Γιατί οι Σπαρτιάτες δεν άφησαν γραπτή σοφία;

Στοὺς αἰῶνες ποὺ κύλησαν ἀπὸ τὴν ἀκμὴ τῆς Σπάρτης, κάτι φαντάζει παράδοξο: μιὰ ἀπὸ τὶς πιὸ ἰσχυρὲς πόλεις τῆς ἀρχαιότητας ἄφησε πίσω της... σιωπή. Ὄχι φιλοσοφικὰ ἔργα. Ὄχι ρητορικοὺς διαλόγους. Ὄχι ποιήματα ποὺ συγκλονίζουν. Μόνο ἀποσπάσματα τρίτων — λέξεις ξένων γιὰ τὴ Σπάρτη. Ἡ ἴδια δὲν μίλησε ποτέ.

Ἀλλὰ αὐτὸ δὲν ἦταν ἀδυναμία. Ἦταν ἐπιλογή.

Ἡ σπαρτιατικὴ παιδεία —ἡ ἀγωγὴ— δὲν καλλιεργοῦσε τὴν ἔκφραση, ἀλλὰ τὴ δράση. Δὲν ἐνθάρρυνε τὴ διανοητικὴ ἐκτροπή, ἀλλὰ τὴν αὐτοπειθαρχία. Τὸ ἰδανικὸ δὲν ἦταν ὁ φιλόσοφος μὲ τὴ γραφίδα, ἀλλὰ ὁ πολεμιστὴς μὲ τὸ δόρυ. Ἡ σκέψη ἔπρεπε νὰ χωρᾶ σὲ μία φράση. Ἂν μποροῦσε σὲ μία λέξη. Ἂν γινόταν, σὲ σιωπή.

Τὸ «λακωνίζειν» —νὰ λὲς λίγα καὶ οὐσιαστικὰ— δὲν ἦταν στύλ. Ἦταν δόγμα.

Ἡ πολυλογία θεωρούταν ὕποπτη. Ἡ σοφία, ἐπικίνδυνη ὅταν δὲν ὑπηρετεῖ τὸ σύνολο. Γι’ αὐτὸ καὶ κάθε φιλοσοφία ποὺ ξεστράτιζε πρὸς τὴν ἀμφισβήτηση, πρὸς τὴν ἀτομικότητα, δὲν εἶχε θέση στὴ Σπάρτη. Δὲν εἶχε μέλλον.

Τὸ πνεῦμα τους ὑπάρχει, ναί. Ὄχι σὲ χειρόγραφα, ἀλλὰ σὲ ἱστορίες:

Ὁ Λεωνίδας, ποὺ δὲν ρωτάει «πόσοι», ἀλλὰ «ποῦ εἶναι οἱ ἄνδρες».

Ὁ νεαρὸς Σπαρτιάτης ποὺ πεθαίνει μὲ τὴν ἀλεποῦ νὰ τοῦ ξεσκίζει τὰ σωθικά, χωρὶς νὰ βγάλει κραυγή.

Ὁ στρατιώτης ποὺ πετᾶ τὴν ἀσπίδα του καὶ δικάζεται, γιατί ἡ ἀσπίδα προστατεύει ὄχι τὸν ἑαυτό σου, ἀλλὰ τὴ φάλαγγα.

Δὲν ἔγραψαν, γιατί δὲν ἤθελαν νὰ ἐξηγήσουν τὸν κόσμο. Ἤθελαν νὰ τὸν ἀντέξουν.

πηγή