Σάββατο 23 Απριλίου 2011

Ελπ 30 - Η μεταπολεμική πεζογραφία (1944-1974)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14

(Σημείωση: Μέχρι το τέλος Ιουνίου όλα τα κεφάλαια παραμένουν ανοικτά σε συνεχή εμπλουτισμό.)

 ΕΝΝΟΙΕΣ - ΚΛΕΙΔΙΑ:
  • Λογοτεχνική μαρτυρία
  • "Αντιλογοτεχνικότητα"
  • Στρατευμένος συγγραφέας
  • Μυθιστόρημα διαμόρφωσης/ αντι-διαμόρφωσης
  • Σπονδυλωτό μυθιστόρημα
  • Κύκλος διηγημάτων
  • Έκλαμψη αυτοσυνειδησίας
  • Πολλαπλή εστίαση
  • Πρόληψη/ Ανάληψη
  • Ουτοπία, ουτοπικός/ Δυστοπία, δυστοπικός
  • Εξπρεσιονισμός
  • Αντιμυθιστόρημα
  • Γλωσσική κατασκευή της πραγματικότητας
  • Εξουσιαστικοί λόγοι
  • Μυθιστόρημα τεκμηρίων

Γενικά Χαρακτηριστικά
  • Άμεση συνάρτηση με την ιστορική πραγματικότητα.
  • Αρκετοί νέοι συγγραφείς επιδιώκοντας να αυτονομηθούν από την επίδραση της πεζογραφίας της γενιάς του ’30 και από τα παλαιά ηθογραφικά πρότυπα της εποχής της γενιάς του 1880 οδηγήθηκαν στην πολιτικοποιημένη γραφή.
  • Υπάρχει ποικιλία τάσεων, θεματικών και αφηγηματικών τρόπων.

Εσωτερικές Διακρίσεις
Οι μεταπολεμικοί συγγραφείς διακρίνονται σε τρεις ομάδες με άξονα τα πεδία αναφοράς και τον ιδεολογικό χαρακτήρα του αφηγηματικού τους έργου.
  • Η Κοινωνιολογική οπτική της μεταπολεμικής ιστορίας η οποία θέτει θέμα κοινωνικής ευθύνης και πολιτικής ηθικής του συγγραφέα.
  • Οι ανθρώπινες σχέσεις και ο πολιτισμός.
  • Οι μοντερνιστικές πεζογραφικές αναζητήσεις (μείξη αφηγηματικών ειδών).

Α. Η Κοινωνιολογική οπτική της μεταπολεμικής ιστορίας η οποία θέτει θέμα κοινωνικής ευθύνης και πολιτικής ηθικής του συγγραφέα.

Οι κυριότεροι εκπρόσωποι της Α. ομάδας είναι οι εξής:
  • Στρατής Τσίρκας, Ακυβέρνητες Πολιτείες. Η τριλογία εντάσσεται στην αστική μυθιστοριογραφία, παρουσιάζεται η πολυπρισματικότητα της κοινωνικής και της πολιτικής ζωής. Επισημαίνεται η κυκλική αντίληψη της ιστορίας και ένα πρίσμα ειρωνείας.

  • Δημήτρης Χατζής, Το διπλό βιβλίο. Ο συγγραφέας έδειξε την προτίμηση του στο διήγημα. Το διπλό βιβλίο αν και χαρακτηρίζεται μυθιστόρημα δεν έχει ενιαία δομή αλλά συγκροτείται από οκτώ ιστορίες με κεντρικό θέμα τη ζωή των Ελλήνων εργατών στη Γερμανία. «Η τελευταία αρκούδα του Πίνδου» αποτελεί ένα απόσπασμα από αυτές τις ιστορίες. Η κριτική συνδέει το έργο του Χατζή με το ηθογραφικό μυθιστόρημα. 

  • Ανδρέας Φραγκιάς, είχε βιώσει την εμπειρία του εγκλεισμού σε στρατόπεδο, έζησε στη Μακρόνησο και στο έργο του σκηνοθετεί ένα εφιαλτικό τοπίο, όπου ο άνθρωπος μετατρέπεται σε υποχείριο των βασανιστικών και γελοίων μηχανισμών της εξουσίας οι οποίοι έχουν σκοπό να καταρρακώσουν κάθε πνευματική και ηθική οντότητα. 

  • Άρης Αλεξάνδρου, Το κιβώτιο. Η κριτική συσχετίζει το έργο αυτό με την τριλογία του Σ.Τσίρκα καθώς αυτός αναδεικνύει της σχετικότητα και ο Αλεξάνδρου την απομυθοποίηση της ιδεολογίας. Το κιβώτιο ορίζεται σαν αντιμυθιστόρημα, η διάρθρωση του έχει ομοιότητες με το επιστολικό μυθιστόρημα ή το προσωπικό ημερολόγιο.

  • Ρένος Αποστολίδης

  • Αλέξανδρος Κοτζιάς, Αντιποίησις αρχής, στο μυθιστόρημα αυτό παρουσιάζεται ένας από τους πιο αντιπροσωπευτικούς αρνητικούς ήρωες της μεταπολεμικής λογοτεχνίας μας, ο Μένιος Κατσαντώνης, ο εξ επαγγέλματος χαφιές.

  • Νίκος Κάσδαγλης

Β. Οι ανθρώπινες σχέσεις και ο πολιτισμός.

Οι κυριότεροι εκπρόσωποι της Β ομάδας είναι οι εξής:
  • Σπύρος Πλασκοβίτης

  • Αντώνης Σαμαράκης, γλωσσική απλότητα, πρωτότυπη υπόθεση, σύγχρονα θέματα πολιτικού προσανατολισμού και κοινωνική διαμαρτυρία, αισιόδοξη αναζήτηση ελπίδας. «Ζητείται ελπίς» διήγημα όπου συμπυκνώνεται η ψυχροπολεμική ατμόσφαιρα και η αβεβαιότητα της δεκαετίας του ’50.

  • Γιώργος Ιωάννου, περιγράφει τον μικρόκοσμο της αστικής γειτονίας της Θεσσαλονίκης αποτυπώνοντας την εφηβική ψυχολογία.

  • Κώστας Ταχτσής, Το τρίτο στεφάνι. Μυθιστόρημα που περιγράφει την ιστορία δυο μανάδων οι οποίες υπήρξαν κατ’ επανάληψη θύματα των κοινωνικών συμβάσεων. Το μυθιστόρημα εκτυλίσσεται σε αστικό περιβάλλον και διαπνέεται από αίσθηση του χιούμορ. Υπάρχει γλωσσική αμεσότητα και έμμεσες αναφορές στην ιστορία (Μακεδονικός Αγώνας, Κατοχή, Δεκεμβριανά).

  • Μάριος Χάκκας. Τα διηγήματα του εκτυλίσσονται στον μεταπολεμικό χωρόχρονο μιας λαϊκής συνοικίας της Αθήνας στην Καισαριανή. Ο Χάκκας, αντίθετα με τον Ιωάννου εκφράζει ανατρεπτικές τάσεις απέναντι στη σοβαροφάνεια της μικροαστικής καταναλωτικής κοινωνίας.

  • Θανάσης Βαλτινός, Στοιχεία για τη δεκαετία του ’60 μυθιστόρημα νεωτερικού τύπου το οποίο συντίθεται από περίπου τριακόσια κείμενα μέσα από τα οποία διαγράφεται η κοινωνική ψυχολογία της εποχής. Το μυθιστόρημα έχει μοντερνιστικό χαρακτήρα.

  • Χριστόφορος Μηλιώνης

  • Βασίλης Βασιλικός, Το Φύλλο, Το πηγάδι, Το αγγέλιασμα. Τριλογία με όχι τόσο εύκολα αποκρυπτογραφούμενο συμβολισμό. Τα πρόσωπα του έργου κινούνται σε έναν φανταστικό κόσμο. Η πολλαπλή εκδίκηση της φύσης εμφανίζεται ως συμβολικό περιεχόμενο του αφηγήματος.  

  • Μένης Κουμανταρέας, Τα μηχανάκια. Συλλογή διηγημάτων που θέτει ένα μάλλον καινοφανές  για την εποχή του κοινωνικό ζήτημα: τη σχέση ανθρώπου και μηχανής.

Γ. Οι μοντερνιστικές πεζογραφικές αναζητήσεις (μείξη αφηγηματικών ειδών).
Οι μοντερνιστικές αναζητήσεις των μεταπολεμικών πεζογράφων  συνδέονται κυρίως με τους πειραματισμούς των συγγραφέων της γενιάς του ’30
Οι κυριότεροι εκπρόσωποι της Γ. ομάδας είναι οι εξής:
  • Ε.Γ. Γονατάς

  • Νίκος Καχτίτσης, η γραφή του συνδέεται με αυτή του Στέλιου Ξεφλούδα, του Ν.Γ. Πεντζίκη. Τα πεζογραφήματα του παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω της ιδιόρρυθμης αφήγησης, μέσα στην οποία συνυπάρχουν το όνειρο και η φαντασία με τον ρεαλιστικό τρόπο καθώς και ο εσωτερικός μονόλογος του συγγραφέα με τι· αφηγήσεις ή τις επιστολές τρίτων προσώπων.

  • Γιώργος Χειμωνάς, η γραφή του συνδέεται με αυτή της Μέλπως Αξιώτη. Τα περισσότερα έργα του μπορούν να χαρακτηριστούν ως αντιμυθιστορήματα.
ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΝΘΟΛΟΓΙΟΥ:

1. Στρατής Τσίρκας (1911-1980)
"Η λέσχη" (649)

2. Δημήτρης Χατζής (1913-1981)
"Το διπλό βιβλίο" (659)

3. Σωτήρης Πατατζής (1914-1991)
"Ιχ... τέσσερα!" (663)

"Ιχ... Σούμπλις!" (676)

4. Μαργαρίτα Λυμπεράκη (1919-2001)
"Τα ψάθινα καπέλα" (678)

5. Τατιάνα Γκρίτση-Μιλλιεξ (1920-2005)
"Και ιδού ίππος χλωρός" (684)

6. Ανδρέας Φραγκιάς (1921-2002)
"Ο λοιμός" (692)

7. Άρης Αλεξάνδρου (1922-1978)
"Το κιβώτιο" (697)

8. Επαμεινώνδας Χ. Γονατάς (1924-2006)
"Το είδωλο" (703)

9. Ρένος [Αποστολίδης] (1924-2004)
"Πυραμίδα 67: Το βιβλίο του Εμφυλίου" (704)

10. Ρόδης Ρούφος (1924-1972)
"Η άλλη όχθη, Χρονικό μιας σταυροφορίας" (709)

11. Νίκος Καχτιτσής (1926-1970)
"Ο εξώστης" (715)

12. Αλέξανδρος Κοτζιάς (1926-1992)
"Αντιποίησις αρχής" (721)

13. Γιώργος Ιωάννου (1927-1985)
"Ο Μπάτης" (724)

"Η σαρκοφάγος" (726)

14. Κώστας Ταχτσής (1927-1988)
"Το τρίτο στεφάνι" (729)

15. Μάριος Χακκας (1931-1972)
"Το τρίτο νεφρό" (733)

"Ο μπιντές" (736)

16. Θανάσης Βαλτινός (1932)
"Στοιχεία για τη δεκαετία του '60" (739)

17. Γιώργος Χειμωνας (1938-2000)
"Ο Γιατρός Ινεότης" (744)



(Σημείωση: Μέχρι το τέλος Ιουνίου όλα τα κεφάλαια παραμένουν ανοικτά σε συνεχή εμπλουτισμό.)

Ελπ 30 - Η μεταπολεμική ποίηση (1944-1974)

Κεφάλαιο 13-- 24/4

(Σημείωση: Μέχρι το τέλος Ιουνίου όλα τα κεφάλαια παραμένουν ανοικτά σε συνεχή εμπλουτισμό.)

ΕΝΝΟΙΕΣ - ΚΛΕΙΔΙΑ:
  • Μεταπολεμική περίοδος
  • Μεταπολεμική λογοτεχνική παραγωγή
  • Μεταπολεμικοί λογοτέχνες/μεταπολεμική λογοτεχνική γενιά
  • Μεταπολεμικότητα
  • Ιδεολογία
  • Κοινωνική λειτουργία του ποιητικού λόγου
  • Ποίηση της Αντίστασης
  • Ποίηση της δοκιμασίας
  • Ποίηση της ήττας
  • Ποιητική και πολιτική ηθική
  • Ποίηση της υπαρξιακής εμπειρίας
  • Μετα-υπερρεαλιστική ποίηση
  • Εξπρεσιονισμός
Μεταπολεμική λογοτεχνική γενιά
Α. όσοι λογοτέχνες γεννήθηκαν μεταξύ των ετών 1917- 1928
Β.  όσοι λογοτέχνες γεννήθηκαν μεταξύ των ετών 1929- 1940


1. 1944 -1974. Οι  ποιητές μεταφέρουν στο έργο τους τα βιώματά τους από την κατοχική περίοδο, τον εμφύλιο, τους κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες, τη δικτατορία και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης στα οποία έζησαν. Αναδεικνύουν την εφιαλτικότητα της σύγχρονης εποχής, την αλλοτρίωση και τη μοναξιά.
Διακρίνεται σε τρεις τάσεις: 1. πολιτική,  2.υπαρξιακή –κοινωνική, 3.μετα-υπερρεαλιστική
2. Χρονολογικά κριτήρια: μεταπολεμικοί λογοτέχνες όσοι γεννήθηκαν ανάμεσα 1917-1940 και εξέδωσαν τις συλλογές τους στη διάρκεια της μεταπολεμικής περιόδου.
Διαφορά πρώτης και δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς:  όσοι ανήκουν στην πρώτη γενιά (1917-1928)συμμετείχαν ενεργά στους αντιστασιακούς αγώνες και έζησαν τις διώξεις του Εμφυλίου, όσοι ανήκουν στη δεύτερη (1929-1940) είχαν έμμεση αντίληψη των γεγονότων.
Μεταπολεμικότητα: δηλώνει το κοινό στίγμα των μεταπολεμικών λογοτεχνών που βίωσαν τις εμπειρίες του πολέμου και την ήττα των ανθρώπινων αξιών στην κρίσιμη ηλικία της νεότητας και αποκόμισαν την αίσθηση της ήττας.

Γενικά Χαρακτηριστικά
Γενικότερη στροφή της ποίησης σε θέματα κοινωνικοπολιτικού προβληματισμού
Διάκριση σε 3 επιμέρους τάσεις:

Ι. Πολιτική ποίηση
Ο όρος «πολιτικός ποιητής» δηλώνει τη μαχητική στράτευση του ποιητή στη μαρξιστική ιδεολογία. Επίσης απαραίτητη προϋπόθεση για τη συζήτηση του έργου του είναι τα ποιήματα να μην είναι απλώς προπαγανδιστικά αλλά να έχουν λογοτεχνική αξία. 

μια σειρά πατριωτικών ποιημάτων που εμπνεύστηκαν διάφοροι επώνυμοι ποιητές από τον αγώνα ενάντια στους ξένους κατακτητές, με σκοπό να ενισχύσουν την πίστη στα ιδανικά και τα οράματα της αριστερής παράταξης που συνέχιζε την πάλη για ένα δικαιότερο κόσμο. (π.χ. Μάριος Μέσκος).
3. Επιμέρους τάσεις- τι χαρακτηρίζει την καθεμία – κυριότεροι εκπρόσωποι:
α) πολιτική ποίηση χαρακτηρίζεται από έντονο κοινωνικό προβληματισμό και το ιδεολογικό και πολιτικό  της περιεχόμενο. Η αμεσότητα αποτελεί κύριο χαρακτηριστικό ης ποιητικής τους. Λειβαδίτης, Αλεξάνδρου, Αναγνωστάκης (έγραψε υπαρξιακά & ερωτικά), Πατρίκιος, Γκόρπας, Λεοντάρης, Κατσαρός.
β) υπαρξιακή ποίηση κινείται ανάμεσα στον κοινωνικό προβληματισμό και την υπαρξιακή εμπειρία, με κύριο χαρακτηριστικό την αγωνία για την τύχη του μεταπολεμικού ανθρώπου. Σινόπουλος, Σαχτούρης, Παπαδίτσας, Καρούζος, Δημουλά, Μέσκος.
γ) μετα-υπερρεαλιστική ποίηση, αφομοίωσε αρκετά στοιχεία από τον υπερρεαλισμό και τα συνδύασε με τις μοντερνιστικές τάσεις της εποχής. Κακναβάτος, Βαλαωρίτης, Γονατάς, Αραβαντινού.

5. Πολιτικός ποιητής: ο στρατευμένος στην πολιτική ιδεολογία. Οι πολιτικοί ποιητές συμμετείχαν ενεργά στην αντίσταση στο πλευρό των αριστερών είτε ήταν μάρτυρες των γεγονότων.
Ποίηση της Αντίστασης:
μια σειρά πατριωτικών ποιημάτων που γράφτηκαν για να ανυψώσουν το ηθικό των αγωνιστών ενάντια στους κατακτητές (Σικελιανός). Παρόμοια ποιήματα γράφτηκαν και ύστερα από τη απελευθέρωση με σκοπό να ενισχύσουν την πίστη στα οράματα της αριστερής ιδεολογίας. (Άρης Αλεξάνδρου: Ακόμη τούτη η Άνοιξη). Συμπεριλαμβάνονται κι αυτά που δίνουν την καθημερινή αγωνία του ανθρώπου στην κατοχή και στον εμφύλιο και την παθητική αντίσταση και ήττα του (Μάρκος Μέσκος: Επαρχιακό γήπεδο).

Ποίηση της Δοκιμασίας:
γράφονται την δεκαετία του ’50  και πραγματεύονται την ήττα των αριστερών που έχει δύο όψεις: α) την επικράτηση των αντιπάλων και τη βίαιη συμπεριφορά τους και β) την ιδεολογική κρίση της αριστεράς. Οι φυλακίσεις – εξορίες ήταν χρόνος απολογισμού, κριτικός έλεγχος ιδεολογικής ένταξης  ψύχραιμος καταλογισμός ευθυνών (Λεοντάρης «ποίηση της ήττας»- πραγματεύονται την ήττα του ανθρώπινου πολιτισμού). 
Οι μεταπολεμικοί ποιητές κατηγορήθηκαν ότι ήταν ηττοπαθείς και «αιρετικοί». 
Η ποίηση της Αντίστασης και η ποίηση της Δοκιμασίας ανήκουν στην πολιτική τάση.
Η αλληλεπίδραση που αναπτύχθηκε ανάμεσα στην ιδεολογική στάση και τον ποιητικό λόγο των μεταπολεμικών ποιητών  ποιητική και πολιτική ηθική καθώς τα γεγονότα και η πολιτικοποίηση της μεταπολεμικής περιόδου ανέδειξαν τη σύνδεση των διανοουμένων με το λαό και τη διαμόρφωση ενιαίου κώδικα αξιών. Η συλλογικότητα βαθμιαία διασπάστηκε « μες την ήττα πως αλλάζουν όλα».  
Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται ποιήματα τα οποία σε γενικές γραμμές γράφονται στη διάρκεια της δεκαετίας του ’50 και διαπραγματεύονται θέματα με κεντρικό άξονα την ήττα της αριστερής παράταξης. Ήττα που είχε δύο όψεις, αφενός την επικράτηση των νικητών και την άσκηση βίας (διώξεις, εξορίες, φυλακίσεις), αφετέρου την ιδεολογική κρίση μέσα στην παράταξη. Ο χρόνος της φυλάκισης ή της εξορίας ήταν για τους περισσότερους χρόνος απολογισμού, πράγμα που σημαίνει κριτικό έλεγχο της ιδεολογικής ένταξης και της συντροφικότητας, ψύχραιμο καταλογισμό ευθυνών.

Ποιητική και πολιτική ηθική:
απολογισμός των θυσιών για τον ιδεολογικό αγώνα- ενοχές όσων επέζησαν- κοινωνικές αλλαγές- αστικοποιημένη καταναλωτική κοινωνία και αλλοτρίωσή της.
Με τον όρο αυτό που εισήγαγε ο Μαρωνίτης δηλώνεται ότι από τη σύμπραξη της ποιητικής πράξης με την πολιτική δράση προκύπτει μια νέου τύπου ηθική. Ενιαία στάση ζωής σε θεωρητικό και σε πρακτικό επίπεδο.    
  • Μιχάλης Κατσαρός
  • Τάσος Λειβαδίτης
  • Άρης Αλεξάνδρου
  • Πάνος Θασίτης
  • Δημήτρης Δούκαρης
  • Μανόλης Αναγνωστάκης
  • Τίτος Πατρίκιος
  • Βύρων Λεοντάρης
  • Θωμάς Γκόρπας
  • Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος
4. Θέματα που ασχολείται μεταπολεμική ποίηση: Συλλογικά βιώματα της εποχής συνέβαλλαν στη δημιουργία μιας ομοειδούς κοινωνικής ψυχολογίας. Εμπειρίες πολεμικού πολιτικού αγώνα, αντίστασης , φυλακής, εξορίας. Ενδιαφέρονται για τις επιπτώσεις της ήττας και τα προβλήματα της προσαρμογής του ανθρώπου στα νέα δεδομένα. Η πολιτική αμφισβήτηση, η νοσταλγία της χαμένης αγωνιστικότητας, η απογοήτευση, η φθορά, η υπαρξιακή αγωνία μπροστά στη ζωή, τον θάνατο και τον έρωτα επανέρχονται σε πολλά έργα. Το αίσθημα της ενοχής, του αδιεξόδου και του παραλόγου επικρατεί, ενώ έντονα προβάλλει η ανθρώπινη μοναξιά και αλλοτρίωση.
Συμβολισμοί που επαναλαμβάνονται στη μεταπολεμική ποίηση: στέρηση, εγκλεισμός, απομόνωση, σκοτάδι, δίψα, μνήμη, νεκροί, παραισθήσεις, χειραψία, γράμμα, ερείπια, λάσπη, άνεμος, φωτιά, καρφί, μηχανές (ο άνεμος είναι το μοτίβο σε συλλογές του Λειβαδίτη).
Ιδεολογία των μεταπολεμικών ποιητών: η ιδεολογική φόρτιση του ποιητικού λόγου αποτελεί ένα ακόμη διακριτικό γνώρισμα, αγωνίζονται για το κοινό καλό, στάση «κοινωνικού πόνου» η ποίησή του εκφράζει τη συλλογική συνείδηση ( συχνή χρήση του πληθυντικού) και προσπαθεί να ξυπνήσει την εργατική τάξη, η διάψευση των οραμάτων τη μετατρέπει τελικά σε υποκειμενική συνείδηση και ποίηση που εκφράζει την προσωπική θέαση του κόσμου (συχνή χρήση α΄ ενικού).
Τεχνοτροπία – μορφολογία - επιδράσεις: Ποιητικές φόρμες που ακολουθεί η μεταπολεμική ποίηση: ακολουθούν τα πρότυπα της σύγχρονης ποίησης, επιλέγουν τον ελεύθερο στίχο χωρίς να αποκόβονται από την παράδοση, καθώς διατηρούν επαφή με στοιχεία της (δεκαπεντασύλλαβο, λεξιλόγιο, ποιητική μυθολογία). Σημαντική η επιρροή δημοτικού τραγουδιού ιδιαίτερα στην ποίηση της Αντίστασης που στόχευε στην αναβίωση του ηρωικού πνεύματος του δημοτικού τραγουδιού. Στη συνέχεια υιοθέτησαν μοντέρνους εκφραστικούς τρόπους.
Γλώσσα: λαϊκή, σε ύφος καθημερινής συνομιλίας με πρόθεση να περάσουν μηνύματα στο λαό και να αναδείξουν καθημερινά γεγονότα. Τάση να κάνουν γλωσσικούς πειραματισμούς με ανατροπές στη γραμματική και τη σύνταξη, νέες λέξεις και φράσεις. Σπάνια χρησιμοποιούν  την καθαρεύουσα με σκοπό να ειρωνευτούν και να προβάλλουν την αντίθεση της άρχουσας και της λαϊκής τάξης. 

ΙΙ. Από τον κοινωνικό προβληματισμό στην ποίηση της υπαρξιακής εμπειρίας. Οι περισσότεροι από τους μεταπολεμικούς ποιητές ένιωσαν την ανάγκη να εκφράσουν τη σύγχρονη υπαρξιακή αγωνία: άγχος, φόβος, αβεβαιότητα και αίσθηση αδιεξόδου. Κεντρική θέση στο έργο τους έχουν οι τραυματικές εμπειρίες της ιστορίας, η φυσική και η ηθική φθορά που συνεπάγεται το πέρασμα του χρόνου, η κοινωνική λειτουργία της ποίησης. 
άγχος, φόβος, αβεβαιότητα, αίσθηση του αδιεξόδου καθώς ην κεντρική θέση στην ποίησή τους έχουν ο πόλεμος, το βίωμα του θανάτου και η διάψευση των οραμάτων, η φθορά του χρόνου, κοινωνική λειτουργία της ποίησης.

  • Τάκης Σινόπουλος-- τα βιώματά του τον έκαναν να αναπτύξει στην αρχή ένα τοπίο θανάτου ακολουθώντας τη μυθική μέθοδο (κατά το πρότυπο Σεφέρη Eliot, Pound). Αντιπροσωπευτικότερη σύνθεσή του ο Νεκρόδειπνος με κεντρικό πρόσωπο τον «επιζώντα», μια διχασμένη προσωπικότητα που κατατρύχεται από το βίωμα του θανάτου, ενώ η ύπαρξή του είναι δεμένη με το παρελθόν. Στη συνέχεια έδωσε ιστορική διάσταση στις ποιητικές αναζητήσεις του, όπως στο Χρονικό το 1975 όπου δίνει την ατμόσφαιρα των χρόνων της δικτατορίας μέχρι και την εξέγερση του Πολυτεχνείου. ιατρός στο επάγγελμα. Βίωσε εξαιτίας της ιατρικής του ιδιότητας άμεσα το τοπίο του θανάτου. Ο Νεκροδείπνος αποτελεί την  αντιπροσωπευτικότερη ποιητική του σύνθεση, όπου κεντρικό πρόσωπο είναι «ο επιζών» που βασανίζεται από το βίωμα του θανάτου ενώ η ύπαρξη του είναι αξεδιάλυτα δεμένη με το παρελθόν.

  • Μίλτος Σαχτούρης, Η ιστορία ενός παιδιού, Η λησμονημένη IV, εφιαλτικές εικόνες, σπαράγματα ενός παράλογου κόσμου μέσα στον οποίο δεσπόζει το αίσθημα του φόβου και της απειλής. Η φιλική του σχέση με τον ζωγράφο και ποιητή Εγγονόπουλο επηρέασε σημαντικά τη μορφή και το περιεχόμενο της ποίησης του. Ο Μίλτος Σαχτούρης διαμορφώνει έναν περίκλειστο ποιητικό κόσμο. Βασική θεματική του: ο έρωτας, η υπαρξιακή αγωνία και ο φόβος του θανάτου, η πάλη ανάμεσα στις δυνάμεις του καλού και του κακού όσο και οι επιμέρους αρχετυπικοί συμβολισμοί που χρησιμοποιεί ο Σαχτούρης (ουρανός, φεγγάρι, δρόμος, κήπος) είναι οικεία στην καθημερινή ανθρώπινη εμπειρία.  

  • Δημήτρης Παπαδίτσας-- η πρώτη συλλογή δείχνει έναν ένθερμο υπερρεαλιστή στη συνέχεια όμως διαλέγεται με όλα τα πεδία του ποιητικού λόγου και δείχνει μια εσωστρέφεια κι έναν λυρισμό με το ενδιαφέρον του στον έρωτα τις υπαρξιακές αναζητήσεις του ανθρώπου και την αναζήτηση του Θεού.Νυχτερινά ΙV, γλωσσική εσωστρέφεια και λυρικότητα. Εκλεπτυσμένη γλωσσική συνείδηση ασκημένη σε όλα τα πεδία του λυρικού ποιητικού λόγου, θεματικές ενότητες: έρωτας, υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπινου όντος και η μεταφυσική αναζήτηση του θεού.

  • Νίκος Καρούζος-- ξεχωριστά πρότυπα από μεταπολεμικούς ποιητές ακολουθώντας μια «μοναχική πορεία», αντιστέκεται στην προσπάθεια ομαδοποίησης. Ρομαντικός ποιητής του  οποίου οι υπαρξιακές αναζητήσεις και τα πεδία του προβληματισμού συνεχώς αλλάζουν. Γλώσσα ιδιόμορφη, άμεση συνδυάζει λυρικά στοιχεία με τη συναισθηματική φόρτιση του προφορικού λόγου.Ρομαντικός Επίλογος, ρομαντικές υπαρξιακές αναζητήσεις, γλωσσική εξωστρέφεια.

  • Νίκος Αλέξης Ασλάνογλου, Η ποίηση δε μας αλλάζει.
  • Ντίνος Χριστιανόπουλος
  • Κική Δημουλά, Ο πληθυντικός αριθμός.
  • Μάρκος Μέσκος
ΙΙΙ. Μετα-υπερρεαλιστική ποίηση
Καταγωγή από τον υπερρεαλισμό.
Οι μετά-υπερρεαλιστές ποιητές χρησιμοποιούν καθημερινό λεξιλόγιο και συγγράφουν έργα μικρής έκτασης.
  • Έκτωρ Κακναβάτος
  • Νάνος Βαλαωρίτης
  • Ε.Χ. Γονατάς, Φυλακισμένος,
  • Μαντώ Αραβαντινού
Τόνος στην υπαρξιακή ποίηση των νεότερων μεταπολεμικών ποιητών: ο εσωστρεφής τόνος της υπαρξιακής αγωνίας αποτελεί διακριτικό γνώρισμα στην ποιητική έκφραση των νεότερων, εξομολογητικός χαρακτήρας, συναισθηματική φόρτιση, υπαρξιακός προβληματισμός / δύο τάσεις α) υποκειμενικός πεσιμισμός β) κοινωνιολογικού  τύπου ανάλυση της ψυχολογίας της ήττας απομυθοποίηση καθοδηγητικού ρόλου της ποίησης - επικεντρώνεται στη σχέση του ανθρώπου μπροστά στον θάνατο και τον έρωτα. Θέματα: ποίηση διαποτισμένη από τις προσωπικές μνήμες και τα βαθύτερα συναισθήματά τους, περιβάλλοντα κόσμο / έμφαση στην αποτύπωση των συναισθηματικών αντιδράσεων στις δραματικές κορυφώσεις της ζωής υποχώρηση ιδεολογικής σηματοδότησης.
 ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΝΘΟΛΟΓΙΟΥ:

1. Μάτση Χατζηλαζάρου (1914-1987)
"Σκέπτουμαι μια ζωή" (587)

"Η νύχτα έπεσε στο πέλαγος" (587)

"Οδυρμός" (588)

2. Τάκης Σινόπουλος (1917-1981)
"Σοφία και άλλα" (590)

"Νεκρόδειπνος" (592)

"Περίπου βιογραφία" (596)

"Σημειώσεις, Ι" (598)

"Νυχτολόγιο" (600)

3. Μιχάλης Κατσαρός (1919-1998)
"Η διαθήκη μου" (604)

4. Μίλτος Σαχτούρης (1919-2005)
"Τα δώρα" (607)

"Πέτρος" (608)

"Η μάχη" (609)

"Κάποτε οι γυναίκες" (610)

"Του θηρίου" (611)

"Ο τρελός λαγός" (612)

"Η ιστορία ενός παιδιού" (612)

"Κάτι επικίνδυνα κομμάτια" (613)

5. Έκτωρ Κακναβάτος (1920)
"Φωνή μου ράτσα υψικάμινου" (615)

"Η φυλή μου εμένα με το ανέφικτο" (616)

"In perpetaum" (617)

"Όταν η γλώσσα" (618)

"Εμβρυακά του 15σύλλαβου" (618)

6. Άρης Αλεξάνδρου (1922-1978)
"Η αναμμένη λάμπα" (619)

7. Τάσος Λειβαδίτης (1922-1988)
"Ιστορίες" (620)

"Βραδυνές σκέψεις" (620)

"Ο ποιητής" (621)

"Πολύτιμος στίχος" (621)

8. Δημήτρης Π. Παπαδίτσας (1922-1987)
"Νυχτερινά" (622)

9. Πάνος Θασίτης (1923)
"Ελληνική επαρχία μ.Χ." (623)

10. Μανόλης Αναγνωστάκης (1925-2005)
"Κι ήθελε ακόμη" (624)

"Αντί να φωνασκώ" (624)

"Όταν αποχαιρέτησα" (626)

"Μιλώ" (627)

"Στ' αστέρια παίζαμε" (629)

"Ποιητική" (630)

11. Δημήτρης Δουκαρης (1925-1982)
"Στους πέντε δρόμους" (631)

12. Νίκος Καρούζος (1926-1990)
"Ρομαντικός επίλογος" (632)

13. Τίτος Πατρίκιος (1928)
"Σημειωματάριο" (634)

"Ψυχρός άνεμος" (635)

"Γράμμα από την Αθήνα προς φίλον που έμεινε στην Καισαρεία 350 μ.Χ." (635)

"Αλληγορία" (636)

14. Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου (1931-1996)
"Ερείπια της Παλμύρας" (637)

"Η ποίηση δε μας αλλάζει" (638)

15. Κική Δημουλά (1931)
"Πάσχα, προς Σούνιον" (639)

" Ο πληθυντικός αριθμός" (640)

"Γας ομφαλός" (641)

16. Μάρκος Μέσκος (1935)
"Μετανάστης" (644)

"Το άλογο" (645)

Μίλτος Σαχτούρης: εφιαλτικές εικόνες, αίσθημα του φόβου, παράλογος κόσμος, υπερρεαλισμός, υπαρξιακή αγωνία, εικόνες από παιδικό παραμύθι, καθημερινά σύμβολα, εξπρεσιονισμός. Αναπαριστά τη διαταραγμένη ισορροπία της ζωής του μεταπολεμικού ανθρώπου.
Πρώτοι μεταπολεμικοί ποιητές της μετα-υπερρεαλιστικής τάσης: λίγο πριν το τέλος της Γερμανικής κατοχής, το 1943, ο Κακναβάτος με τη Fuga και Παπαδίτσας με Το φρέαρ μες τις φόρμιγγες, τέσσερα χρόνια μετά ο Βαλαωρίτης με Το ταξίδι των μάγων.
Η επιρροή του υπερρεαλισμού στους ποιητές της μετα-υπερρεαλιστικής τάσης: στα πρώτα στάδια επηρεάστηκαν από τον υπερρεαλισμό, στη συνέχεια με εξαίρεση τον Κακναβάτο, συνδύασαν τον υπερρεαλισμό με τις σύγχρονες αναζητήσεις όπως εκφράστηκαν στο περιοδικό Πάλι (Βαλαωρίτης, Αραβαντινού) προσανατολίστηκαν στη ψυχανάλυση (Γονατάς) ή στράφηκαν σε εσωτερικές υπαρξιακές αναζητήσεις (Παπαδίτσας).
Χαρακτηριστικά της μετα-υπερρεαλιστικής γραφής: μικρή έκταση, καθημερινό λεξιλόγιο, αφηγηματικός χαρακτήρας σε συνδυασμό με τις μοντερνιστικές τεχνοτροπικές τάσεις και η διαφοροποίηση από τις αισθητικές αρχές του υπερρεαλισμού της γενιάς του ’30. την γενιά του υπερρεαλισμού την αξιοποίησε γόνιμα ο Κακναβάτος.    
  

Πέμπτη 7 Απριλίου 2011

Ελπ 30 - Θέματα εξετάσεων

Θεματική Ενότητα: ΕΛΠ 30- ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΙΙ
Έτος 2002-2003


ΘΕΜΑΤΑ ΤΕΛΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ
Οδηγίες: Η κατηγορία Α περιλαμβάνει έξι ερωτήσεις χωρίς δυνατότητα επιλογής και αντιστοιχεί σε ποσοστό 30% επί του τελικού βαθμού της εξέτασης. Η κατηγορία Β περιλαμβάνει τρεις ερωτήσεις, από τις οποίες πρέπει να απαντήσετε στις δύο, και αντιστοιχεί σε ποσοστό 70% του βαθμού. Προτείνουμε να ασχοληθείτε με τις ερωτήσεις της κατηγορίας Α για διάστημα όχι μεγαλύτερο της μίας ώρας και να αφιερώσετε τον υπόλοιπο χρόνο της εξέτασης στις ερωτήσεις της κατηγορίας Β.

Ελπ 30 - Ύλη εξετάσεων 2010 - 2011

Η εκπαιδευτική ύλη που αντιστοιχεί στις τελικές εξετάσεις έχει ως εξής:

Α. Τόμοι που εκδίδονται από το ΕΑΠ και προσφέρονται στους φοιτητές:
1. Nεότερη Eλληνική Λογοτεχνία (19ος και 20ός αιώνας). Eγχειρίδιο Mελέτης. EAΠ, Πάτρα 2008  (κεφάλαια 1-4, 6-8 και 10-14).

2. Aνθολόγιο Νεοελληνικών Λογοτεχνικών Κειμένων (19ος και 20ός αιώνας). EAΠ, Πάτρα 2008 (τα κείμενα που αντιστοιχούν στα κεφ. 1-4, 6-8 και 10-14 του Εγχειριδίου και στις υποχρεωτικές δραστηριότητες που συμπεριλαμβάνονται σε αυτά τα κεφάλαια).

3. Aνθολόγιο Κριτικών Κειμένων για τη μελέτη της νεοελληνικής λογοτεχνίας (19ος και 20ός αιώνας). EAΠ, Πάτρα 2008.
Τα κριτικά κείμενα δεν θα εξεταστούν ως γνωστικό υλικό. Η μελέτη τους ωστόσο θεωρείται απαραίτητη για την κατανόηση της ύλης.


B. Εναλλακτικό Διδακτικό Υλικό
1. Τάκης Καγιαλής (επιμ.) Σολωμός-Καβάφης-Καρυωτάκης. CD-ROM Υπερκειμένου. Συντελεστές: Ευρ. Γαραντούδης, Αν. Νάτσινα, Χρ. Δανιήλ. Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα 2007 (μόνο τα ποιήματα «Θάλασσα του πρωιού» και «Καισαρίων» του Κ. Π. Καβάφη, και «Δον Κιχώτες» και «Πρέβεζα» του Κ. Γ. Καρυωτάκη, μαζί με το συνοδευτικό υλικό για το καθένα).


Γ. Βιβλία που αγοράζονται από το ΕΑΠ και προσφέρονται στους φοιτητές:
1. Roderick Beaton, Eισαγωγή στη νεότερη ελληνική λογοτεχνία. Ποίηση και πεζογραφία, 1821-1992, μτφρ. E. Zουργού-M. Σπανάκη, Eκδόσεις Nεφέλη, Aθήνα 1996 (οι σελίδες που αντιστοιχούν στα κεφάλαια του Εγχειριδίου).

2. Λίνος Πολίτης, Iστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Mορφωτικό Ίδρυμα Eθνικής Tραπέζης, Aθήνα 172009 (οι σελίδες που αντιστοιχούν στα κεφάλαια του Εγχειριδίου).