ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΗ ΣΧΟΛΗ
Με σημείο αναφοράς τον Σολωµό διακρίνονται τέσσερις κυρίως ομάδες ποιητών:
Προσολωµικοί
Έγραψαν ποιήματα περιορισμένης αξίας, σε μικτή και ακαταστάλακτη δημοτική, πολιτικοκοινωνικά (σάτιρες -πατριωτικά τραγούδια) και αρκαδικά (φύση - έρωτας). Κουτούζης - Μαρτελάος.
Σολωμικοί
Ο Μάτεσης, ο Πολυλάς, ο Τυπάλδος και ο Τερτσέτης έζησαν την εποχή του Σολωµού και επηρεάστηκαν απ’ αυτόν.
Μετασολωµικοί
Καλοσγούρος και ο Κογεβίνας. Επιδόθηκαν περισσότερο σε μεταφράσεις.
Εξωσολωµικοί
Ο Κάλβος, ο Βαλαωρίτης και ο Λασκαράτος, (ακολούθησαν αυτόνομη πορεία)
Επιρροές της Επτανησιακής σχολής
Η Επτανησιακή σχολή επηρεάστηκε κυρί¬ως από:
α) τον νεοκλασικισμό (ειδικά τον ιταλικό του 17ου -18ου αιώνα),
β) το ροµαντισµό,
γ) τη γερμανική λογοτεχνία,
δ) την αγγλική λογοτεχνία,
ε) την αρχαία ελληνική και λατινική λο¬γοτεχνία,
στ) την ντόπια λογοτεχνική παράδοση,
ζ) την κρητική λογοτεχνία της εποχής της αναγέννησης (Ερωτόκριτος, Ερωφίλη κ.α.),
η) το δημοτικό τραγούδι,
θ) την ποίηση του Βηλαρά και του Χρι¬στόπουλου (περισσότερο ως προς τη χρή¬ση της δημοτικής γλώσσας).
Τεχνοτροπία-ποιητική
Παράλληλη απήχηση (ή και σύζευξη) νεοκλασικισμού και ρομαντισμού
Θέµατα της Επτανησιακής σχολής
Α) Θεμ. συλλογικού περιβάλλοντος Επικολυρική ποίηση (πατρίδα)
Β) Θεμ. ιδιωτικού χώρου Λυρική (θρησκεία-γυναίκα)
Η αγάπη για την πατρίδα
Πρωταγωνιστικό ρόλο έχουν πρόσωπα και γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης.
Η αγάπη για τη χριστιανική θρησκεία
Η θρησκευτική πίστη συνδυάζεται µε την φιλοπατρία.
Η αγάπη για τη γυναίκα
Η γυναικεία μορφή εξιδανικεύεται, είναι ένα αγγελικό πλάσμα, χάνει την υλική της υπόσταση και συμβολίζει τον έρωτα που λυτρώνει από τη γήινη πραγματικότητα.
Σατιρικά ποιήματα
Γλώσσα (δημοτική)
Μορφολογία : Ιαμβικός 15σύλλαβος της δημοτικής και της κρητικής παράδοσης
Τα ρομαντικά χαρακτηριστικά της Επτανησιακής Σχολής (Κατά τον Βελουδή)
1. άκρατος ιδεαλισμός και εξιδανίκευση της τέχνης
2. στροφή στη συλλογή, μελέτη και αξιοποίηση των προϊόντων του λαϊκού πολιτισμού.
3. στροφή προς τη δημοτική γλώσσα
4. προσφυγή στη φύση για έκφραση αισθημάτων και ψυχικών καταστάσεων
5. σύζευξη της ποίησης με τη μουσική και τη φιλοσοφία
6. αποσπασματικότητα
7. καλλιέργεια της λογοτεχνικής κριτικής και του δοκιμίου
Διονύσιος Σολωµός
Το έργο του εθνικού µας ποιητή που επηρε¬άστηκε κυρίως από το νεοκλασικισμό και το ροµαντισµό διακρίνεται σε δυο περιόδους:
Ζακυνθινή ή νεανική περίοδος 1818 - 1828
Κατά την παραμονή του στη Ζάκυνθο ασχολήθηκε περισσότερο µε ποιήματα μικρά και λυρικά (Ξανθούλα) εκφράζο¬ντας κυρίως μια προσωπική συγκίνηση και σπανιότερα πολύστιχα («Ύμνος εις την Ελευθερίαν», «Λάμπρος»)
Κερκυραϊκή περίοδος 1828 - 1857
Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από ποιήματα που διακρίνονται για την μεγά¬λη τους έκταση και το δραματικό ή επικό τους χαρακτήρα καθώς και για την επίμο¬νη επεξεργασία του στίχου, όπως τον «Κρητικό», «Ελεύθεροι πολιορκηµένοι».
Θεματική: Πατρίδα-θρησκεία-γυναίκα
Ελευθερία/φύση – θρησκεία/θάνατος
Στα νεανικά πατριωτικά ποιήματα η ελευθερία έχει στενά ιδεολογικοπολιτική σημασία και η φύση, όντας ουδέτερο στοιχείο, δεν επηρεάζει τον αγώνα για την κατάκτησή της.
Στα συνθέματα της ωριμότητας η ελευθερία προσλαμβάνει πνευματική σημασία (σύζευξη ποίησης-φιλοσοφίας) και αναδεικνύεται ο θρίαμβός της, ως έκφραση της ανθρώπινης βούλησης, επάνω στη φύση που λειτουργεί ως άλογη δύναμη καταστολής της βούλησης και των επιθυμιών του ανθρώπου.
Ο θάνατος είναι η στιγμή καταξίωσης της θρησκευτικής πίστης, χάρη στη λυτρωτική είσοδο του νεκρού στη μετά θάνατον ζωή. (Οι Μεσολογγίτες θυσιάζονται συνειδητά, αποδεχόμενοι τον θάνατο, χάρη στη δύναμη της θρησκευτικής πίστης).
Η θρησκεία σταθερά υπερνικά και ακυρώνει τον θάνατο.
Μορφολογία
Συνδύασε τα ιταλικά μέτρα με τον ελλην. 15σύλλαβο
Γλώσσα: η δημοτική αποκαθαρμένη από τοπικιστικά στοιχεία, και πλουτισμένη και εξευγενισμένη από τον ποιητή.
Τεχνοτροπία
Ζακυνθινή περίοδος : νεοκλασικιστική επίδραση (σύντομα λυρικά ποιήματα)
Κερκυραϊκή περίοδος: ρομαντική επίδραση που στη συνέχεια συνδέεται με τη μελέτη της γερμανικής λογοτεχνίας και φιλοσοφίας (μεγαλύτερης έκτασης ποιήματα δραματικού ή/και επικού αφηγηματικού είδους)
Αποσπασματικότητα «Λυρικές ενότητες»
1) αλκοολισμός-τελειομανία- οκνηρία
2) εξωτερική δυσκολία(γλώσσα)
3) έκφραση ρομαντικής αισθητικής
Σταθμοί εκδοτικής τύχης του έργου του
1) 1859: Τα ευρισκόμενα (Πολυλάς)
2) 1948: Άπαντα (Λ. Πολίτης)-τρίτομη
3) 1964: Αυτόγραφα έργα (Πολίτης) 2τομ
4) 1994: Ποιήματα & πεζά (Στ. Αλεξίου)
Στάδια εξέλιξης της σολωμικής ποίησης
1) 1818-1823 Σύντομα, απλά, λυρικά ποιήματα με θέματα την αγνή αγάπη για τη γυναίκα και το θάνατο αγαπημένων
2) Οι δύο ύμνοι (1823-24) και άλλα (1825-26). Στροφή προς μια σοβαρή ποίηση με θέμα την πατρίδα & τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα.
3) Ο «Λάμπρος» (1823-26). Εκτενές συνθετικό ποίημα καθαρά ρομαντικής θεματολογίας και σύλληψης.
4) «Η γυναίκα της Ζάκυνθος» (1826-33). Πεζόμορφο σατιρικό με μεταφυσικό υπόβαθρο (σύγκριση καλού/κακού)
5) Τα συνθέματα της ωριμότητας (1823 κ.ε.) Στροφή προς την ελλ. Ποιητική παράδοση με ειδοποιά στοιχεία την οργανική ανάπτυξη, την απαράμιλλη λυρικότητα, τα υψηλά νοήματα, τη σύζευξη της ποίησης με τη φιλοσοφία
Ανδρέας Κάλβος
Θεματική: η ελλ. Επανάσταση
Με τις Ωδές προσπαθεί να εμψυχώσει, να μνημειώσει και να δοξάσει την εθνική κοινότητα
Θεματικές αντιθέσεις:
Ελευθερία./τυραννία
(φως/σκότος-ομορφιά/βαρβαρότητα-ηρωισμός/αδράνεια-μνήμη/λησμονιά
Ποιητής της Ιδέας: κατά βάθος επικεντρώνεται σε διαχρονικές μεταφυσικές ιδέες
Κέντρο του απόλυτου ιδεαλισμού του, ο εγκωμιασμός της Ελευθερίας και η ταύτισή της με την Αρετή.
Γλώσσα: ανυπότακτη σε γραμματικούς κανόνες. Καθαρεύουσα, εμπλουτισμένη με αρχαϊστικούς και δημώδεις τύπους.
Κορμός του λεξιλογίου είναι οι αρχαιοελληνικές λέξεις
Πιθανή επίδραση από Foscolo: η γλώσσα της ποίησης πρέπει να είναι λόγια, τεχνητή, πλουτισμένη με αρχαϊστικά στοιχεία, αλλά και διανθισμένη με υλικό από την ομιλούμενη.
Τεχνοτροπία: Εξισορρόπηση νεοκλασικισμού και ρομαντισμού.
Στοιχεία νεοκλασικισμού: Το ύφος, η ισορροπημένη αρχιτεκτονική (προοίμιο, κύριο μέρος, επίλογος), τα διάφορα σχήματα λόγου (παρομοίωση και μετωνυμία), η εικονοπλαστική του ικανότητα, ο ιδιότυπος ιδεαλισμός του, η παραδοχή των κλασικών αιτημάτων για την Τέχνη, η αξιολόγησή της, οι αντιλήψεις του για την παιδευτική αξία της και το διδακτικό χαρακτήρα της.
Το ύφος το διακρίνει ο υψηλός τόνος, η επιγραμματικότητα, και αποφθεγματικότητα
Στοιχεία προρομαντισμού: η μελαγχολική διάθεση η δραματική ένταση, οι οραματικές καταστάσεις, η εμφάνιση του «εγώ»
«πολύτροπος αρμονία»: ο όρος επεξηγεί το στιχουργικό σύστημα του Κάλβου, το σύνθετο, πρωτεϊκό και αρμονικό ρυθμικό και εκφραστικό αποτέλεσμα το οποίο επεδίωκαν να παράγουν οι ωδές του.
Ωδή: λυρικό ποίημα που το διακρίνει η μεγαλοπρέπεια του ύφους και ο συνδυασμός των προσωπικών συναισθημάτων με γενικές σκέψεις.
Η Α’ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΣΧΟΛΗ (1830-1880)
Ποίηση: ρομαντισμός + καθαρεύουσα
Πα.+Αλ. Σούτσος_ Αλ. Ραγκαβής
Πεζογραφία: Ανανέωση του ενδιαφέροντος για το αρχαίο ελληνικό μυθιστόρημα.
ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ
Αποτελούν ανάπλαση και καταγραφή γεγονότων και εμπειριών που αναφέρονται στην εποχή του αφηγητή, ο οποίος περιγράφει καταστάσεις που είτε έζησε ο ίδιος είτε ήταν αυτόπτης μάρτυράς τους είτε ήταν απλά σύγχρονός τους.
Η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο κάθε συγ¬γραφέας εξαρτάται από το επίπεδο της μόρ¬φωσής του. Το ρεύμα της εποχής έρεπε προς το γλωσσικό αρχαϊσμό. Όσοι ακολούθησαν αυτή την τάση έκαναν το λόγο τους επιτη¬δευμένο και ψυχρό. Όσοι όμως ακολούθη¬σαν τη δημοτική, όπως ο Μακρυγιάννης ή ο Φωτάκος, που η μόρφωση τους επιτρέπει να χρησιμοποιούν επιτυχημένα δάνεια από το λόγιο πολιτισμό, δίνουν ζωντάνια στην αφή¬γηση κι ο λόγος τους είναι λιτός, άμεσος και πυκνός.
Τα Αποµνηµονεύµατα του Μακρυγιάννη
Ξεχώρισαν για την απλότητα του λόγου, την πυκνότητα του ύφους, την αφηγηματική ικανότητα και τον καταγγελτικό τόνο ενάντια στις αδικίες της εξουσίας. Οι ιδέες του Μακρυγιάννη βρήκαν αποδοχή στις μεταπολεμικές γενιές και εξέφρασαν τις δικές τους ιδέες και τους δικούς τους πόθους.
Η ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ 1880
Οι λογοτέχνες αποστασιοποιούνται από τα ρομαντικά οράματα και υιοθετούν τη δημοτική γλώσσα.
Ιστορικό-κοινωνικό πλαίσιο:
- εξαστισμός του Ελληνικού χώρου
- κυριαρχεί το αλυτρωτικό ζήτημα (Μεγάλη Ιδέα)
- δίνεται έμφαση στην καθημερινή πραγματικότητα
- ανάπτυξη του Τύπου
Συνυπάρχουν δύο αντιθετικές τάσεις:
-Το ενδιαφέρον των λογοτεχνών στην οικογενειακή αστική ζωή
- Το (από το 1870) ενδιαφέρον για τη ζωή της υπαίθρου
Η ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ 1880 (Ρεαλισμός + νατουραλισμός)
Ταυτόχρονο ενδιαφέρον για
-τις λογοτεχνικές εξελίξεις στην Ευρώπη
-τις εκφάνσεις της νεοελληνικής ζωής που δεν είχαν επηρεαστεί από τη Δύση
Ηθογραφία= λαογραφία + νατουραλισμός
Πολίτου-Μαρμαρινού Ηθογραφία: όρος με τον οποίο εννοούμε γενικά την αναπαράσταση, περιγραφή και απόδοση των ηθών, εθίμων, ιδεολογίας και ψυχοσύνθεσης ενός λαού, όπως αυτά διαμορφώνονται υπό την επίδραση του φυσικού περιβάλλοντος και των ιστορικών και κοινωνικών συνθηκών σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο.
Στη λογοτεχνία είναι η τάση της πεζογραφίας να αντλεί τα θέματά της από κοινωνίες της υπαίθρου και από την κοινωνία και το περιβάλλον της αστικής γειτονιάς.
Διάκριση:
Α) Ηθογραφία ωραιοποιημένη, ειδυλλιακή αναπαράσταση με έντονο λαογραφικό χαρακτήρα των ηθών της ελληνικής υπαίθρου («Εστία»).
Β) Ρεαλιστική ή νατουραλιστική ηθογραφική πεζογραφία, η οποία ασχολείται βέβαια με τις μικρές, κλειστές κοινωνίες της υπαίθρου, αλλά με τρόπο που να προβάλλονται και οι σκοτεινές πλευρές τους.
Ηθογραφικό διήγημα
Ένα νέο πεζογραφικό είδος που διαμορ¬φώνεται από δυο παράγοντες: το νατουραλισμό και το ενδιαφέρον για τη ζωή της υπαίθρου.
Νατουραλισμός - Ηθογραφία
Στο ηθογραφικό διήγημα της εποχής έντο¬νο είναι το νατουραλιστικό στοιχείο µε χαρακτηριστικά όπως: η κριτική των κοινωνικών προσχημάτων,
• η κυριαρχία του ενστίκτου,
• η ηθική διαφθορά,
• ο καθοριστικός ρόλος της κληρονομικό¬τητας,
• η εμμονή στη λεπτομέρεια.
Γιώργος Βιζυηνός
Στο έργο του κυριαρχούν οι αμφιλογίες και η ανατροπή των προσδο¬κιών του αναγνώστη και του ήρωα, μέσω μιας αινιγματικής αφήγησης που δημιουργεί αγωνία.
Η Ύπαρξη δύο πραγματικοτήτων, μιας εξωτερικής και μιας εσωτερικής, οδηγεί στην αυταπάτη ή και στην πλάνη.
Η αναντιστοιχεία ανάμεσα στην εσωτερική και εξωτερική πραγματικότητα δημιουργεί το αίσθημα του τραγικού και κλονίζει τις βεβαιότητες της ρεαλιστικής αφήγησης.
Αυτό συμβαίνει γιατί ο Βιζυηνός χρησιμοποιεί τους νόμους της αγωνίας και της πλάνης που θέτουν υπό αμφισβήτηση την ύπαρξη μιας και μοναδικής πραγματικότητας, την οποία υποτίθεται ότι αποδίδει ο ρεαλισμός.
Αλέξανδρος Παπαδιαµάντης
Ομοιότητες με Βιζυηνό:
-Υπέρβαση των συμβάσεων της ρεαλιστικής αφήγησης.
- Χρήση παλιότερων γλωσσικών τύπων ή της καθαρεύουσας και μιας ιδιωματικής δημοτικής που απηχεί το ιδίωμα του τόπου καταγωγής τους.
Γλώσσα: Κράμα (καθαρεύουσα)
Συχνά τα έργα του χαρακτηρίζονται από «ποιητικότητα ή λυρικότητα».
Στο έργο του συνθέτει την «ποιητικότητα» με τον ρεαλισμό και τον νατουραλισμό...
Στοιχείο του νατουραλισμού, το ενδιαφέρον του για τις σκοτεινές δυνάμεις της ψυχής, ενώ τα στοιχεία που συνιστούν τον «λυρικό» του χαρακτήρα σχετίζονται με το «μεταφυσικό υπόβαθρό» του. Στο έργο του αντιπαρατίθενται δυο κόσμοι, ο ρεαλιστικός και ο φανταστικός
Κάνει χρήση της ειρωνείας, των συμβό¬λων και των παρεκβάσεων
Ανδρέας Καρκαβίτσας
Το έργο του είναι επηρεασμένο από το νατουραλισμό, καθώς η φύση καθορίζει τη λειτουργία των προσώπων που δεν έχουν ελεύθερη βούληση και κυριαρχούνται από ταπεινά ένστικτα ενώ η πραγματικότητα απεικονίζεται φωτογραφικά. Ακόμη, αναπαριστάνει πιστά τον λόγο των ανθρώπων. Ωστόσο η αίσθηση του αδιεξόδου στα αφηγήματά του εξισορροπείται από την οραματική του διάθεση.
Ο Καρκαβίτσας προβάλει την αξία της αγωνιστικότητας και καταδικάζει τις άγονες ονειροπολήσεις ως παράγοντας αναστολής της δράσης και της εξέλιξης.
Η ΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΙΑΣ ΤΟΥ 1880 (ΝΕΑ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΣΧΟΛΗ)
Χαρακτηριστικά : (Παρνασσισμός + συμβολισμός)
Το νέο είδος είναι επηρεασμένο από τους Γάλλους παρνασσιστές και από την ελλη¬νική παράδοση.
Ξεχωρίζουν ιδιαίτερα η ρεαλιστική αντι¬μετώπιση των προβλημάτων της ελληνι¬κής κοινωνίας, η ανασύνδεση µε τη λαϊκή παράδοση, η χρήση της δημοτικής γλώσ¬σας και η απόρριψη του ροµαντισµού
ΚΥΡΙΑ ΖΗΤΟΎΜΕΝΑ
-η καλλιέργεια της δημοτικής γλώσσας
-η ποιητική εκμετάλλευση καθημερινών θεμάτων.
-το ανάλαφρο ύφος
-ο προσδιορισμός της εθνικής ταυτότητας
ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ
Το έργο του σχετίζεται με τα ευρω¬παϊκά ρεύματα του παρνασσισμού και του συµβολισµού, αλλά και με την ελληνική παράδοση.
Χαρακτηριστικό της ποίησής του είναι η συναίρεση των αντιθέτων. Άλλοτε γράφει ποιητικές συλλογές που έχουν σχέση µε την προσωπική του ζωή, «το λυρισμό του εγώ» όπως τον ονόμασε ο ίδιος π. χ. «Ο Τάφος» και άλλοτε μεγάλες συν¬θέσεις που διαπνέονται από τον «λυρισμό του εμείς» π. χ. «Ο δωδεκάλογος του γύ¬φτου» και «Η Φλογέρα του Βασιλιά».
Κ.Π. Καβάφης 1863-1933
Έκδοση του έργου του (ιδιωτική)
1. 1891-1904 : μονόφυλλα
2. 1904-1911 : τεύχη
3. 1912 : πρώτη χρονολογική συλλογή
και 1917 : πρώτη θεματική συλλογή
1935 : η πρώτη ολοκληρωμένη έκδοση των αναγνωρισμένων (Σεγκοπούλου)
ΠΕΡΙΟΔΟΙ
1η: (Πόλη) επιρροές από φαναριωτισμό και αθηναϊκό ρομαντισμό.
Τα έργα χαρακτηρίζονται για:
- χρήση καθαρεύουσας
- στομφώδες ύφος και ρητορεία
- απαισιόδοξη διάθεση
- πεισιθάνατη θεματολογία
2η: Πρώιμη φάση
Επιρροές από γαλ. συμβολισμό από όπου ίσως κατάγεται η ευκρίνεια των εικόνων και η ρυθμική εκφορά του στίχου.
3η: Ώριμη φάση
Από το 1900 βρίσκει ολοένα και πιο καθαρά την προσωπική του φωνή.
Από το 1911 κ.ε. περνάει στο στάδιο της ώριμης φάσης , ορίζοντας την ποιητική του περιοχή και κατακτώντας όλο και πιο τολμηρά εκφραστικά μέσα.
Είναι η περίοδος του ρεαλισμού οπότε διατυπώνει με μεγαλύτερη τόλμη (ρεαλισμός και νεοτερικότητα) το ερωτικό όραμα και την πολιτική του κριτική.
Θεματικοί κύκλοι της ποίησής του
Φιλοσοφικός ή διδακτικός
Τον ποιητή απασχολούν κυρίως, το αναπότρεπτο της ανθρώπινης μοίρας, ο χρόνος και η επιρ¬ροή του στον άνθρωπο, η έννοια του χρέ¬ους και της ορθής επιλογής και η ματαιό¬τητα των ανθρώπινων μεγαλείων.
Ιστορικός ή πολιτικός
Τον ενδιαφέρουν κυρίως οι συμπεριφορές των προσώπων σε σχέση με τον ρου της ιστορίας, και η αποτυχία που καραδοκεί ανεξάρτητα από τις εφήμερες νίκες, ακυρώνοντας την ανθρώπινη βούληση.
Ερωτικός Αισθησιακός ή ηδονικός
Η ηδονή και η ανάμνηση ερωτικών στιγ¬μών και εικόνων πρωταγωνιστούν σ’ αυ¬τόν τον κύκλο.
+ Ποιήματα ποιητικής
Η ποιητική
Α΄Αθηναϊκή Σχολή-συμβολισμός- παρνασσισμός-ρεαλισμός
Παρνασσισμός : αγάπη για την οικονομία, την ακρίβεια και την ισορροπία της μορφής, αλλά και κάποια ψυχρότητα
Η ιδιαιτερότητα και μοναδικότητα της ποιητικής του φωνής οφείλεται σε τεχνικές, βασικές παράμετροι των οποίων είναι:
-η χρήση της ιστορίας
-η ειρωνεία
-η χρήση του συμβόλου
-η μνήμη
-η φαντασία
-ο ιδιότυπος λυρισμός του
Ποίηση και ιστορία
-Σύντηξη του παρελθόντος με το παρόν
-Πρόσωπα δευτερεύουσας σημασίας (ιστορικών πηγών).
-Άλλοτε όμως δημιουργεί ο ίδιος πρόσωπα (ψευδοϊστορικά) στα οποία αποδίδει συγκεκριμένες ιδιότητες ή τα χειρίζεται έτσι ώστε να σκιαγραφήσει το σκηνικό που του χρειάζεται.
Μέσα στη νομοτέλεια της ιστορίας (ήττα και συντριβή) ο Καβάφης εστιάζει σε ποιότητες και συμπεριφορές διαχρονικής αξίας: αξιοπρέπεια – φρόνηση – σοφία - η κατανόηση της ματαιότητας των μεγαλείων.
«Χρονικός συνταυτισμός»: Ο χρόνος της ιστορίας, της αφήγησης, της γραφής.
Το σύμβολο
Πρόσωπα-αντικείμενα-καταστάσεις: πυρήνες όπου συμπυκνώνεται και μέσω των οποίων μεταδίδεται αρτιωμένη η εμπειρία του ποιητή.
Η ειρωνεία
(συνδέεται με τον γερμ. Ρομαντισμό)
Η ειρωνεία γίνεται δομικό στοιχείο και βασική πηγή συγκίνησης. Χαρακτηριστικό της η αντίφαση σ’ αυτό που φαίνεται και σ’ αυτό που πραγματικά είναι.
Προβολή της ειρωνείας είναι η μάσκα, ο παρενθετικός λόγος, οι παύλες και γενικά το σχόλιο που κάνει κάποιος τρίτος.
Τεχνικές της ειρωνείας: υπερβολή, υποκριτική άγνοια ή αμφιβολία, ειρωνικό προσωπείο.
Η λεκτική ειρωνεία δηλώνει έννοια και αισθήματα αντίθετα με τις έννοιες που διατυπώνουν οι λέξεις.
Η ειρωνεία καταστάσεων αποκαλύπτει την αυταπάτη των ηρώων σε σχέση με την πραγματικότητα.
Ο λυρισμός
( Ο τρόπος με τον οποίο εκφράζεται ο εσωτερικός κόσμος, οι εντυπώσεις και τα αισθήματα του ποιητικού υποκειμένου).
Ο Καβάφης ξεκινά πάντα από το εξωτερικό γεγονός ή αντικείμενο και μέσω της ρεαλιστικής αποτύπωσης οδηγείται στην ποιητική συνείδηση μένοντας εντός των ορίων της κοινής εμπειρίας.
Συχνά απλώς καταγράφει το γεγονός ή το αντικείμενο που προκαλεί την συγκίνηση.
Τα μέσα με τα οποία πραγματώνεται ο προσωπικός λυρισμός του είναι:
- η διαφάνεια των περιγραφών
- η ορθολογική αντίληψη
- η σπανιότητα παρομοιώσεων και μεταφορών
- η εντελώς ιδιαίτερη χρήση του επιθέτου
Η γλώσσα
Η συνθετική αντίληψη που έχει Καβάφης για τον ελληνισμό διαφαίνεται στις λεκτικές του επιλογές. Στο βασικό σώμα της δημοτικής δε διστάζει να χρησιμοποιεί λέξεις της καθαρεύουσας, της αρχαΐζουσας, τοπικών ιδιωμάτων αλλά ακόμη και του πολίτικου και τραπεζιτικού ιδιώματος.
Το μέτρο (στιχουργία)
Την ποίηση του Καβάφη διακρίνει το πεζολογικό στοιχείο.
Μέτρο ο ίαμβος (διαδοχή δισύλλαβων ενοτήτων. Οι τόνοι στις ζυγές συλλαβές.
Η οργάνωση του στίχου σε στροφές είναι ελεύθερη και γίνεται με βάση τη λογική ολοκλήρωση του νοήματος και όχι τη στιχουργική συμμετρία.
Ο ρυθμός επιτυγχάνεται με τη στίξη και τις λεκτικές επιλογές που δημιουργούν ένα έργο με έντονη μουσικότητα.
Άγγελος Σικελιανός
Α΄ περίοδος: 1909 - 1917
Στην περίοδο αυτή ο ποιητής επιχειρεί τολμηρούς µορφικούς πειραματισμούς, και η ποίησή του είναι παγανιστική (η φύση αποκτά ιερότητα και εμψυχώνεται από ελληνικές θεότητες), αυτοαναφορική. Ξεχωρίζει ο «Αλαφροΐσκιωτος», όπου πε¬ριγράφεται σε μια μυστικιστική ατμό¬σφαιρα ο φυσικός και υπερφυσικός κό¬σμος και ο «Πρόλογος στη ζωή» που απο¬τελείται από πέντε συνθέσεις.
Λυρικά Α: Μικρά ποιήματα της πρώτης περιόδου. Δοξαστικά στιγμιότυπα της ζωής γεμάτα ψυχική ευφορία και αισθησιασμό.
Β΄ περίοδος : 1917 - 1934
Κατά την δεύτερη περίοδο της δημιουργί¬ας του καλλιεργεί τον δεκαπεντασύλλαβο αφήνοντας τις τολμηρές μετρικές προσπά¬θειες. διακρίνονται τα «Μήτηρ θεού» (δείγματα καθαρής ποίησης, ακραία μορφή συμβολισμού: προξενεί αισθητική απόλαυση με τον ήχο και το ρυθμό/ δεν απευθύνεται στη διάνοια/ έμφαση στον ήχο και όχι στο νόημα) και «Πάσχα των Ελλήνων» όπου πρωταγωνι¬στούν η Παναγία και ο Χριστός αντίστοιχα.
Γ΄ περίοδος : 1935 - 1947
Σ’ αυτή την περίοδο γράφει αρκετά ποιή¬ματα αλλά και τραγωδίες και επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στη μεταφυσική διά¬σταση της ζωής.
Επιδράσεις: -Επταν. Σχολή (Σολωμός-Βαλαωρίτης- Μαβίλης)
- η γνήσια λαϊκή γλώσσα
- η δυτική λογοτεχνία (ιταλική)
- η φιλοσοφία του Νίτσε (υπεράνθρωπος)
- παρνασσισμός-συμβολισμός ρομαντισμός
Θεματική Φύση/μύθος/γυναίκα/ποιητική τέχνη
Το έργο του είναι διαποτισμένο από τη λατρεία του φυσικού κόσμου και την αποθέωση των αισθήσεων
Τον μύθο τον αντιλαμβάνεται όπως οι γερμ. ρομαντικοί, ως μια ζωντανή δύναμη που αποκαλύπτει πανανθρώπινες αλήθειες
Η γυναίκα (έρωτας) ως ενέργεια που κινεί τη δημιουργία- ως σύμβολο γονιμότητας – ως Μούσα.
Τεχνοτροπία
Ρομαντικός, αλλά πολλά έργα του φανερώνουν ποιητή εργαστηριακό. Αισθητές οι επιρροές από γαλλικό συμβολισμό και καθαρή ποίηση (ήχος παρά νόημα)
Ειδοποιό στοιχείο: περίπλοκη, μακροσκελής σύνταξη, μεγάλες παρομοιώσεις, πλούσιοι επιθετικοί προσδιορισμοί, έντεχνη επανάληψη λέξεων (υπόγειες συνομιλίες)
Μορφολογία Συνεχείς μορφικοί πειραματισμοί που φτάνουν μέχρι τον ελεύθερο στίχο
Γλώσσα (δημοτική) Η αντίληψή του για ενότητα της ελληνικής ιστορικής και πολιτισμικής παράδοσης αποτυπώνεται στη σύνθετη γλωσσική διαστρωμάτωση του έργου του.
Ιδεολογία και κοσμοθεωρία
Αντιλογοκρατία: εκτός από τον ορθό λόγο χρειάζεται η ενόραση, το ένστικτο, το συναίσθημα.
Κύριο μέλημά του η κατάκτηση της ενότητας και της ολότητας, η ένωση ανθρώπου-φύσης, σάρκας-πνεύματος, μύθου-ιστορίας. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και ο θρησκευτικός συγκρητισμός του. Πίστευε πως ο άνθρωπος ανήκει σε ένα σύμπαν ενιαίο και οραματίστηκε μια ενιαία παγκόσμια θρησκεία με στοιχεία από την αρχαία ελληνική και τον χριστιανισμό.
Ποιητική Η προφορικότητα του ποιητικού λόγου είναι η ουσία του λυρισμού, τον οποίο αντιλαμβάνεται ως δημιουργική ενέργεια χειμαρρώδη, πηγαία, αχαλίνωτη. Στην πράξη όμως η ποίησή του είναι ελάχιστα προφορική και πηγαία (περίπλοκη σύνταξη).
Στα έργα του υπάρχει συχνά ένας πρωτοπρόσωπος αφηγητής, ο οποίος εκφέρει ένα λόγο γεμάτο επιβλητική αυτοπεποίθηση.
Ο ποιητής για τον Σικελιανό έχει τις ιδιότητες του οραματιστή, του προφήτη, του ιερέα και του μύστη. Με το έργο του παίζει αποφασιστικό ρόλο στην κοινωνία. Γι’ αυτό ο λόγος του είναι γεμάτος αυτοπεποίθηση. Όμως, μετά τις δοκιμασίες της Κατοχής η φωνή του αποκτά περισσότερη ταπεινοφροσύνη και τραγικότητα.
Καβάφης: (Πνευματώδης, ειρωνική πεζογραφία) Σικελιανός:(Υψιπετής λυρισμός)
-Ποίηση δραματική -Ποίηση λυρική
-Ποιητικός κόσμος βαθύτατα συγκρουσιακός -Στο ποιητικό σύμπαν του κυριαρχεί απόλυτη αρμονία και πρυτανεύει το στοιχείο της ενότητας.
-Η ειρωνεία αποτελεί θεμελιώδη τεχνική -Απουσία ειρωνείας
-Ύφος προσγειωμένο, πεζολογικό -Μόνιμη έξαρση και λυρική μεταρσίωση
-Εκφραστική λιτότητα -Πληθωρική & συντακτικά περίπλοκη ποίηση
Κ.Γ. Καρυωτάκης
Ποιητικές συλλογές
1) 1919: Ο πόνος του ανθρώπου και των πραγμάτων
2) 1921: Νηπενθή
3) 1927: Ελεγεία και σάτιρες
Χαρακτηριστικά της γενιάς του 1920 ( Τ. Άγρας-Λαπαθιώτης-Ουράνης-Φιλύρας)
(ισχύουν για τις δύο πρώτες συλλογές του Καρυωτάκη)
-ο χαμηλόφωνος λυρισμός
-η χρήση καθημερινού λεξιλογίου
-η αίσθηση πίκρας για την απώλεια των ιδανικών
-η απογοήτευση από την αδιάφορη και μίζερη ζωή της πόλης
-η νοσταλγία των περασμένων
-η διάθεση φυγής στη φύση και στο ταξίδι (πραγματικό ή ονειρικό)
Ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο
Η γενιά του ’20 συνδέεται με τον πεσιμισμό και τον αποπροσανατολισμό που βίωσε όλη η χώρα μετά την αποτυχία της Μεγάλης Ιδέας
Δημοσιοϋπαλληλική ιδιότητα: επιρροές στη γλώσσα και θεματική
Θεματική:
Κεντρικός πυρήνας της θεματ. «το κυνήγημα του ιδανικού, κι έπειτα η αποτυχία, πόθος/απάτη, πλάνη/απογοήτευση» (Τ. Άγρας)
Διάσταση ανάμεσα στις επιθυμίες και τις ψυχικές διαθέσεις του ατόμου και στην περιβάλλουσα αντικειμενική πραγματικότητα, που φτάνει ως την σύγκρουση και την οριστική ρήξη
Θεματικές κατηγορίες:
Φιλολογικός, κοινωνικός, πολιτικός ρεαλισμός (αναφέρονται: στην κοινωνική θέση και στη συμπεριφορά των ανθρώπων των γραμμάτων- σε κοινωνικά προβλήματα ή φαινόμενα – σε σύγχρονα πολιτικά γεγονότα).
Στις «Σάτιρες» καταγγέλλει με καυστικότητα την κοινωνική υποκρισία, αναλγησία και συμβατικότητα, θεματοποιώντας αντιφάσεις όπως ηθικές-εμπορευματικές αξίες, κρατική εξουσία-άτομο, γραφειοκρατία-υπάλληλος, κοινωνική σύμβαση-γνησιότητα, πλαστό αυθεντικό.
Έτσι, τα ποιήματα αυτά συγκροτούν το αδιέξοδο κοινωνικό πλαίσιο της πεισιθάνατης βιοθεωρίας του.
Ο Καριωτάκης είναι ο κύριος εκφραστής της παρακμιακής τάσης (κλίμα ηττοπάθειας και παραίτησης) μετά την Μικρασιατική καταστροφή (Πολιτική αστάθεια, εικόνες θανάτου, ήττας, αρρώστιας, προσφυγιάς, φτώχειας). Η ποίησή του σοβαρή, χωρίς αισθηματισμό και φιλαρέσκεια. Ψάλλει το άδοξο το ασήμαντο, το ανικανοποίητο και διαμαρτύρεται εκθέτοντας την πίκρα του με σαρκαστικό τρόπο.
Στα ποιήματα ποιητικής καταδεικνύει την αδυναμία της ποίησης να αποτρέψει τη συγκρουσιακή και αδιέξοδη ρήξη με την πραγματικότητα. Στα ποιήματα αυτά το πρόβλημα της υπαρξιακής αγωνίας και ματαιότητας συναρτάται με το πρόβλημα της θέσης του ποιητή στην κοινωνία.
Η εξέλιξη της ποίησής του: (Τ. Άγρας) : Η ζωή του έφερε την μελαγχολία του,-ταραγμένη φαντασία-Ελεγείες-Σάτιρες-αυτοκτονία.
Γλώσσα
Παράλληλη χρήση ή ανάμιξη τύπων της καθαρεύουσας και της δημοτικής. Η ροπή για την καθαρεύουσα φανερώνει την απεμπλοκή του από την δημοτική που επέβαλε η γενιά του 1880.
Μορφολογία
Από εξωτερική άποψη ακολουθεί τους κανόνες της αυστηρά έμμετρης ποίησης. Διαπιστώνεται όμως μια προμελετημένη παραφωνία, ένας παράτονος ήχος που υπονομεύει τον παραδοσιακό μετρικό οργανισμό.
Τεχνοτροπία-ποιητική
Με τις Σάτιρες στροφή προς τον ρεαλισμό, ενώ πριν από αυτές επιρροές από τον γαλ. Συμβολισμό.
Στην Α΄ και εν μέρει στη Β΄ συλλογή παρατηρείται ο ιμπρεσσιονιστικός συμβολισμός του συναισθήματος: (το συναίσθημα της δυσφορίας και η αρνητική ψυχική διάθεση του ποιητή δεν δηλώνονται ρητά, αλλά υποβάλλονται μέσα από τα θλιβερά και πένθιμα φυσικά τοπία).
Στα «Ελεγεία» παρατηρείται ο υπερβατικός συμβολισμός : (οι αφηρημένες εικόνες και η μουσική υποβολή του λόγου προσπαθούν να συλλάβου και να αποδώσουν μια ονειρική ή ιδεατή πραγματικότητα.
Επίσης η ποίηση του Καρυωτάκη απηχεί στην Ελλάδα τον τύπο του καταραμένου ποιητή, ο οποίος βρίσκεται σε διαρκή δυσαρμονία με την περβάλλουσα πραγματικότητα, κυριαρχείται από πάθη και συνθέτει το έργο του αναλώνοντας τον εαυτό του, επειδή η ζωή και η τέχνη του είναι αδιαίρετες.(αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του γαλ. Συμβολισμού.)
Ο Καρυωτάκης όχι μόνον αρνείται, αλλά χλευάζει τις υπερβατικές ιδιότητες της ποίησης (Παλαμάς-Σικελιανός)
Στην ποίηση του Καρυωτάκη συνυπάρχουν στοιχεία της παραδοσιακής ποίησης και της μοντέρνας. Κυρίως, ο χαμηλόφωνος, υποβλητικός εξομολογητικός μελαγχολικός λυρισμός συνυπάρχει με την οξυμμένη κραυγή της απελπισίας και με τη ρεαλιστική, ειρωνική και (αυτό)σαρκαστική κοινωνική καταγγελία.
Καρυωτακισμός: (καταρχήν η στάσιμη και αρνητική μίμηση του έργου του που ξέσπασε ως βραχύβια μόδα μετά την αυτοκτονία του).
Με το πέρασμα του χρόνου
Α) Η πεισιθάνατη αντιμετώπιση της ζωής, διαποτισμένη στο έργο νεότερων ποιητών
Β) Η μυθοποίηση του προσώπου του από νεότερους ποιητές και κριτικούς.
Τζιόβας: Η συγγένεια των νεότερων δεν ήταν τόσο εκφραστική όσο ατμοσφαιρική, ιδεολογική και ψυχολογική.
Για την νεότερη ποίηση ο καριωτακισμός ήταν ένας τρόπος μα κοινωνικοποιείται, να αντικρίζει τον κοινωνικό ρόλο και το αδιέξοδό της, συμβολοποιώντας στοιχεία του προσώπου και του έργου του Καρυωτάκη.
Η ΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΙΑΣ ΤΟΥ ’30
Ιδεολογική, θεματική και εκφραστική ρήξη με λογοτεχνία του παρελθόντος.
Χαρακτηριστικά
Η δραματικότητα, η απελευθέρωση του μέτρου και η σκοτεινότητα των νοημάτων. Η νέα ποίηση επηρεάζεται ιδιαίτερα από την τεχνοτροπία του υπερρεαλισμού και δίνει έμφαση σε αξίες της νιότης και της ελληνικής φύσης.
Διαφορές από παραδοσιακή ποίηση
Παραδοσιακή μετρική / ελεύθερος στίχος
Λυρικότητα / δραματικότητα
Λεξιλόγιο ποιητικό / καθημερινό
Έλλειψη / ύπαρξη σκοτεινότητας
Γ. Σεφέρης
Έργα : «Στροφή», «Μυθιστόρημα»
Χαρακτηριστικά
Ανανεώνει τον ποιητικό λόγο. Ο στίχος απελευθερώνεται από τις μετρικές συμβά¬σεις και η γλώσσα (δημοτική) γίνεται απλούστερη. Ο ποιητής ασχολείται µε τα προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου, είναι δεμένος µε την ελληνική παράδοση και την ιστορία, ενώ βρίσκεται σε επικοινωνία µε τη σύγχρονη ευρωπαϊκή λογοτεχνία.
Το «εγώ» γίνεται «εμείς»
Η ποίησή του είναι απαισιόδοξη και μελαγχολική. Ωστόσο η διάθεση αυτή δεν οδηγεί στην άρνηση ή την καταστροφή.
Οδυσσέας Ελύτης
Ποίηση αισιόδοξη, φωτεινή, εφβική, όπου το Αιγαίο έχει κεντρική θέση.
Έργο σταθμός: το Άξιον εστί, που συν¬δυάζει γόνιμα στοιχεία της ελληνικής παράδοσης και της μοντέρνας ποίησης.
Γιάννης Ρίτσος
Η ποίηση του Ρίτσου είναι η ογκωδέστερη της νεότερης ελληνικής ποίησης και είναι πολύ μεγάλη η θεματική και εκφραστική ποικιλία της.
Γράφει κυρίως πολύστιχα ποιήματα γεμά¬τα εικόνες και εξαιρετικούς εκφραστικούς τρόπους, όπως ο «Επιτάφιος» ή «Η Σονά¬τα του Σεληνόφωτος».
Εμπειρίκος : «Υψικάμινος», «Ενδοχώρα»
ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΓΕΝΙΑΣ ΤΟΥ ’30
Οι πεζογράφοι της γενιάς του ’30 ανανεώνουν το λόγο και στρέφονται στον εσω¬τερικό άνθρωπο. Μέσο έκφρασής τους γίνεται το μυθιστόρημα και προβάλλουν συχνά ιδεολογικούς προβληματισμούς. Αντίδραση στην ηθογραφία και πέρασμα από το διήγημα στο μυθιστόρημα (προβληματισμού)
Αιολική Σχολή
Βενέζης-Μυριβήλης-Δούκας
Καταγράφουν τα βιώματά τους, εκφράζουν µια αντίθεση στον δυτικό αστικό πολιτισμό και χρησιμοποιούν ηθογραφικά στοιχεία στο έργο τους.
Χαρακτηριστικά
-Σεβασμός στις παραδόσεις της ελληνικής αγροτικής ζωής
- Αντίδραση προς το δυτικότροπο αστικό πολιτισμό
- Δίνουν λόγο στον ανώνυμο λαό
- Τα γεγονότα μιλούν μόνα τους
Αστικός ρεαλισμός
Θεοτοκάς, Καραγάτσης, Τερζάκης και Πολίτης
Ο αστικός ρεαλισμός χρησιμοποιεί ηθο¬γραφικά στοιχεία της αστικής κοινωνίας της δεκαετίας του ’30. Βασίζεται στην ρεαλιστική περιγραφή. Μυθιστορήματα κοινωνικά που φέρουν βαρύ ιδεολογικό φορτίο. Με εξαίρεση τον Πολίτη κινήθηκαν στα πλαίσια του αστικού ρεαλισμού.
Γιώργος Θεοτοκάς«Ελεύθερο πνεύμα» : Μανιφέστο της γενιάς του ’30 «Αργώ» : παντογνώστης αφηγητής
Κοσμάς Πολίτης «Eroica» : Η οπτική γωνία αλλάζει με μαεστρία.
Παρουσιάζει και εσωτερικές διεργασίες που υπερβαίνουν την εμπειρία της «πραγματικότητας»
Άγγελος Τερζάκης «Πριγκιπέσσα Ιζαμπώ», «Η μενεξεδένια πολιτεία» : Παντογνώστης αφηγητής
Θεματική: η μίζερη μικροαστική ζωή των Αθηναίων.
Ξεφεύγει κάπως από τα πλαίσια του αστικού ρεαλισμού, αφού εκδηλώνει έντονο ενδιαφέρον για την ψυχολογική απεικόνιση των ηρώων του.
Οπτική γωνία συμβατική και αμετακίνητη.
Μ. Καραγάτσης «Ο συντ.ρχης Λιάπκιν», «Γιούγκερμαν» «Χίμαιρα» : αντιηρωικοί πρωταγωνιστές
Αρνητική τοποθέτηση απέναντι στο ξένο στοιχείο. (ανάγκη του μεσοπολέμου για διαμόρφωση εθνικής ταυτότητας και πορείας.
Νατουραλισμός σπρωγμένος ως τα ακραία όρια.
Μοντερνισμός
Ν. Γ. Πεντζίκης-Γιάννης Σκαρίµπας- Γιάννης Μπεράτης- Μέλπω Αξιώτη
Υιοθετούν τη χρήση του εσωτερικού μονολόγου και αποφεύγουν τη μυθιστορηματική αφήγηση.
Μέλπω Αξιώτη
(Απόρριψη του ρεαλισμού)
«Δύσκολες νύχτες» = το πρώτο υπερρεαλίζων ελληνικό πεζό, «Θέλετε να χορέψουμε Μαρία;»
Αφήγηση σε Α΄ πρόσωπο, απουσία μύθου και συνέπειας στην αφηγηματική αλληλουχία.
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ
ΧΡΟΝΟΣ
Ο τρόπος έκθεσης των γεγονότων. Παρατακτική διάταξη των γεγονότων (Αιολική κυρίως Σχολή)/σύνθετη διάταξη.
Ο ΠΑΝΤΟΓΝΩΣΤΗΣ ΑΦΗΓΗΤΗΣ
Γνωρίζει τις σκέψεις όλων των προσώπων, όλα τα μυστικά τους, και τα κρατά κρυφά από τους άλλους.
ΤΡΟΠΟΙ ΕΚΦΟΡΑΣ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ
Ευθύς λόγος = α΄ πρόσωπο (συγγραφέας ή αφηγητής- ήρωας)
Πλάγιος λόγος= γ΄ πρόσωπο (επιτρέπει στο συγγραφέα να κρατήσει απόσταση από τα πρόσωπα του έργου του).
Ελεύθερος ή ανεξάρτητος πλάγιος
Συναιρεί το λόγο του αφηγητή και του ήρωα. Ο συγγραφέας μιλά σε γ΄ πρόσωπο, για λογαριασμό ενός προσώπου του έργου του, χρησιμοποιώντας συνεπώς το λεξιλόγιο και τις εκφράσεις που προσιδιάζουν στο πρόσωπο αυτό.
ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ
Η σκοπιά από την οποία γίνεται η αφήγηση. Αμετακίνητη (Βενέζης) ή σύνθετη (Eroica Πολίτη)
ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ
Είναι ο λόγος χωρίς ακροατή, στον οποίο ένα πρόσωπο εκφράζει την πιο ενδόμυχη σκέψη του, αυτή που είναι πλησιέστερη προς το ασυνείδητο, προγενέστερη κάθε λογικής οργάνωσης, δηλαδή εν τη γενέσει της, εκφρασμένη μέσω ευθέων φράσεων, περιορισμένων στην ελάχιστη δυνατή σύνταξη, ούτως ώστε να δοθεί η εντύπωση ότι λέει κανείς ό,τι του περνά από το μυαλό.
Τον καλλιέργησαν κυρίως οι μοντερνιστές
Εκδήλωση ενδιαφέροντος για τον εσωτερικό άνθρωπο, μέσα στον οποίο διαδραματίζεται μια εσωτερική περιπέτεια, η ροή της συνείδησης.
ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Στρ. Τσίρκας : «Ακυβέρνητες πολιτείες»
Αν. Φραγκιάς : «Ο Λοιμός»
Άρης Αλεξάνδρου : «Το κιβώτιο»
Γενικά χαρακτηριστικά
-Άμεση συνάρτηση με την ιστορική πραγματικότητα
-Η τάση αυτονόμησης από την επίδραση της πεζογραφίας της γενιάς του ’30 και από τα παλιά ηθογραφικά πρότυπα, οδήγησε πολλούς στην πολιτικοποιημένη γραφή.
Αργυρίου: εξωτερικά γνωρίσματα: πρώτη λογοτεχνική εμφάνιση από το 1943
Χ’βασιλείου: εσωτερικά γνωρίσματα:
Πρώτη μεταπ. γενιά: Το έργο τους διαπνέεται από ρεαλισμό, γιατί η μυθοπλασία και η τεχνική τους διαμορφώθηκε σε ευθεία συνάρτηση με τις ιστορικές πηγές τους.
Αντίθετα στους νεότερους (δεκαετία του ’60) περιορίζεται ο κυρίαρχος ρόλος της ιστορικής συγκυρίας, ενώ προβάλλεται περισσότερο η προσωπική εμπειρία του αφηγητή.
Αράγης: αναφέρεται στη θεματική και αφηγηματική οργάνωση των διηγημάτων και συμπεραίνει ότι
Η διαφοροποίηση από τους προηγούμενους έγκειται κυρίως στη «λυρική ποιότητα» της έκφρασης, η οποία συνδέεται στενά με τον ποιητικό λόγο.
Παραδοσιακή και νεωτερική αφήγηση
Η συνύπαρξη των νεωτερικών αφηγηματικών κειμένων με την παραδοσιακή λογοτεχνική γραφή, χαρακτηρίζει σε μεγάλο βαθμό την μεταπολεμική λογοτεχνία.
Beaton: Τόσο οι νέοι μεταπολεμικοί όσο και οι προγενέστεροί τους «είτε συνέχισαν είτε αναβάθμισαν τους κυρίαρχους τρόπους ρεαλιστικής γραφής από τον μεσοπόλεμο, οι οποίοι καθόριζαν την πεζογραφική παραγωγή μέχρι περίπου το 1960».
1950-1975: Περίοδος ακμής (τότε διαμορφώνονται τα διακριτικά γνωρίσματα των μεταπολεμικών πεζογράφων.
Ιδιαίτερα κατά τη δεκαετία του ’60, οι επιδράσεις από το μοντέρνο ευρωπαϊκό μυθιστόρημα, σε συνδυασμό με την απήχηση της ιστορικής πραγματικότητας η οποία χαρακτηρίζεται από βαθιές ιδεολογικές αντιπαραθέσεις, προσδιόρισαν αποφασιστικά τον προβληματισμό και εξελίχθηκαν σε γενεσιουργούς πυρήνες του έργου τους.
Νεωτερική αφήγηση
Αράγης: Οι νεοτερικοί διηγηματογράφοι προτιμούν να τοποθετούν τη δράση των έργων τους σε τόπους και χρόνους που έζησαν οι ίδιοι.
Τα κείμενα διατυπώνονται συνήθως σε πρώτο πρόσωπο (ή ανάγονται σ’ αυτό). Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση μαζί με την τάση να αναφέρονται σε τόπους και χρόνους που έζησαν οι ίδιοι, δίνει την εντύπωση αυτοβιογραφικών έργων. Ωστόσο, πρόκειται για λογοτεχνικά έργα στα οποία υπεισέρχονται και αρκετές προσωπικές εμπειρίες των συγγραφέων.
Γενικότερα, τα στοιχεία αυτοαναφορικότητας είναι ελάχιστα. Εξαίρεση ο Ιωάννου, Χάκκας, Κεσμέτης
Ιωάννου: «Τα λαϊκά σινεμά»
Πρωτοπρόσωπη αφήγηση που συνδέεται με αυτοβιογραφικές αναφορές = παραδοσιακά διηγήματα. Όμως έχει εκφραστική λιτότητα και αφήγηση μικτή, άλλοτε ευθύγραμμη και άλλοτε αναδρομική.
Πεδία αναφοράς και ιδεολογικός χαρακτήρας της αφήγησης
Χ’βασιλείου: «Όσο απομακρυνόμαστε από τον πόλεμο, η Ιστορία είτε απουσιάζει εντελώς από τα κείμενα (υπέρ της ερωτικής θεματογραφίας ή της ανάδειξης της καθημερινότητας) είτε παίρνει μια πολύ έμμεση μορφή, που ταυτίζεται με την άγουρη εφηβική μνήμη ή με τη δημιουργία μιας καθαρά θεατρικής σκηνής, όπου τα πρόσωπα και οι εμπειρίες τους από την Κατοχή και τον Εμφύλιο προσφέρουν απλώς τη δραματουργική αφορμή της αφήγησης.
Βασικά πεδία αναφοράς
1. Η κοινωνιολογική οπτική της μεταπολεμικής ιστορίας (κοινωνικές δομές και ιδεολογία), η οποία θέτει θέμα κοινωνικής ευθύνης και πολιτικής ηθικής του συγγραφέα ( σχέση συγγραφέα και εξουσίας): Τσίρκας-Χατζής-Φραγκιάς-Αλεξάνδρου-Αποστολίδης.
2. Οι ανθρώπινες σχέσεις και ο πολιτισμός. (Έρωτας, φιλία, συντροφικότητα): Σαμαράκης-Ιωάννου-Ταχτσής-Χάκκας-Βασιλικός-Κουμανταρέας.
3. Οι μοντερνιστικές πεζογραφικές αναζητήσεις (μίξη αφηγηματικών ειδών κ.ά.): Γονατάς-Καχτίτσης-Χειμωνάς
Ηθογραφικό (διήγημα): περιγράφει την ελληνική ύπαιθρο, το ελληνικό χωρίο και τους απλοϊκούς κατοίκους του. Εισηγητής του ηθογραφικού διηγήματος στη νεοελληνική λογοτεχνία είναι ο Γεώργιος Βιζυηνός.
Κλασικισμός: βασίζεται στον ορθολογισμό, όπως και ο διαφωτισμός, του οποίου αποτελεί συνέχεια. Ο κλασικισμός βασίζεται στη λογική οργάνωση της καλλιτεχνικής έκφρασης και στις αξίες της κλασικής παράδοσης: τάξη και μέτρο, αρμονία, συμμετρία, σταθερότητα και συνοχή του κόσμου.
Μοντερνισμός ή νεοτερικότητα: εμφανίστηκε τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα αμφισβητώντας τις παραδοσιακές αισθητικές αξίες. Τα βασικά χαρακτηριστικά του μοντερνισμού είναι κυρίως η διάλυση της παραδοσιακής μορφής, η κατάργηση της ομοιοκαταληξίας και του μέτρου, οι παράξενοι συνδυασμοί λέξεων, η υπαινικτική χρήση της γλώσσας.
Νατουραλισμός: λογοτεχνικό ρεύμα που εμφανίστηκε το 19ο αι. στη Γαλλία με τον Εμίλ Ζολά και υπερτονίζει τις άσχημες πλευρές της ζωής. Οι νατουραλιστές επιμένουν στη φωτογραφική απόδοση της πραγματικότητας, στη λεπτομέρεια της περιγραφής και στη σχολαστική ανάλυση. Τα θέματά τους κυρίως είναι η διαφθορά και οι απάνθρωπες συνθήκες ζωής.
Παρνασσισμός: λογοτεχνικό κίνημα που γεννήθηκε στη Γαλλία στα μέσα του 19ου αιώνα και απορρίπτει την τεχνοτροπία του ρομαντισμού ενώ στηρίζεται στην κλασική παράδοση. Στην Ελλάδα παρνασσικά ποιήματα έγραψαν ο Παλαμάς, ο Δροσίνης, ο Βιζυηνός, ο Μαβίλης, ο Σικελιανός, ο Βάρναλης και κυρίως ο Γρυπάρης, οι οποίοι και εξέφρασαν το πατριωτικό συναίσθημα και τη λατρεία του κλασικού. Οι ποιητές αυτοί επεξεργάζονταν τους στίχους τους και φρόντιζαν την ομοιοκαταληξία.
Ρεαλισμός: το κίνημα που αναπτύσσεται στη Γαλλία από τα μέσα του 19ου αιώνα και συνδέεται με την ανάπτυξη των θετικών επιστημών. Οι ρεαλιστές πιστεύουν στην επιστήμη και υποτάσσονται στα πραγματικά γεγονότα. Η λογοτεχνία επομένως (κυρίως η πεζογραφία) εγκαταλείπει τη φαντασία και το συναίσθημα και υιοθετεί τη μέθοδο των θετικών επιστημών: παρατηρεί δηλαδή και περιγράφει τα γεγονότα ώστε να αποδίδεται πιστά η πραγματικότητα
Ρομαντισμός: . Οι ρομαντικοί κηρύσσουν την επιστροφή στις ρίζες των λαϊκών πολιτισμών. Αντί να μιμούνται δηλαδή τον Όμηρο και τους αρχαίους τραγικούς τώρα οι συγγραφείς επιδιώκουν να έχουν πρότυπο το Σαίξπηρ και το Βύρωνα. Οι ρομαντικοί προβάλλουν το ατομικό «εγώ» και αναζητούν το «ιδανικό» μέσα από την προσωπική περιπέτεια. Αγαπημένα θέματα των ρομαντικών είναι η φύση, το θρησκευτικό συναίσθημα, ο έρωτας και ο θάνατος. Στο λεξιλόγιο τους οι ρομαντικοί συχνά χρησιμοποιούν τις λέξεις μελαγχολία, αγωνία, πάθος.
Συμβολισμός: ως λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό ρεύμα γεννήθηκε και αυτός στη Γαλλία την ίδια εποχή με στόχο να εκφράσει τον άνθρωπο, τις ιδέες του και την πορεία του κόσμου σε υψηλότερες σφαίρες. Το συμβολισμό χαρακτηρίζει η μουσικότητα και η υποβλητικότητα του στίχου. Πέρα από την πραγματικότητα που μπορούμε να περιγράψουμε, υπάρχει μια άλλη αλήθεια, πιο δυνατή, που αναδύεται μέσα από τα σύμβολα και την πλούσια φαντασία.
Υπερρεαλισμός: υπήρξε μεγάλο κίνημα που αγκάλιασε όλες τις τέχνες και εμφανίστηκε το 1924 επηρεασμένο από την ψυχανάλυση, με αρχηγό το Γάλλο Αντρέ Μπρετόν και εκπροσώπους τους Πωλ Ελυάρ και Λουί Αραγκόν. Τους υπερρεαλιστές δεν τους απασχολεί η αληθοφάνεια αλλά το όνειρο, η φαντασία, το ασυνείδητο.
geosouma54
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου