Σάββατο 22 Οκτωβρίου 2011

ΕΛΠ 22 - Ημερολόγιο Πορείας 10

Εκπόνηση εργασιών, η προετοιμασία

Υπάρχουν διάφορες φάσεις επεξεργασίας από την ώρα που θα έρθει στα χέρια μας το θέμα της εργασίας μέχρι την παράδοσή της στον ΣΕΠ. Το πρώτο που πρέπει οπωσδήποτε να γίνει είναι να αφιερώσουμε χρόνο στην ίδια την εκφώνηση. Πριν ξεκινήσουμε το διάβασμά μας πρέπει να είμαστε σίγουροι για το τι ακριβώς ζητάει να κάνουμε. Συνήθως τα θέματα χωρίζονται σε δεδομένα και ζητούμενα. Μην προσπερνάτε τα δεδομένα, είναι ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για να ξεκινήσετε ακόμα και την εισαγωγή της εργασίας.

Π.χ. "Η Απολογία Σωκράτους του Πλάτωνος θεωρείται έργο που μπορεί να αποτελέσει τον πυρήνα ανασυγκρότησης του φιλοσοφικού στοχασμού και της δράσης του Σωκράτη." Αυτό είναι το δεδομένο που μας δίνεται έτοιμο. Είναι μια πολύ ασφαλής κίνηση να το αξιοποιήσουμε και να ξεκινήσουμε και εμείς με αυτό ως δεδομένο. Τι μας λέει η πρόταση; Ότι είναι ένα κείμενο καταλύτης όσον αφορά στις φιλοσοφικές αντιλήψεις του Σωκράτη. Ωραία. Τι κάνουμε μετά; Διαβάζοντας τα αποσπάσματα από το ίδιο το κείμενο, αναζητούμε τα σημεία που το πιστοποιούν αυτό. Πού κρύβονται οι φιλοσοφικές απόψεις του Σωκράτη μέσα στον λόγο του; Πού μιλάει για τις τα φιλοσοφικά του πιστεύω; Τα εντοπίζω, τα διαβάζω καλά, και τα κρατάω στα υπ' όψιν.

Ακόμα δεν γράφω τίποτα. Έχοντας όμως ξεκαθαρισμένο το πλαίσιο στοχασμού του έτσι όπως αυτό μας δίνεται στα συγκεκριμένα αποσπάσματα, ξέρω ότι μιλάει για τα α' συγκεκριμένο ηθικό πρόβλημα και το β' στοχασμό, μου είναι εύκολο να εστιάσω πλέον την προσοχή μου σε συγκεκριμένα πράγματα μέσα στην βιβλιογραφία που καλούμαι να μελετήσω. Ένας καθηγητής μου σε προηγούμενη ενότητα μας είχε πει ότι είναι καλύτερο να αφήνουμε την εισαγωγή της εργασίας μας για το τέλος. Νομίζω ότι είχε δίκιο. Εισαγωγή και συμπεράσματα στο τέλος, αφού έχουμε ολοκληρώσει την ύλη μας και αφού έχουμε δώσει απάντηση στα ζητούμενά μας, βγαίνουν πιο ολοκληρωμένα και πιο σφαιρικά με αυτή την σειρά.

Χτες ολοκλήρωσα την ενδεικτική βιβλιογραφία, τις σχετικές σελίδες από εγχειρίδιο και Vegetti, καθώς και τις αντίστοιχες ενότητες από Ε.Δ.Υ. για την α' εργασία. Έχοντας το θέμα μου πάντα μπροστά μου, διάβαζα και σημείωνα ποιο απαντάει τι. Ωραία. Τι πρέπει να κάνω τώρα; Ένα δεύτερο γρήγορο πέρασμα μόνο των σημείων που απαντούν το πρώτο ερώτημα. Διαβάζοντάς τα πλέον μαζεμένα, θα φωτίσουν πολύ εύκολα τα σημεία που πρέπει να μας απασχολήσουν. Δεν είναι δυνατόν να γραφτούν όλα λόγω του ορίου των λέξεων. Άρα, συγκεντρώνουμε μέσα στο μυαλό μας τις πρώτες ύλες μόνο του α' ερωτήματος και αρχίζουμε να μαγειρεύουμε. Είναι σημαντικό, όπως καταλαβαίνετε, να έχουμε συγκεντρώσει τις σωστές πρώτες ύλες, κάτι που δεν θα έλεγα ότι είναι τόσο εύκολο όσο ακούγεται, χρειάζεται και λίγο η κρίση μας εδώ. Με άσχετες πρώτες ύλες είναι φυσικό ότι και το φαγητό που θα φτιάξουμε θα είναι εκτός τόπου και χρόνου και αυτό, η εργασία μας δηλαδή θα βγει εκτός θέματος. Ακόμα όμως και με τα σωστά αποσπάσματα, το να παίρνουμε αυτούσια κομμάτια και να τα κολλάμε σαν κολάζ πάνω στην επιφάνεια της εργασίας μας, αν με ρωτήσετε, δεν είναι εργασία, είναι κολάζ. Χρειάζεται και το δικό μας λιθαράκι, να ακουστεί κάπου και ένα ίχνος από την δική μας φωνή, να φανεί και η δική μας κρίση, στο τι επιλέξαμε να χρησιμοποιήσουμε, στο πώς κάναμε τους συνδυασμούς, στον τρόπο που από το δεδομένο καταλήξαμε στο ζητούμενο. Αυτό είναι νομίζω η μεγαλύτερη πρόκληση-πρόσκληση που μας προσφέρει η διαδικασία της εκπόνησης εργασιών.

Παρασκευή 14 Οκτωβρίου 2011

ΕΛΠ 22 - Ημερολόγιο Πορείας 9

Πώς παραπέμπουμε στα χωρία των αρχαίων κειμένων

Πολλοί συμφοιτητές μου έχουν μπερδευτεί σχετικά με το πώς γίνεται η παραπομπή στα διεθνώς κατηγοριοποιημένα χωρία των αρχαίων κειμένων. Τα χωρία π.χ. της Απολογίας που μας ενδιαφέρουν, ξεκινούν από το 20c - 32a και από το 37e - 38b. Πηγαίνοντας όμως στην πρώτη σελίδα τους, την σελίδα 166, βλέπουμε στον 2ο στίχο ένα c, λίγο πιο κάτω ένα 5, παρακάτω ένα d, μετά άλλο ένα 5 και κανέναν αριθμό χωρίου. Αυτό συμβαίνει επειδή ο αριθμός του συγκεκριμένου χωρίου βρισκόταν μία σελίδα πιο πριν, δηλαδή στη σελίδα 165. Όλη η σελ. 166 δηλαδή ανήκει στο χωρίο 20. Πώς το κατάλαβα; Στην σελίδα 168 εμφανίζεται ο αριθμός 21, η έναρξη του επόμενου χωρίου δηλαδή.

Πιο αναλυτικά:

Το κάθε χωρίο χαρακτηρίζεται από έναν γενικό αύξοντα αριθμό, π.χ. 20, 21 κτλ. Στη συνέχεια, γίνεται μια επιμέρους διάσπαση σε γράμματα του λατινικού αλφαβήτου (a, b, c, d, e). Κι εγώ μπερδεύτηκα λίγο μέχρι να καταλάβω ότι το "a" αντιστοιχεί σε 10 γραμμές κειμένού και όχι σε μία, μέχρι δηλαδή να βρει το "b". Τον αριθμό 5 τον βάζει προς διευκόλυνση του αναγνώστη, δεν χρειάζεται να αναφερθεί στην δική μας παραπομπή. Αν δηλαδή το απόσπασμα που θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε στην εργασία μας βρίσκεται σε κάποια από τις σειρές μεταξύ a και b, εμείς θα βάλουμε τον γενικότερο στερεότυπο αριθμό (π.χ. 32) και μετά θα δούμε σε ποια δεκάδα γραμμών αντιστοιχεί το κείμενο που θέλουμε.

Π.χ.

Στη σελίδα 168 του αρχαίου κειμένου βλέπουμε τον αριθμό 21 στον στίχο "τε εταίρος ην εκ νέου...". Αυτός ο στίχος είναι ο 21a. To 21a όμως φτάνει μέχρι το τέλος αυτής της παραγράφου, στη λέξη "τετελεύτηκεν". Ό,τι κι αν πάρουμε από το "τε εταίρος.." μέχρι το "τετελεύτηκεν" παραπέμπεται ως 21a.

Τα προηγούμενα της βιβλιογραφίας, δεν το γράφει, αλλά ανήκουν στο χωρίο 20. Αν πάμε δηλαδή στη σελίδα 166 2η σειρά ("τέχνην και ούτως..."), θα το παραπέμψουμε ως 20c. H 1η σειρά "εγώ τον Εύηνον..." ανήκει στο χωρίο 20b, από όπου ξεκινούν και τα χωρία προς εξέταση.

Τετάρτη 12 Οκτωβρίου 2011

ΕΛΠ 22 - Ημερολόγιο Πορείας 8

Μέχρι πριν από την ΕΛΠ 30 (Γράμματα ΙΙ), ο τρόπος που έγραφα τις εργασίες μου ήταν λίγο - έως πολύ, δηλαδή - εξοντωτικός. Το γράψιμό τους ξεκινούσε μαζί με το διάβασμα και συνέχιζε παράλληλα. Χώριζα το αρχείο word μου σε επικεφαλίδες με τα ερωτήματα και τα υποερωτήματα και ό,τι έβρισκα που να έχει σχέση με τον κάθε υπότιτλο, τα έβαζα αυτολεξί κάτω από αυτές τις επικεφαλίδες, όπως ακριβώς τα έβλεπα στη βιβλιογραφία, τυφλή αντιγραφή. Σκοπός ήταν να έχω συγκεντρώσει όλα τα χρήσιμα χωρία μέσα στο word, έτσι ώστε, όταν θα ερχόταν η ώρα να τα γράψω με δικά μου λόγια, να μη χρειάζεται να ανατρέχω στις διαβασμένες σελίδες και να ξαναμαντεύω όλο το νόημα από την αρχή. Το αποτέλεσμα αυτής της μεθόδου ήταν το αρχείο μου να αναπτύσσεται σε απελπιστικά αμέτρητες σελίδες δεδομένων και να κάνει το συμμάζεμά τους μια τρομερά επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία.

Στην προηγούμενη ενότητα (ΕΛΠ 30), επιχείρησα μια διαφορετική, λίγο πιο ριψοκίνδυνη προσέγγιση: Διάβαζα μόνο. Δεν έγραφα τίποτα απολύτως. Το μόνο που έκανα την ώρα που διάβαζα ήταν να υπογραμμίζω ό,τι θεωρούσα σχετικό και έβαζα δίπλα τους ένα α1 ή β2, ανάλογα με τα υποερωτήματα του θέματος της εργασίας. Αφού ολοκλήρωνα τη μελέτη της βιβλιογραφίας που έπρεπε να διαβαστεί, ξαναγυρνούσα και διάβαζα μόνο τα σημεία που είχα αρχειοθετήσει, με τη σειρά διατύπωσης των ερωτημάτων. Διάβαζα δηλαδή πρώτα όλα τα α1, ύστερα τα α2, μετά τα β1 κ.ο.κ. Όταν τελείωνα, τα έκλεινα όλα και τότε μόνο ξεκινούσα να γράφω. Και ήταν πραγματικά πολύ απελευθερωτική η αίσθηση ότι έγραφα τις εργασίες μου χωρίς δεκανίκια! 

Με αυτό τον τρόπο πετύχαινα να αποκομμίσω με μια ανάγνωση ό,τι, σύμφωνα με την κρίση μου, αφορούσε στην εργασία. Η ανάγνωση ήταν σύντομη και περιεκτική, κι αυτό κρατούσε συμπαγή μέσα στο μυαλό μου όλη την κεντρική ιδέα της εργασίας μου. Είχα όλο το υλικό μου φρεσκοδιαβασμένο, ταξινομημένο και έτοιμο για χρήση, αφού δεν είχαν μεσολαβήσει μέρες έως εβδομάδες από την στιγμή που είχα ξεκινήσει το σχετικό διάβασμα.

Τα αποτελέσματα και με τις δύο μεθόδους ήταν (ευτυχώς έως τώρα :) θετικά. Η διαφορά όμως ήταν ότι στην πρώτη ξεθεωνόμουν στην κούραση με το ανακυκλώνω ξανά και ξανά τα ξεχασμένα σημεία, πελάγωνα από τον όγκο των σημειώσεών μου και μέχρι την τελευταία στιγμή δεν ήμουν σίγουρη αν τελικά είχα εστιάσει στα σωστά σημεία της ύλης μου. Με τη δεύτερη μέθοδο ήμουν σίγουρη, αφού με αυτή την τελευταία ανάγνωση φωτίζονταν από μόνες τους σχεδόν οι απαντήσεις. Το μόνο άγχος που είχα ήταν ότι, ενώ οι συμφοιτήτριές μου προχωρούσαν με το γράψιμο της εργασίας τους καθ' όλη τη διάρκεια της προετοιμασίας, εγώ δεν είχα γράψει λέξη. Οι εργασίες μου ξεκινούσαν και ολοκληρώνονταν τις τελευταίες μέρες πριν την εκπνοή του χρόνου. Όλο το υπόλοιπο διάστημα απλώς διάβαζα και ταξινομούσα.

Την ίδια μέθοδο σκοπεύω να ακολουθήσω και φέτος. Μου φαίνεται λιγότερο αρχάρια από την πρώτη μέθοδο αυτή η προσέγγιση, με περισσότερο ρίσκο ως προς το αποτέλεσμα, χρειάζεται περισσότερη εμπιστοσύνη στην κρίση σου και τις εκφραστικές σου ικανότητες από ότι με την πρώτη, όμως από την άλλη, σε αποδεσμεύει από την τυφλή παρατακτική συγκέντρωση απόψεων των διαφόρων συγγραφέων, αφού σου δίνει την ώθηση να κάνεις ένα βήμα και από μόνος σου και να αρθρώσεις τον δικό σου λόγο, τον βασισμένο πάντα στην δοθείσα βιβλιογραφία, αλλά μέσα και από το δικό σου προσωπικό πρίσμα έκφρασης και αντίληψης.

Στο κείμενο της Απολογίας, επανέρχομαι συνεχώς, κάθε φορά που ολοκληρώνω μέρος της βιβλιογραφίας, ώστε αφετηρία μου να παραμένει το ίδιο το κείμενο πρώτιστα, και λιγότερο οι αναλύσεις των διαφόρων συγγραφέων. Αφού ολοκληρώσω και με τους λοιπούς της βιβλιογραφίας και συγκεντρώσω και από εκεί τα βασικά σημεία ως προς την απάντηση των ερωτημάτων μας, θα καταλήξω στο εγχειρίδιο, το οποίο δεν είναι μονάχα το βασικότερο εργαλείο μας για την εκπόνηση των εργασιών, αλλά και ο θεματοφύλακας της ύλης μας για τις εξετάσεις στο τέλος της χρονιάς, οι οποίες να μην ξεχνάμε ότι αποτελούν το 70% της βαθμολογίας μας, γι' αυτό και τους δίνω τόσο μεγάλη σημασία. Εν αρχή, λοιπόν, ην το εγχειρίδιο, και μετά όλα τα άλλα. Τι είπαμε πως βάζουμε πρώτα; Το εγχειρίδιο! :)

Δευτέρα 10 Οκτωβρίου 2011

ΕΛΠ 22 - Ημερολόγιο Πορείας 7

Λίγα πράγματα ειπώθηκαν στην 1η ΟΣΣ, τα περισσότερα έξω από την ύλη των τριών πρώτων κεφαλαίων. Αναφερθήκαμε στη δυσκολία του ορισμού της φιλοσοφίας, αφού πρόκειται για μη εμπειρική επιστήμη που στοχεύει στο καθόλο και όχι το καθέκαστο όπως οι υπόλοιπες εμπειρικές επιστήμες. Κλειδί της φιλοσοφίας: να δημιουργείς επιχειρήματα και ποτέ να μην παίρνεις κάτι ως δεδομένο. Η αμφισβήτηση, ο επαναπροσδιορισμός τους ξανά και ξανά είναι η ουσία της φιλοσοφίας.

Σχετικά με την 1η εργασία:

Ο Σωκράτης θεωρεί εαυτόν σοφότερο, επειδή ακριβώς αμφισβητεί τα πάντα.
Η διαφθορά, ότι εισάγει καινά δαιμόνια από μικρή ηλικία, για την οποία κατηγορήθηκε αφορά σε ιδέες.
Για τον Σωκράτη ο πραγματικός θάνατος είναι να νομίζεις ότι είσαι σοφός, ενώ δεν είσαι, δηλαδή η αλλαζονία.

Σχετικά με τη βιβλιογραφία:

Σύμφωνα με την ΣΕΠ, η λειτουργικότερη σειρά με την οποία πρέπει να διαβαστεί η ύλη μας είναι:
Πρώτα κάνουμε μια ανάγνωση γνωριμίας με το ίδιο το κείμενο, την Απολογία, δηλαδή.
Αφού μελετήσουμε το κεφάλαιο 3 του εγχειριδίου που αφορά στον Πλάτωνα, καθώς και τις σχετικές ενότητες από Vegetti και ΕΔΥ ακολουθούν με σειρά προτεραιότητας:

1. Taylor, ο οποίος παρέχει εγκυκλοπαιδικές γνώσεις για την υπόθεση της απολογίας.
2. Guthrie, είναι πολύ ξεκάθαρος στις διατυπώσεις του, θα δώσει σαφή εικόνα.
3. Reale
4. Βλαστός, είναι αυτός που έφερε την αλλαγή στον τρόπο προσέγγισης του αρχαίου κειμένου.
5. Καρασμάνης, λιγότερο.

Αφού ολοκληρώσουμε τη μελέτη μας, ξαναγυρνάμε στην Απολογία και ξεκινάμε να απαντάμε στα ερωτήματα που μας δίνονται.

Σύνολο ύλης προς μελέτη για την α' εργασία: 140 σελίδες. Αυτό σημαίνει πως δίνουμε προτεραιότητα σε αυτά λόγω προσθεσμίας παράδοσης της εργασίας. Θα επανέλθω στα δύο πρώτα κεφάλαια, αφού ολοκληρωθεί η εργασία.

Στο ακόλουθο link θα βρείτε ολόκληρη την Απολογία του Σωκράτη μαζί με κάποιες εισαγωγικές παρατηρήσεις για τον συγγραφέα, το έργο και την εποχή.

http://www.scribd.com/doc/5384795/-

Σάββατο 8 Οκτωβρίου 2011

ΕΛΠ 22 - Θέμα 1ης γραπτής εργασίας 2011-2012

ΕΛΠ 22

ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ 2011-2012

ΘΕΜΑ 1ης ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Απολογία Σωκράτους του Πλάτωνος θεωρείται έργο που μπορεί να αποτελέσει τον πυρήνα ανασυγκρότησης του φιλοσοφικού στοχασμού και της δράσης του Σωκράτη. Αφού μελετήσετε τα χωρία 20c-32a και 37e-38b του έργου, απαντήστε στα ερωτήματα:
(1) Με ποιο τρόπο εξετάζει ο Σωκράτης το δελφικό χρησμό ότι είναι ο σοφότερος από όλους;
(2) Ποια είναι η αντίληψη του Σωκράτη για την 'επιμέλεια της ψυχής' και την ανθρώπινη ευδαιμονία και με ποια επιχειρήματα την υποστηρίζει;"

Έκταση: 2.000-2.500 λέξεις.
Παράδοση: έως Τρίτη, 22-11-2011.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Κείμενα
Πλάτωνος Απολογία Σωκράτους-Κρίτων, εισαγ.-μτφ.-ερμην. σχόλια Θ. Σαμαράς, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Ζήτρος, 2003, σσ. 166-215, 236-239.

Εγχειρίδια του ΕΑΠ
Δήμας, Π. "Η φιλοσοφία του Πλάτωνα", στο: Σ. Βιρβιδάκης κ.ά. Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: Από την Αρχαιότητα έως τον 20ο Αιώνα, τ. Α', Πάτρα: Ε.Α.Π., 2000, σσ. 123-132.
Εναλλακτικό Διδακτικό Υλικό για την Θ.Ε. "Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη¨από την Αρχαιότητα έως τον 20ο αιώνα", Υπερκείμενο, Υποενότητες 3.4.2 ("Η διαμάχη Σοφιστών - Σωκράτη") και 5.29.4 ("Σωκρατικός έλεγχος και μαιευτική").
Vegetti, M., Ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφ.-επιστ.επιμ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, Αθήνα: Εκδ. Οίκος Π. Τραυλός, 2000 (και ανατ.), σσ. 139-150.

Λοιπή Βιβλιογραφία
Βλαστός, Γ., Σωκράτης: Ειρωνευτής και ηθικός φιλόσοφος, μτφ. Π. Καλλιγάς, πρόλ. Α. Νεχαμάς, Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1993 (ανατ. 2000), σσ. 241-269, 308-314, 338-339.
Guthrie, W.K.C., Ο Σωκράτης, μτφ. Τ. Νικολαΐδης, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 1990 (ανατ. 1991), σσ. 119-127, 203,211.
Καρασμάνης, Β., Σωκράτης: Ο σοφός που δε γνώριζε τίποτα, Αθήνα: Εκδοτ. Οργαν. Λιβάνη, 2002, σσ. 15-26, 79-90.
Reale, G., Σωκράτης. Προς ανακάλυψιν της αρχαίας σοφίας, επιμ. μτφ. Μ. Οικονομίδου, Αθήναι: Ακαδημία Αθηνών, Κ.Ε.Ε.Φ., 2008, σσ. 58-65.
Taylor, A.E., Πλάτων. Ο άνθρωπος και το έργο του, μτφ. Ι. Αρζόγλου, Αθήνα: M.I.E.T., 1990 (και ανατ.), σσ. 193-205.

Τετάρτη 5 Οκτωβρίου 2011

ΕΛΠ 22 - Ημερολόγιο Πορείας 6

1.1  Οι απαρχές της φιλοσοφίας

1.1.1  Ο προφιλοσοφικός στοχασμός

Μια πρώτη απλοϊκή αντίληψη για τον κόσμο προβάλλει στα έργα του Ομήρου (Ιλιάδα-Οδύσσεια) και την Κοσμογονία του Ησίοδου. Ένα είδος κοσμογονίας διατύπωσε και ο Σπαρτιάτης λυρικός ποιητής Αλκμάν και ο Φερεδύκης από την Σύρο. Διάφορες εκδοχές κοσμογονίας αποδίδονταν και στους Ορφικούς. Τον 5ο αιώνα π.Χ. οι κοσμογονικές δοξασίες συνδυάστηκαν με κύκλους θρησκευτικολατρευτικούς σε συνάρτηση με τη μοίρα της ψυχής. Όλες αυτές οι δοξασίες, διατυπωμένες με μυθολογικούς κυρίως όρους, αποτελούν το προστάδιο των φιλοσοφικών συλλήψεων των Προσωκρατικών με απηχήσεις πολύπλευρές, τόσο σε γλώσσα όσο και σε νοήματα. Υπάρχουν και οι αιγυπτιακές-ανατολικές επιδράσεις, όλα όμως λειτουργούν ως εφαλτήριο νέων συλλήψεων και αντικείμενο φιλοσοφικής κατεργασίας. Η φιλοσοφική θεμελίωση γίνεται όχι με μυθολογικές δοξασίες, αλλά με επιχειρήματα.

1.1.2  Τα φιλοσοφικά ερωτήματα

Κυρίαρχο ερώτημα: η αρχή του κόσμου, ερώτημα που παρουσιάζεται με δύο μορφές:
α. γένεση (κοσμογονία)
β. λειτουργία (κοσμολογία)
Το ερώτημα προϋποθέτει την ύπαρξη επιπέδων πραγματικότητας. Αναζητούν επίσης το επίπεδο εκείνο της πραγματικότητας που εφάπτει στην εμπειρία και αποτελεί το αληθινό υπόστρωμα του κόσμου μας, την κύρια αιτία της ύπαρξής του.
Η διάκριση αυτών των επιπέδων συνδέεται με το λεγόμενο γνωσιολογικό ζήτημα, που απασχόλησε έντονα τους προσωκρατικούς (κυρίως μετά τον Ξενοφάνη). Μεταξύ άλλων: ποια τα όρια και οι δυνατότητες της ανθρώπινης γνώσης.
Έντονο ενδιαφέρον για τον φυσικό κόσμο (φυσικοί ή φυσιολόγοι, δηλ. φυσικοί φιλόσοφοι), το σύμπαν, τη βιολογία, τη φυσιολογία, την ιατρική, τη ζωογονία, την ανθρωπογονία.
Προσπάθησαν επίσης να δώσουν απαντήσεις για τη ζωή, τον θάνατο, την ψυχή, το πεπερασμένο του ανθρώπου, την αγωνία για τον θάνατο.
Τους απασχόλησαν τέλος ζητήματα ηθικής και πολιτικής φιλοσοφίας (σε μικρότερη κλίμακα).

Από τον μύθο στον λόγο

Έτσι χαρακτηρίστηκε η εξέλιξη που οδήγησε στη γένεση της ελληνικής φιλοσοφίας τον 6ο αι. π.Χ. Αυτό σημαίνει ότι στη θέση των μύθων εμφανίζονται πλέον θεωρίες, την ορθότητα των οποίων παύει να εγγυάται η αυθεντία της παράδοσης, αλλά ορθολογικά επιχειρήματα.
Η απρόσωπη και απομυθοποιημένη έκφραση ευνόησε τη διατύπωση αφηρημένων εννοιών και γενικών κανόνων.
Αυτή η αλλαγή δεν ακύρωσε ωστόσο την παραστατική απεικόνιση ούτε εξαφάνισε τον μύθο από την φιλοσοφία (π.χ. μύθοι Πλάτωνα)
Αρχίζουν και διατυπώνονται θεωρίες που βασίζονται σε παρατηρήσεις εμπειρικών δεδομένων και στην κριτική κατεργασία τους. Πολλές από αυτές είναι λανθασμένες, εξακολουθούν όμως να είναι ορθολογικές. Ας μην ξεχνάμε πως την εποχή αυτή η πειραματική φυσική είναι εντελώς άγνωστη, το εμπειρικό υλικό περιορισμένο, ο μαθηματικός τρόπος διατύπωσης απουσίαζε, το ίδιο και η φιλοσοφική γλώσσα (πρώτοι αυτοί έγραψαν σε πεζό λόγο), η επιστημονική ορολογία, ο κριτικός λόγος. Το γεγονός ότι πρώτοι οι Προσωκρατικοί εισήγαγαν έννοιες όπως άτομο, άπειρο, κόσμος, κίνηση, αριθμός κτλ. δείχνει μέρος του μεγέθους και της σημασίας του φιλοσοφικού στοχασμού τους.
Σημαντικό ρόλο έπαιξε επίσης η θεολογία και η θρησκεία, αφού πολλοί τα εκλαμβάνουν ως παράγοντα στον στοχασμό τους, ωστόσο ακόμα αυτή η παράμετρος υπόκειται σε κριτική.

Δραστηριότητα 1:
Συνήθως περιγράφουμε τη γένεση της ελληνικής φιλοσοφίας ως μετάβαση από τον μύθο στον λόγο. Ως ποιο βαθμό δικαιολογείται η άποψη αυτή; Πιστεύετε ότι ήταν εντελώς ανορθόλογο το κοσμοείδωλο στο οποίο στηρήχθηκε η προσωκρατική παράδοση;

Απάντηση:
Η εξέλιξη, κατά την οποία γεννήθηκε  η ελληνική φιλοσοφία τον 6ο    αιώνα, είναι το πέρασµα από τον µύθο στον λόγο. Εγκαταλείπονται πλέον οι µύθοι και στη θέση  τους εµφανίζονται θεωρίες διατυπωµένες από συγκεκριµένους στοχαστές   µε λογική συνοχή και συνέπεια. ∆ιαµορφώνεται ο φιλοσοφικός λόγος που είχε ως γνωρίσµατα το δηµόσιο χαρακτήρα του  και τη δυνατότητα αµφισβήτησής του εκ µέρους  των άλλων. Εκφράζεται µέσα από τον λόγο η ανάγκη  για τη χρήση κανόνων, η συγκεκριµένη επιχειρηµατολογία, η  συγκρότηση    αποδείξεων  καθολικών,  ικανών  να  αντέχουν    στην  κριτική  και  η αναζήτηση κριτηρίων ικανών να ξεχωρίζουν τις αληθείς και τις ψευδείς γνώσεις. Αυτή η µετάβαση από το µύθο στον λόγο πραγµατοποιείται από τους προσωκρατικούς φιλοσόφους, των οποίων τα επιχειρήµατα   µπορούµε να τα θεωρούµε σήµερα ορθά η λανθασµένα, κατάλληλα ή άτοπα και παραπλανητικά. εν παύουν όµως οι φιλόσοφοι αυτοί να χρησιµοποιούν επιχειρήµατα. Οι µύθοι δεν έλειψαν από τη φιλοσοφία, ούτε στην προσωκρατική περίοδο, ούτε αργότερα στην ακµή της φιλοσοφίας (Πλάτων). Στα έργα των προσωκρατικών φιλοσόφων δύσκολα    ξεχωρίζεται η µεταφορική από την κυριολεκτική χρήση της γλώσσας. Οι προσωκρατικοί στηρίχθηκαν   στις παρατηρήσεις των εµπειρικών δεδοµένων για να διατυπώσουν τις θεωρίες τους. Αυτές οι θεωρητικές τους προσεγγίσεις µπορεί να ήταν λανθασµένες, όχι όµως  µη ορθολογικές. Αν και δεν χρησιµοποίησαν πειραµατική µέθοδο, η συµβολή τους  στην  διαµόρφωση και εξέλιξη του φιλοσοφικού    και επιστηµονικού στοχασµού ήταν καθοριστική. Οι πρώτοι που χρησιµοποίησαν την επιστηµονική και φιλοσοφική ορολογία, όπως άπειρο, κενό, κίνηση, αριθµός ήταν οι προσωκρατικοί. Επίσης δε λείπει από την προσωκρατική φιλοσοφία  η κριτική στη θεολογική παράδοση. Η θεωρία των προσωκρατικών αποτέλεσε µια µορφή ορθολογικής σκέψης, η οποία φιλοδοξούσε να βάλει τάξη σε ένα νέο κόσµο και να βρει τρόπους ελέγχου των πραγµάτων, συνδυάζοντας  τις τεχνικές και πρακτικές δυνατότητες της εποχής µε τη θεωρητική προσέγγιση των φυσικών και κοινωνικών προβληµάτων. Εποµένως η προσωκρατική φιλοσοφική σκέψη διακρίνεται για τον ορθολογισµό της.


Vegetti:

Κεφάλαιο 2 - Οι απαρχές της ελληνικής φιλοσοφίας και οι μορφές της

2.1  Μυθικές και λογικές μορφές γνώσης

Η μετάβαση από τον μύθο στον λόγο σήμαινε την υπέρβαση των θρησκευτικών, ποιητικών και "ανορθόλογων" μορφών σκέψης από έναν φιλοσοφικό και επιστημονικό ορθολογισμό.

Βασικά χαρακτηριστικά μυθικού κόσμου:
Πρόκειται για ένα ευρύ σύνολο αφηγήσεων σε ποιητική μορφή που περνούσαν από γενιά σε γενιά.
Περιεχόμενο:
Το σύνολο των γνώσεων της εποχής εκείνης για τον κόσμο, τους θεούς, τη ζωή των ανθρώπων, το παρελθόν της ανθρωπότητας και των λαών. Επίσης, απαντήσεις στα θεμελιώδη προβλήματα της εποχής: πώς πρέπει να συμπεριφέρονται οι άνθρωποι απέναντι σε θεούς και ανθρώπους, γέννηση, θάνατος, η θέση του ανθρώπου μέσα στον κόσμο και την φύση. Στοιχεία θρησκευτικά, στοιχεία ηθικής και κοσμοθεωρίας, αλλά και μια πληθώρα πρακτικών γνώσεων.
Λειτουργία:
Μέσα στα παραδείγματα της ποιητικής αφήγησης διαφαινόταν η συλλογική γνώση που έδινε στους Έλληνες της αρχαϊκής περιόδου μια πειστική απάντηση στα προηγούμενα απαντήματα. Συλλογική γνώση => Συλλογική μνήμη
Κρίση:
Οι κοινωνίες αναπτύσσονται και γίνενται πιο σύνθετες (ελληνικές πόλεις 6ου-5ου αι. π.Χ.), οι ανάγκες αυξάνονται σε όλους τους τομείς (ιατρική, πολιτική/στρατιωτική, θεολογία, σύστημα αξιών), με αποτέλεσμα οι απαντήσεις των μυθικών αφηγήσεων να μην είναι πλέον ικανοποιητικές.
Αλλαγή:
Αρχίζουν και αναπτύσσονται εξειδικευμένες μορφές γνώσης, οι οποίες αποκτούν γραπτή μορφή (πεζός λόγος), διαμορφώνονται θεωρίες και κοινωνικοί κανόνες. Οι νέοι κανόνες λόγου και γνώσης δεν ακυρώνουν ωστόσο τον μύθο, ο οποίος δεν έπαψε ποτέ να επηρεάζει τον πολιτισμό και τη συλλογική συνείδηση των Ελλήνων και να είναι παρών μέσα στον πυρήνα των πιο ώριμων γνώσεων και στοχασμών.

2.2  Τι είναι η ελληνική φιλοσοφία;

Η ελληνική κοινωνία αποτέλεσε το ιδανικό περιβάλλον για να γεννηθεί η ιδέα της εκτόπισης της μυθικο-ποιητικής παράδοσης από την φιλοσοφία που φιλοδοξούσε να κυριαρχήσει σε διανοητικό, πολιτιστικό και ηθικό επίπεδο. Η απουσία τόσο κρατικής όσο και εκκλησιαστικής εξουσίας άφησε μεγάλα περιθώρια για σύγκριση και σύγκρουση αντιμαχόμενων τρόπων σκέψης.
Διαφορά:
Ο λόγος των πρώτων σοφών (ο όρος φιλόσοφος θα έρθει αργότερα) δεν διαφέρει πολύ από τον μύθο, υπάρχει ωστόσο διαφορά στη μορφή του φιλοσοφικού λόγου και στους στόχους. Ο φιλοσοφικός λόγος είναι δημόσιος λόγος, ο οποίος γεννά τον αντίλογο, ο οποίος γεννά την λογική επιχειρηματολογία, την αναγκαιότητα χρήσης κανόνων και της συγκρότησης αποδείξεων πειστικών και ικανών να αντέχουν την κριτική, δηλ. αποδείξεων με καθολική ισχύ. Αυτό οδήγησε στην αναζήτηση κριτηρίων με καθολικό κύρος και ηθικά ορθών. Η αναζήτηση αυτή προϋποθέτει επίπονη ερευνητική πορεία και στοχασμό πάνω στα συμπεράσματα. Αυτή η μορφή στοχασμού δεν παρουσιάστηκε, λοιπόν, ως σοφία (=κατοχή της γνώσης), αλλά ως φιλοσοφία (=αγάπη για τη γνώση και κίνηση προς αυτήν).
Κατευθύνσεις:
Η φιλοσοφία στράφηκε προς δύο κατευθύνσεις: α. έρευνα γνώσεων και κανόνων, β. έρευνα αξιών (δίκαιο - ευτυχία).

Τρίτη 4 Οκτωβρίου 2011

ΕΛΠ 22 - Ημερολόγιο Πορείας 5

Πριν ξεκινήσω με το 5ο ημερολόγιο πορείας θέλω να ξεκαθαρίσω κάτι.

Σε αυτό το blog καταθέτω τον δικό μου τρόπο μελέτης. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι ο μοναδικός που υπάρχει ούτε ότι αυτόν πρέπει να ακολουθήσετε. Είναι αυτός που βλέπω ότι εξυπηρετεί εμένα προσωπικά. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να βγάλει κανείς την ύλη και ο καθένας θεωρητικά οφείλει να βρει αυτόν που εξυπηρετεί τον ίδιο και να το προσαρμόσει στον προσωπικό του τρόπο ζωής και τους δικούς του ρυθμούς. Με βοηθάει να ακολουθώ το χρονοδιάγραμμα, δίνει τάξη στο διάβασμά μου και με ξε-αγχώνει. Αν μπορώ να το υπερβώ κιόλας, ακόμα καλύτερα. Όρια βάζω πάντα τις ΟΣΣ και τις ημερομηνίες παράδοσης των εργασιών. Ενδιάμεσα μπορεί να «παίξω» λίγο στο χρονοδιάγραμμα, προσπαθώ όμως πάντα να είμαι συνεπής ως προς την ύλη που πρέπει να έχει βγει μέχρι τις ΟΣΣ και τις εργασίες.

Πώς διαβάζω τώρα: Το πρώτο που κάνω όταν μπαίνω σε καινούργιο κεφάλαιο είναι να διαβάσω τη σύνοψη. Αυτό με βοηθάει να αποκτήσω σε λίγες γραμμές μια γενική άποψη γύρω από το θέμα που πραγματεύεται το κεφάλαιο που έχω να διαβάσω. Πριν αρχίσω έχω συγκεντρωμένα γύρω μου ό,τι μου χρειάζεται από την συμπληρωματική ύλη που υπάρχει στη διάθεσή μου που να έχει σχέση με το συγκεκριμένο κεφάλαιο. Βρίσκω τις σελίδες π.χ. του Vegetti, αναζητώ τυχόν σημειώσεις άλλων φοιτητών, όπως της ollthatjazz, της οποίας τις σημειώσεις έχω ξεκινήσει να ανεβάζω στο blog κτλ. Έχω προσπαθήσει επίσης να βρω τις απαντήσεις από τις δραστηριότητες, οι οποίες να αναφέρω ότι δεν δίνονται φέτος μαζί με το εγχειρίδιο όπως στις προηγούμενες θεματικές. Αυτό σημαίνει: Ψάξτε να τις βρείτε. Τις σημειώσεις της ollthatjazz τις ανεβάζω αφού διαγράψω κάποια προσωπικά της σχόλια πάνω στην ύλη, ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στο πνεύμα του εγχειριδίου. Αυτό, όπως καταλαβαίνετε, θέλει αρκετό χρόνο για να γίνει. Έχουν ήδη αναρτηθεί τα τρία πρώτα κεφάλαια, η ύλη δηλαδή που πρέπει να έχει διαβαστεί μέχρι την παράδοση της α’ εργασίας (γύρω στις 20 Νοεμβρίου). Τα επόμενα, θα αναρτηθούν μετά από αυτή την ημερομηνία. Μέχρι τις 20 Νοεμβρίου λοιπόν, ασχολούμαστε με τα τρία πρώτα κεφάλαια. Επιστολή γνωριμίας από την ΣΕΠ δεν έχει έρθει ακόμα, όπως επίσης άγνωστο παραμένει το θέμα της πρώτης εργασίας. Εμείς όμως, συνεχίζουμε στο πρόγραμμά μας.

Κεφάλαιο 1

Πολλές οι έννοιες-κλειδιά (σύνολο 53), οι οποίες πρέπει να εντοπιστούν μέσα στις υποενότητες και να επισημανθούν για τις εξετάσεις.

Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Αρχικά δίνεται ο ορισμός του όρου «προσωκρατικοί φιλόσοφοι», ποιοι ήταν, πότε έδρασαν, πού έζησαν κτλ. Μέτρο αναφοράς (χρονολογικό, γεωγραφικό, θεματολογικό): ο Σωκράτης. Πιο αναλυτικά:

Προσωκρατικοί φιλόσοφοι έχει επικρατήσει να λέγονται οι φιλόσοφοι που έζησαν και έδρασαν πριν από τον Σωκράτη. Το γεγονός ότι υπήρξαν και σύγχρονοι με τον Σωκράτη φιλόσοφοι που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, καθιστά συμβατικό τον όρο. Οι προσωκρατικοί ασχολήθηκαν με τον φυσικό κόσμο και έδρασαν στην περιφέρεια, ενώ ο Σωκράτης ασχολήθηκε με τον άνθρωπο και έδρασε στην Αθήνα.

Τον 6ο αι. π.Χ. (εποχή των τυράννων, αλλά και των μεγάλων νομοθετών) κέντρο της φιλοσοφικής σκέψης ήταν η Μικρά Ασία (Θαλής, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης, Ηράκλειτος) και η Κάτω Ιταλία (Πυθαγόρας, Παρμενίδης, Εμπεδοκλής). Η κεντρική Ελλάδα άρχισε να συμμετέχει από τα μέσα του 5ου αι. π.Χ. (με τον Αναξαγόρα που ήρθε από τις Κλαζομενές επίσης της Μ. Ασίας). Φιλοσοφική δράση υπάρχει την ίδια εποχή και στα Άβδηρα Θράκης με τους Ατομικούς.

Πολλοί παράγοντες συντέλεσαν στη γένεση φιλοσοφικού λόγου ήδη από τον 9ο αι. π.Χ. στον ελλαδικό χώρο, με σημαντικότερο τη διάδοση του γραπτού λόγου.

Πρόβλημα πηγών:

Για τους προσωκρατικούς γνωρίζουμε είτε μέσω της άμεσης παράδοσης (αυτούσια αποσπάσματα σε έργα άλλων συγγραφέων) είτε μέσω της έμμεσης παράδοσης (μαρτυρίες και σχόλια μεταγενέστερων χωρίς να συνοδεύονται απαραίτητα από άμεσα παραθέματα του έργου τους). Αυτό εγείρει α) το πρόβλημα της γνησιότητάς τους και β) το πρόβλημα της γλωσσικής τους διατύπωσης. Οι μαρτυρίες και τα σχόλια πολλές φορές αντανακλούν την οπτική γωνία των σχολιαστών, γι’ αυτό και χρειάζονται μεγάλη προσοχή στη μελέτη τους.