(Σημείωση: Μέχρι το τέλος Ιουνίου όλα τα κεφάλαια παραμένουν ανοικτά σε συνεχή εμπλουτισμό.)
ΕΝΝΟΙΕΣ – ΚΛΕΙΔΙΑ
- Ωδές
- Φιλελληνισμός
- Φιλελευθερισμός
- Καρμποναρισμός
- Ποιητής της Ιδέας
- Πατριωτικός/πολιτικός ποιητής
- Πολύτροπος αρμονία
Ο ΒΙΟΣ ΤΟΥ ΚΑΛΒΟΥ
Γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1792 όπου και έζησε μέχρι δέκα χρονών.
6 χρόνια μεγαλύτερος του Σολωμού.
6 χρόνια μεγαλύτερος του Σολωμού.
1801-1802 μετά τον χωρισμό των γονιών του, ακολούθησε τον πατέρα του στην Ιταλία, αποκτώντας κυρίως ιταλική και δευτερευόντως κλασική παιδεία.
1816-1820 έζησε σε τρεις ευρωπαϊκές χώρες (Ελβετία, Αγγλία, Γαλλία)
1821 εξορίστηκε από την Ιταλία και κατέφυγε στη Γενεύη, όπου έμεινε έως το 1825. Η Επανάσταση ήταν που τον έστρεψε στην ελληνική ποίηση.
1826 επέστρεψε στα Επτάνησα (Κέρκυρα) όπου έζησε μέχρι το 1852. Δίδαξε στην Ιόνιο Ακαδημία, δάσκαλος γλώσσας, λογοτεχνίας και φιλοσοφίας. Παράλληλα, λόγια δραστηριότητα (άρθρα, διαλέξεις, μεταφράσεις).
1852 λόγω της γνωριμίας και του όψιμου γάμου του με μια αγγλίδα παιδαγωγό, εγκατέλειψε την Ελλάδα, πήγε με τη σύζυγό του στην Αγγλία και μετά το 1865 εγκαταστάθηκε στην κωμόπολη Louth της βόρειας Αγγλίας, όπου πέθανε το 1869.
Μητέρα αριστοκράτισσα, πατέρας πληβείος. Μαχητικός και ασυμβίβαστος. Άνθρωπος περίεργος και απομονωμένος. Ο Έλληνας αυτοδίδακτος λόγιος της διασποράς.
Δραστηριότητα 2 -- Εντοπίστε ομοιότητες και διαφορές μεταξύ Κάλβου - Σολωμού σε βίο και έργο:
- Ομοιότητες: ο στόχος και η θεματική (στόχοι της Ελληνικής Επανάστασης). Πρόθεση να απευθυνθούν στους τότε μορφωμένους Ευρωπαίους, προκειμένου να διαδώσουν τα αιτήματα του αγώνα της Επανάστασης. Ομοιότητα και στο ύφος που χαρακτηρίζεται από υπερβολή (επίδραση ευρωπαϊκού ρομαντισμού).
- Διαφορές: γλώσσα. α. Σολωμός: υπέρμαχος της ομιλούμενης ελληνικής β. Κάλβος: λόγιας. Διαφορά στον βίο: α. Σολωμός: αριστοκρατικής οικογένειας β. Κάλβος ταπεινής καταγωγής. Ανεκδοτολογικό χαρακτήρα η διπίστωση πολλών ότι δεν γνώριζαν ο ένας τον άλλον, παρόλο που ζούσαν στην ίδια πόλη επί 24 χρόνια. Το πιθανότερο να υπήρχε τυπική γνωριμία χωρίς την πνευματική επαφή.
Δραστηριότητα 2 -- Εντοπίστε ομοιότητες και διαφορές μεταξύ Κάλβου - Σολωμού σε βίο και έργο:
- Ομοιότητες: ο στόχος και η θεματική (στόχοι της Ελληνικής Επανάστασης). Πρόθεση να απευθυνθούν στους τότε μορφωμένους Ευρωπαίους, προκειμένου να διαδώσουν τα αιτήματα του αγώνα της Επανάστασης. Ομοιότητα και στο ύφος που χαρακτηρίζεται από υπερβολή (επίδραση ευρωπαϊκού ρομαντισμού).
- Διαφορές: γλώσσα. α. Σολωμός: υπέρμαχος της ομιλούμενης ελληνικής β. Κάλβος: λόγιας. Διαφορά στον βίο: α. Σολωμός: αριστοκρατικής οικογένειας β. Κάλβος ταπεινής καταγωγής. Ανεκδοτολογικό χαρακτήρα η διπίστωση πολλών ότι δεν γνώριζαν ο ένας τον άλλον, παρόλο που ζούσαν στην ίδια πόλη επί 24 χρόνια. Το πιθανότερο να υπήρχε τυπική γνωριμία χωρίς την πνευματική επαφή.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ
Υπάρχουν έντονα ζεύγη αντιθέσεων, με πρώτο το ποιητικό εγώ και τον συλλογικό αγώνα (μέσα στο έργο του χρησιμοποιεί ελάχιστα βιωματικά στοιχεία, προκειμένου να περιοριστεί στο εγώ και να εκφράσει έντονα τη συλλογικότητα του αγώνα), με στόχο να εμψυχωθεί ο λαός, να ενδυναμώσει ο αγώνας και τέλος, να δοξαστούν τα όποια κατορθώματα.
Δεύτερο: Ελευθερία – Τυραννία.
Τρίτο: Δίκαιο – Άδικο.
Τέταρτο: Παιδεία – Βαρβαρότητα.
Πέμπτο: Ένδοξο παρελθόν – Παρόν. (το Παρόν, εμπεριέχει τρία στοιχεία: φύση, θρησκεία, Έθνος.
Ο Κάλβος, μέσα από αυτές τις αντιθέσεις, επιδιώκει να ενημερωθεί ο Ευρωπαϊκός κόσμος για τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα με στόχο να αφυπνισθεί και να βοηθήσει τον αγώνα των Ελλήνων.
Ο δεύτερος στόχος του Κάλβου, αφορά την εμψύχωση των Ελλήνων και τη δοξασία προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της απελευθέρωσης.
Κάλβος = Ποιητής της Ιδέας
Η ποίησή του είναι αντικειμενική. Αντλεί στοιχεία από την Ιστορική συγκυρία της εποχής, αλλά επικεντρώνεται σε διαχρονικές ιδέες.
Η Ελευθερία ταυτίζεται με την Αρετή.
Πουριτανός, άρα απομάκρυνση από την αισθησιακή αντίληψη της ζωής.
Παθιασμένος με τον διαφωτισμό.
ΡΕΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΣΑΝ ΤΟΝ ΚΑΛΒΟ (ΩΔΕΣ)
Ιταλικός νεοκλασικισμός που συνδυάστημε με τις φιλελεύθερες ιδέες Γαλλικής Επανάστασης.
Μέσα στο κλίμα του ευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος. Απευθυνόταν στο ευρωπαϊκό κοινό που είχε ευασθητοποιηθεί απέναντι στον ελληνικό αγώνα. Παράλληλα όμως, η επιλογή της νέας ελληνικής γλώσσας ως εργαλείο (άγνωστης στην Ευρώπη) υποδηλώνει την επιθυμία του να υπηρετήσει όχι μόνο πατρίδα αλλά και τις αναγεννημένες Μούσες.
ΘΕΜΑΤΙΚΗ
Θεματική μήτρα η Ελληνική Επανάσταση πού εκφράζει τόσο την ιδεολογία του ως ποιητή (σκοπός: να γράψει ποίηση ως μέσο άσκησης της δικαιοσύνης σε βάρος της αδικίας των δυναστών, αναγάγοντας την Επανάσταση σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ιδεών, υπερίσχυση δικαίου εναντίον της αδικίας, επιβράβευση παιδείας εις βάρος της βαρβαρότητας) όσο και τον ατομικό του αγώνα να σπάσει τα δικά του προσωπικά δεσμά, όντας μέτοικος.
Παρά τις συχνές εμφανίσεις στις ωδές του ποιητικού «εγώ», το οποίο υπηρετεί ρητορικές κυρίως ανάγκες (έμφαση, άσκηση πειθούς στον αναγνώστη), γενικά ο Κάλβος περιόρισε δραστικά τα ίχνη των προσωπικών βιωμάτων του, προκειμένου να αναδείξει τον συλλογικό αγώνα.
Οι πάμπολλες μνείες στην αρχαία μυθολογία, στους αρχαίους προγόνους και στο ένδοξο αρχαιοελληνικό παρελθόν, σε συνδυασμό με αναφορές στη σύγχρονη Ελλάδα και στη χριστιανική λατρεία, δείχνουν ότι ο Κάλβος έγραψε τις ωδές εξ ονόματος της εθνικής κοινότητας την οποία προσπαθεί να εμψυχώσει, να μνημειώσει και να δοξάσει.
Υπάρχουν θεματικές αντιθέσεις (ελευθερία-τυραννία)
Ορισμένοι μελετητές αποκάλεσαν τον Κάλβο «ποιητή της Ιδέας», με την έννοια ότι έγραψε μια νοητική, αντικειμενική ποίηση, που άντλησε την αφορμή της από την ιστορική συγκυρία της εποχής, αλλά κατά βάθος επικεντρώνεται σε διαχρονικές, μεταφυσικές ιδέες. Στράτευσε την ποίησή του στον ιερό σκοπό να υπηρετήσει την Επανάσταση (απόλυτος ιδεαλισμός). Κατά βάθος πολιτική ποίηση.
ΓΛΩΣΣΑ
Η ελληνική γλωσσική συνείδηση του Κάλβου διαμορφώθηκε υπό την επήρεια της λόγιας και όχι της ομιλούμενης.
Ο Κάλβος είναι ο μόνος μείζων Επτανήσιος ποιητής που δεν υιοθέτησε τη δημοτική γλώσσα. Η γλωσσική αυτή αποστασία του από την Επτανησιακή Σχολή στάθηκε η αιτία επίκρισης και καταδίκης του από τους άλλους Επτανήσιους.
Από μορφολογική άποψη, γλώσσα της Καλβικής ποίησης είναι η καθαρεύουσα, εμπλουτισμένη με αρχαϊστικούς και δημώδεις τύπους. Πρόκειται για εντελώς προσωπικό γλωσσικό ποιητικό ιδίωμα, αποτέλεσμα της μίξης και εντέλει της σύνθεσης γλωσσικών στοιχείων προερχόμενων από την αρχαία ελληνική, θρησκευτικά κείμενα, τη λόγια της εποχής, καθώς και τη δημώδη, μάλιστα και με ιδιωματικά στοιχεία. Κορμός πάντως του καλβικού λεξιλογίου είναι οι αρχαιοελληνικές λέξεις.
Υπέρμαχος της καθαρεύουσας, την οποία εμπλουτίζει με αρχαϊστικούς η δημώδεις τύπους (κινείται στα πλαίσια της λόγιας γλώσσας).
Αρκετοί ιταλισμοί (π.χ. επίταξη του επιθέτου) και σολοικισμοί
Αρκετοί ιταλισμοί (π.χ. επίταξη του επιθέτου) και σολοικισμοί
Η γλώσσα του Κάλβου έχει επηρεασθεί από τον Ιταλό Foscolo που υποστηρίζει ότι η γλώσσα πρέπει να είναι λόγια – τεχνητή, εμπλουτισμένη με Αρχαϊστικά στοιχεία από την ομιλούσα.
Ποικιλότροπος ή πολύτροπος αρμονικά στο έργο του Κάλβου ο συνδυασμός πολλών διαφορετικών στοιχείων, εντός του έργου του (π.χ. στη γλώσσα).
Στο έργο του Κάλβου παρατηρείται έλλειψη βασικών ποιητικών κανόνων π.χ. ομοιοκαταληξία, λυρικότητα κλπ. στοιχεία που ακολουθούνται από την Ιταλική ποίηση.
Ο Κάλβος δεν ακολουθεί κανόνες, γιατί πιστεύει ότι η ποίηση πρέπει να είναι ελεύθερη.
ΤΕΧΝΟΤΡΟΠΙΑ
Κύριο διακριτικό στοιχείο της τεχνοτροπίας των Ωδών είναι η σύζευξη ή εξισορρόπηση των δύο κύριων αισθητικών ρευμάτων του καιρού του, του νεοκλασικισμού και του ρομαντισμού.
Δημαράς – ερμήνευσε τις Ωδές ως μίξη εσωτερικών στοιχείων του ιταλικού νεοκλασικισμού και του εκφραστικού κλίματος του ευρωπαϊκού προρομαντισμού, υποστηρίζοντας ότι πίσω από τη νεοκλασικιστική επιφάνεια των Ωδών λανθάνει η συναισθηματική και ψυχρή ροπή προς τον ρομαντισμό, ορισμένα ίχνη της οποίας φτάνουν μέχρι την επιφάνεια.
Πολίτης – «όλος αυτός ο φαινομενικός κλασικισμός είναι ένα εξωτερικό ντύμα μονάχα, κάτω από το οποίο κινείται η ανήσυχη ψυχή ενός γνήσιου ρομαντικού».
Τζιόβας – ενέταξε τις Ωδές, με διεξοδική τεκμηρίωση, στη σφαίρα επιρροής του ευρωπαϊκού νεοκλασικισμού.
Διαλησμάς – συνόψισε τα στοιχεία νεοκλασικισμού (παρομοίωση, μετωνυμία, εικονοπλαστική ικανότητα, ιδιότυπος ιδεαλισμός, κλασικά αιτήματα για την τέχνη, τέχνη: παιδευτική αφία + διδακτικός χαρακτήρας).
Γαραντούδης – η «πολύτροπος αρμονία» των Ωδών (= στιχουργικό σύστημα με αρχαιοελληνικές καταβολές, θέλησε να συμπυκνώσει και να αναδείξει το σύνθετο, πρωτεϊκό και αρμονικό ρυθμικό και εκφραστικό αποτέλεσμα το οποίο επεδίωξαν να παράγουν οι ωδές του). Στηρίχτηκε στην άρνηση της μουσικότητας, άρνηση ομοιοκαταληξίας, έντονη απόκλιση από μετρικές μορφές, γλώσσα και νόημα. Πιο κοντά στην ιταλική δραμαματική ποίηση (οργάνωση του ρυθμού των Ωδών με βάση τον εσωτερικό ρυθμό του ιταλικού δραματικού είδους). Από τον εσωτερικό δραματικό ρυθμό των Ωδών απορρέουν χαρακτηριστικά τους όπως η άρνηση της ομοιοκαταληξίας και η έντονη απόκλιση ανάμεσα στις μετρικές μορφές από τη μια μεριά, και τη γλώσσα και το νόημα από την άλλη.
Ελύτης – η καλβική μετρική ήταν προάγγελος του ελεύθερου στίχου της ποιητικής γενιάς του 1930.
ΩΔΕΣ
«Φιλόπατρις»
Έχει επηρεαστεί από τον ιταλικό νεοκλασικισμό και γαλλικό διαφωτισμό.
Μέσα από την ωδή, εκφράζει την αγάπη για τη μακρινή πατρίδα – γενέτειρα που δεν γνώρισε και την καταπίεση των τυράννων.
«Εις θάνατον»
Εμφανίζεται μέσα σε όραμα το φάντασμα της μητέρας, με την οποία υπερνικάται ο φόβος του θανάτου.
«Εις Μούσας»
Κάνει επίκληση στις Μούσες. Είναι η κλασσική επίκληση που έκανε κάθε αρχαίος ποιητής. Στην προκειμένη περίπτωση, ο Κάλβος κάνει την επίκληση προκειμένου το έργο του να συμβάλει στον αγώνα της δικαιοσύνης σε βάρος της τυραννικής αδικίας.
ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΝΘΟΛΟΓΙΟΥ
1. Ανδρέας Κάλβος (1792 – 1869)
«Ο ωκεανός» (75)
Πολίτης (σ. 152) - 20 ωδές η μοναδική του προσφορά στη νεοελληνική ποίηση. Ποιήματα αγωνιστικά και παραινετικά, γράφτηκαν εξ ονόματος της εθνικής κοινότητας την οποία προσπαθεί να εμψυχώσεις, να μνημειώσει και να δοξάσει. Στο κλίμα του ευρωπαϊκού φιλελληνισμού.
Θέμα: η Ελληνική Επανάσταση. Μετρική: ιδιότυπη, 4 7σύλλαβοι και ένας καταληκτικός 5σύλλαβος. Σχήμα κλασικότροπο, ωστόσο βάση δημοτικός 15σύλλαβος σπασμένος στα δύο. Γλώσσα: κράμα δημοτικής και αρχαΐζουσας. Εφαρμόζει ποιητικές και αισθητικές θεωρίες των ιταλών κλασικιστών, κυρίως του δασκάλου του, του Φόσκολου. Βάση: λαλουμένη που εμπλουτίζεται με αρχαϊκές εκφράζεις και σπάνιες λέξεις. Δημοτικές λέξεις που παραμορφώνονται με αρχαιόπροπες καταλήξεις. Αρνητικά: Ζει 20 χρόνια μακριά από την Ελλάδα => αποκομμένος από την παράδοση (δημοτική και φαναριώτικη). Κλασικιστικές φόρμες και σχήματα. Υψωμένος τόνος - γνήσιος ρομαντικός πυρήνας (βαθύτατη αντινομία: ο φαινομενικός κλασικισμός μόνο εξωτερικό ντύμα, κάτω από το οποίο κινείται η ανήσυχη ψυχή ενός γνήσιου ρομαντικού. Σε αυτές ακριβώς τις λίγες στιγμές ποιητικής ευφορίας ("ποιητικά κενά" κατά τους κριτικούς) βρίσκεται η αληθινή φυσιογνωμία και λυρική τόλμη του ποιητή.
Δραστηριότητα 1 -- Πρόθεση των ωδών ήταν να διακυρυχθεί το πατριωτικό και πολιτικό ιδεώδες της εθνικής αποκατάστασης των Ελλήνων. Μπορεί να λειτουργήσει αυτός ο υψηλόφωνος τόνος της καλβικής ποίησης σήμερα;
Μεν θεματικά ανεπίκαιρη ποίση, αλλά συνεχίζει να γοητεύει χάρη στη συναισθηματική οικειότητα που προκαλεί η αίσθηση ενός αυτοεξόριστου ανάμεσά μας. Ο Κάλβος αρνήθηκε (όπως θα αρνιόταν και σήμερα) μια ελληνική πραγματικότητα εντελώς ξένη προς το δικό του ιδανικό της ελληνικότητας, ένα όραμα του οποίου υπήρξε υμνητής και απολογητής. Ο ιδεατός ελληνισμός μιας ανύπαρκτης πατρίδας στάθηκε για τον ποιητή ο ποιητικός, ηθικός, πολιτικός και εθνικός παράδεισός του. Εξόριστος εκείνος, εξόριστοι κι εμείς, ατενίζουμε με θάμβος αυτόν τον παράδεισο.
Δραστηριότητα 3 -- Να διαπιστώσετε τη γλωσσική σύνθεση στοιχείων α/ε, λόγιας και δημώδους γλώσσας. Να καταγράψετε τις λέξεις (αρχαίες κυρίως) και μυθολογικές αναφορές που χρήζουν λεξιλογικής ή πραγματολογικής ερμηνείας:
- εμβόλια: κρέπια -- διάφανα μαύρα υφάσματα ως ένδειξη πένθους
- ηώα.. ανοίγουσιν -- τα πρωινά σιδερένια κιγκλιδώματα, ώστε να βγουν τα άλογα του Ήλιου για το καθημερινό ταξίδι τους
- αμιλλητήρια (πέταλα) -- που αμιλλώνται, συναγωνίζονται μεταξύ τους
- βρέμων -- που βρυχάται
- τρίμορφος Εκάτη -- Τιτανίδα, κόρη του Πέρση και της Αστερίας, στην περιοχή του ουρανού ταυτιζόταν με τη σελήνη.
- (παραθαλάσσια) κλειτά -- κλειστά, σετά ή ξακουστά, ένδοξα.
- Ωκεανέ: γιος του Ουρανού και της Γαίας, πατέρας των θεών. Εδώ συμβολίζεται ως κοσμογινοκή αρχή και ταυτίζεται με τη θάλασσα του Αιγαίου.
- ροάς -- ρεύματα
- νώτα -- επιφάνεια της θάλασσας
- πρόφαντος -- εμφανής από μεγάλη απόσταση
- αδράχτια -- μεταφορικά η αντένα, μακρύ κομμάτι ξύλου που συνδέεται πλαγίως στο κατάρτι του πλοίου.
- τους πύργους θαλασσίους: ποιητική φράση, εννοούνται οι τουρκικές φρεγάτες.
- φιλεί: αγαπά
Τα παραπάνω δείχνουν ότι η ανάγνωση των Ωδών προϋποθέτει την εξοικείωση του αναγνώστη με την κλασικιστική σκευή του Κάλβου.
Δραστηριότητα 4: Με ποιο τρόπο γίνεται η μετάβαση της επαναστατημένης Ελλάδας από το χάος μιας γενικής κοσμογονίας στην επαναστατική ηρωογονία της εποχής:
α' στροφή: επιγραμματική αναγγελία θέματος: η ιστορία της σκλαβωμένης Ελλάδας.
- στ. β-ιβ': α' ενότητα -- νύχτα δουλείας = κοσμογονική κατάσταση νεκρικής νύχτας. => τη νύχτα διαδέχεται η αυγή που αναζωογονεί την οικουμένη (ο φυσικός χρόνος της κοσμογονίας)
- Από στ. ιγ': β' ενότητα -- μεταβαίνουμε στον ιστορικό χρόνο της σκλαβιάς (συμβολική νύχτα ελληνικής φυλής), λυτρωτική παρέμβαση της θεϊκής Ελευθερίας στον Ωκεανό να επιφέρει αναγέννηση στον χώρο του Αιγαίου - Επανάσταση.
- στ. λ-λ: γ' ενότητα -- ευχές και προτροπές στους επαναστατημένους νησιώτες που με τη βοήθεια του Θεού κατορθώνουν τις ναυτικές νίκες του 1822.
Παρατήρηση: ολοφάνερη εκφραστική διάκριση σε 2 μέρη: α) εικονιστικό (2 πρώτες ενότητες) β) ρητορικό (3η ενότητα).
Θέμα: η Ελληνική Επανάσταση. Μετρική: ιδιότυπη, 4 7σύλλαβοι και ένας καταληκτικός 5σύλλαβος. Σχήμα κλασικότροπο, ωστόσο βάση δημοτικός 15σύλλαβος σπασμένος στα δύο. Γλώσσα: κράμα δημοτικής και αρχαΐζουσας. Εφαρμόζει ποιητικές και αισθητικές θεωρίες των ιταλών κλασικιστών, κυρίως του δασκάλου του, του Φόσκολου. Βάση: λαλουμένη που εμπλουτίζεται με αρχαϊκές εκφράζεις και σπάνιες λέξεις. Δημοτικές λέξεις που παραμορφώνονται με αρχαιόπροπες καταλήξεις. Αρνητικά: Ζει 20 χρόνια μακριά από την Ελλάδα => αποκομμένος από την παράδοση (δημοτική και φαναριώτικη). Κλασικιστικές φόρμες και σχήματα. Υψωμένος τόνος - γνήσιος ρομαντικός πυρήνας (βαθύτατη αντινομία: ο φαινομενικός κλασικισμός μόνο εξωτερικό ντύμα, κάτω από το οποίο κινείται η ανήσυχη ψυχή ενός γνήσιου ρομαντικού. Σε αυτές ακριβώς τις λίγες στιγμές ποιητικής ευφορίας ("ποιητικά κενά" κατά τους κριτικούς) βρίσκεται η αληθινή φυσιογνωμία και λυρική τόλμη του ποιητή.
Δραστηριότητα 1 -- Πρόθεση των ωδών ήταν να διακυρυχθεί το πατριωτικό και πολιτικό ιδεώδες της εθνικής αποκατάστασης των Ελλήνων. Μπορεί να λειτουργήσει αυτός ο υψηλόφωνος τόνος της καλβικής ποίησης σήμερα;
Μεν θεματικά ανεπίκαιρη ποίση, αλλά συνεχίζει να γοητεύει χάρη στη συναισθηματική οικειότητα που προκαλεί η αίσθηση ενός αυτοεξόριστου ανάμεσά μας. Ο Κάλβος αρνήθηκε (όπως θα αρνιόταν και σήμερα) μια ελληνική πραγματικότητα εντελώς ξένη προς το δικό του ιδανικό της ελληνικότητας, ένα όραμα του οποίου υπήρξε υμνητής και απολογητής. Ο ιδεατός ελληνισμός μιας ανύπαρκτης πατρίδας στάθηκε για τον ποιητή ο ποιητικός, ηθικός, πολιτικός και εθνικός παράδεισός του. Εξόριστος εκείνος, εξόριστοι κι εμείς, ατενίζουμε με θάμβος αυτόν τον παράδεισο.
Δραστηριότητα 3 -- Να διαπιστώσετε τη γλωσσική σύνθεση στοιχείων α/ε, λόγιας και δημώδους γλώσσας. Να καταγράψετε τις λέξεις (αρχαίες κυρίως) και μυθολογικές αναφορές που χρήζουν λεξιλογικής ή πραγματολογικής ερμηνείας:
- εμβόλια: κρέπια -- διάφανα μαύρα υφάσματα ως ένδειξη πένθους
- ηώα.. ανοίγουσιν -- τα πρωινά σιδερένια κιγκλιδώματα, ώστε να βγουν τα άλογα του Ήλιου για το καθημερινό ταξίδι τους
- αμιλλητήρια (πέταλα) -- που αμιλλώνται, συναγωνίζονται μεταξύ τους
- βρέμων -- που βρυχάται
- τρίμορφος Εκάτη -- Τιτανίδα, κόρη του Πέρση και της Αστερίας, στην περιοχή του ουρανού ταυτιζόταν με τη σελήνη.
- (παραθαλάσσια) κλειτά -- κλειστά, σετά ή ξακουστά, ένδοξα.
- Ωκεανέ: γιος του Ουρανού και της Γαίας, πατέρας των θεών. Εδώ συμβολίζεται ως κοσμογινοκή αρχή και ταυτίζεται με τη θάλασσα του Αιγαίου.
- ροάς -- ρεύματα
- νώτα -- επιφάνεια της θάλασσας
- πρόφαντος -- εμφανής από μεγάλη απόσταση
- αδράχτια -- μεταφορικά η αντένα, μακρύ κομμάτι ξύλου που συνδέεται πλαγίως στο κατάρτι του πλοίου.
- τους πύργους θαλασσίους: ποιητική φράση, εννοούνται οι τουρκικές φρεγάτες.
- φιλεί: αγαπά
Τα παραπάνω δείχνουν ότι η ανάγνωση των Ωδών προϋποθέτει την εξοικείωση του αναγνώστη με την κλασικιστική σκευή του Κάλβου.
Δραστηριότητα 4: Με ποιο τρόπο γίνεται η μετάβαση της επαναστατημένης Ελλάδας από το χάος μιας γενικής κοσμογονίας στην επαναστατική ηρωογονία της εποχής:
α' στροφή: επιγραμματική αναγγελία θέματος: η ιστορία της σκλαβωμένης Ελλάδας.
- στ. β-ιβ': α' ενότητα -- νύχτα δουλείας = κοσμογονική κατάσταση νεκρικής νύχτας. => τη νύχτα διαδέχεται η αυγή που αναζωογονεί την οικουμένη (ο φυσικός χρόνος της κοσμογονίας)
- Από στ. ιγ': β' ενότητα -- μεταβαίνουμε στον ιστορικό χρόνο της σκλαβιάς (συμβολική νύχτα ελληνικής φυλής), λυτρωτική παρέμβαση της θεϊκής Ελευθερίας στον Ωκεανό να επιφέρει αναγέννηση στον χώρο του Αιγαίου - Επανάσταση.
- στ. λ-λ: γ' ενότητα -- ευχές και προτροπές στους επαναστατημένους νησιώτες που με τη βοήθεια του Θεού κατορθώνουν τις ναυτικές νίκες του 1822.
Παρατήρηση: ολοφάνερη εκφραστική διάκριση σε 2 μέρη: α) εικονιστικό (2 πρώτες ενότητες) β) ρητορικό (3η ενότητα).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου