποίας ανάγκαζε τους πλουσίους να είναι ευγενικοί και φιλάνθρωποι με τους συμπολίτες τους, προτιμώντας τα ένδικα μέσα για τις διαφοράς τους παρά την αυτοδικία. Οι ανταγωνιστικές αξίες υπήρχαν χαλιναγωγημένες εκ των της συνεργασίας αξιών.
Οι Οικονομικές αξίες
Η αξία του πλούτου είναι διάχυτη στον Όμηρο και η κύρια πηγή πλούτου ήταν τα κτήματα. Ο Ησίοδος εξήρε την χειρονακτική εργασία και την γεωργία ως είδος οικονομικής δραστηριότητας.
Οι οικονομικές δραστηριότητες
Ιδιοκτήτες γης (πολίτες - ή προσωπική εργασία σε αυτά)
Η κυριότητα των δούλων, απολαβή αμοιβών εξ αυτών.
Ιδιοκτησία βιοτεχνικών επιχειρήσεων, η εργασία σε αυτές.
Ιδιοκτησία - ενοικίαση κατοικιών.
Δανεισμός χρημάτων –ναυτιλιακά δάνεια.
Χονδρικό - λιανικό εμπόριο.
Η χειρονακτική εργασία θεωρείτο αξιοπρεπής, αντίθετα από την μισθωτή. Η γαιοκτησία θεωρείτο η πιο έντιμη πηγή πλούτου και η γεωργία η κύρια οικονομική δραστηριότητα. Η βιοτεχνία ανήκε στους μέτοικους, όπως και το εμπόριο, αμφότερα δεν είχαν καλή φήμη. Ο δανεισμός ήταν προτιμότερο να γίνεται μεταξύ οικίων άνευ τόκου (έρανος). Οι φίλοι συνέβαλαν αναλόγως των δυνατοτήτων τους άνευ τόκου αλλά ο δανειζόμενος όφειλε να αποπληρώσει στην πρώτη ευκαιρία. Έτσι βλέπουμε σχέσεις προσωπικής δέσμευσης να υπερέχουν έναντι καθαρώς οικονομικών ζητημάτων.
Οι οικονομικές αξίες των γυναικών
Η μόνη αλλά εξίσου μεγάλης εκτιμήσεως οικονομική δραστηριότητα των γυναικών ήταν η διατήρηση και η προστασία των υπαρχόντων και η οργάνωση της εργασίας των δούλων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου