Πέμπτη 24 Ιουνίου 2010

ΕΛΠ 10 - Εξέλιξη και διάλεκτοι της ελληνικής γλώσσας

Τόμος Α, Κεφ. 4

Γλώσσα και αλλαγές στον προφορικό λόγο

Με τον γραπτό λόγο ο άνθρωπος περνούσε από την εφήμερη γνώση στην ενίσχυση της μνήμης στην ιστορία, στον πολιτισμό. Ο γραπτός λόγος είναι ένα σύστημα γραπτών σημείων με τον οποίον τα μέλη της ίδιας κοινότητας απεικονίζουν τον λόγο τους. Ο προφορικός λόγος, από γενιά σε γενιά μεταβάλλεται, αλλοιώνεται σε πολλά σημείο και τροποποιεί την δομή της γλώσσας.

Τα στοιχεία που αλλάζουν με την μακρόχρονη χρήση στην γλώσσα :

1. Φωνητικές αλλαγές – μεταβάλλεται η προφορά των φθόγγων

2. Φωνολογικές αλλαγές – οι λέξεις αποκτούν νέες ηχητικές μορφές (μόρον – μούρο, κηρίον – κερί)

3. Μορφολογικές μεταβολές – αλλαγές στη γραμματική μορφή των λέξεων (Ο πατήρ – του πατρός, ο πατέρας του πατέρα)

4. Συντακτικές τροποποιήσεις – αλλάζει ο τρόπος σύνδεσης των λέξεων (την πόλιν φυλλάτειν...)

5. Σημασιολογικές διαφορές – αλλάζει το νόημα (καλός = όμορφος – νε – ευγενικός)

6. Λεξιλογικές μεταβολές – χάνονται λέξεις, εμφανίζονται καινούργιες (κύλιξ – βροτός – πρίω)

Τρίτη 22 Ιουνίου 2010

ΕΛΠ 10 - Μαζική Κουλτούρα

Κεφ. 1, Ενότητα 1.2


ΜΑΖΙΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ


Φωτογραφία Δημοφιλείς φωτογραφίες

Κινηματογράφος Δημοφιλείς κινηματογραφικές ταινίες (γούεστερν,

μιούζικαλ, θρίλερ, αισθηματικές Hollywood κτλ.)

Τηλεόραση Τηλεοπτικές εκπομπές, τηλεοπτικές σειρές.

Φωνογραφία Δημοφιλής μουσική (τζαζ, νεανική μουσική-ροκ, τανκ,

δημοφιλή τραγούδια, ελαφρά μουσική)

Ραδιοφωνία Ραδιοφωνικές εκπομπές, ραδιοφωνικές σειρές.

Διαφήμιση Διαφημίσεις

Παραλογοτεχνία Μυθιστορήματα (αισθηματικά, αστυνομικά,

επιστημονικής φαντασίας), κόμικς.

Τύπος Εφημερίδες, περιοδικά.

Σάββατο 19 Ιουνίου 2010

ΕΛΠ 10 - Η ιστορική εμφάνιση και εξέλιξη των εννοιών 'πολιτισμός' και 'κουλτούρα'

Τόμος Α, Ενότητα 1.1.2

15ος, 16ος αι./ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ/ΟΥΜΑΝΙΣΜΟΣ

Αριστοκρατία

-- Civilité = κοινωνικό πρότυπο συμπεριφοράς: ευγένεια, κοσμιότητα, ευπρέπεια

-- Ευρωπαϊκός εθνοκεντρισμός έναντι λαών Νέου Κόσμου

-- Κλασικισμός στην τέχνη

Διανοούμενοι

-- Εμφάνιση όρου “κουλτούρα”

(στο cultura intellecti /καλλιέργεια νου των Bacon και Moore)

-- Πολιτισμικός σχετικισμός μοναχικός αντίλογος

-- Υπεράσπιση λαϊκής τέχνης, φύσης de Montaigne (1580)

Πέμπτη 17 Ιουνίου 2010

Ελπ 10 - Το πρόβλημα του ορισμού των εννοιών 'πολιτισμός' και 'κουλτούρα'

Τόμος Α, Ενότητα 1.1.1

1. Ο Π. Κανελλόπουλος, συγγραφέας της Ιστορίας του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού , ήταν άνθρωπος με μεγάλη (πλατιά) κουλτούρα. = Παιδεία, καλλιέργεια σε σχέση με γνώσεις στη λογοτεχνία, τους κλασικούς συγγραφείς, τις καλές τέχνες, δηλαδή « υψηλή κουλτούρα ».

2. Η κυβέρνηση ανακοίνωσε τις επιχορηγήσεις για τους διάφορους τομείς του πολιτισμού ( ή της κουλτούρας). = Καλές τέχνες πχ ζωγραφική, γλυπτική, μουσική.

3. Η μαζική κουλτούρα είναι το όπιο του λαού. Οι χρηματοδότες της μαζικής κουλτούρας μοιάζουν με τους εμπόρους ναρκωτικών.

4. Ο Χ είναι απολίτιστος άνθρωπος. (πολιτισμός = κοινωνικό πρότυπο συμπεριφοράς).Ο απολίτιστος είναι ο άξεστος, ο αγενής τραχύς ενώ ο πολιτισμένος είναι ο ευπρεπής ο αβρός.

5. Πολλοί ανησυχούν για τη δυνατότητα της επιβίωσης του ελληνικού πολιτισμούκουλτούρας) στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης. = Σύνολο στοιχείων από την καθημερινή ζωή ενός λαού πχ γλώσσα, θρησκεία, τα έθιμα και τις παραδόσεις που συγκροτούν στην ταυτότητα του λαού.

ΕΛΠ 11 - Η επανάσταση του 1821 αποτέλεσε το επιστέγασμα μιας μακρόχρονης διαδικασίας. Να αναφερθείτε στους οικονομικούς, κοινωνικούς και πολιτισμικούς παράγοντες που αφορούν στη διαδικασία αυτή και συντέλεσαν στην εξέγερση των Ελλήνων.

Ο 18ος είναι για την Ευρώπη ένας αιώνας ορόσημο, με επαναστατικά ρεύματα να μεταβάλλουν θεσμούς, αντιλήψεις και ιδέες, ανοίγοντας τον δρόμο προς τη σύγχρονη ιστορία της. Το εμπόριο γίνεται η κυρίαρχη οικονομική δύναμη και η ανθρώπινη διανόηση φτάνει σε πρωτόγνωρες πνευματικές κατακτήσεις, δημιουργώντας έναν νέο κόσμο, που οδεύει προς την βιομηχανική επανάσταση και την πολιτισμική αναγέννηση. Με τη δημοσίευση της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, η αντίληψη περί κοινωνικής ιεραρχίας αλλάζει και το έθνος ορίζεται ως μοναδική πηγή εξουσίας, προκαλώντας σοβαρό πλήγμα στην εδραιωμένη απολυταρχία και συμπαρασέρνοντας όλα τα έθνη που ονειρεύονται ένα ανεξάρτητο μέλλον . Η Γαλλική Επανάσταση αφυπνίζει τον εθνικισμό και γίνεται σημείο αναφοράς για όλους τους υπόδουλους λαούς της Ευρώπης, που επιθυμούν την εθνική τους αποκατάσταση.

Τετάρτη 16 Ιουνίου 2010

Οδηγίες για τη συγγραφή επιστημονικής εργασίας

Για την εκπόνηση μιας επιστημονικής εργασίας είναι απαραίτητο να οργανώσουμε σωστά τη μελέτη μας.

1. Συλλογή και οργάνωση του υλικού

Το υλικό, το οποίο θα συγκεντρώσουμε από τη μελέτη μας, θα πρέπει να το οργανώσουμε και να το ταξινομήσουμε με βάση τα ερωτήματα και τις επιμέρους πτυχές που έχει το θέμα. Πολύ σημαντικό είναι να μπορούμε να αξιολογήσουμε τι είναι ουσιώδες και τι όχι, ποιο μέρος από το συγκεντρωμένο όγκο του υλικού θα αξιοποιήσουμε και ποιο θα παραβλέψουμε.

Σάββατο 12 Ιουνίου 2010

ΕΛΠ 21 - ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2010

Θ.Ε. Αρχαία Ελληνική και Βυζαντινή Φιλολογία

ΤΕΛΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2010


ΘΕΜΑ 1ο:

Με βάση το συγκεκριμένο απόσπασμα του Πινδάρου (επίλογος του 1ου Πυθιόνικου, αφιερωμένου στη νίκη του Ιέρωνα, του τυράννου των Συρακουσών), να σχολιάσετε στοιχεία της κοσμοθεωρίας του ποιητή και να αναφέρετε τα σταθερά συστατικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη δομή των επινίκιων ποιημάτων του.

Η απάντηση να μην υπερβαίνει τις 20 σειρές (2,5 μονάδες).

Αν πεις τον λόγο τον σωστό κι αν τα πολλά μπορέσεις

νήματα να τα πυκνοϋφάνεις,                                                                                           81

θα’ ναι πιο μικρός ο ψόγος των ανθρώπων

γιατί η βαρετή η χόρταση τις βιαστικές στομώνει ελπίδες

και τίποτα δεν είναι πιο βαρύ στα μύχια της καρδιάς των πολιτών

παρά ν’ ακούν για τις χαρές των άλλων.

Αλλά – καλύτερα να σε φθονούν παρά να σε οικτείρουν –
 
μην παραλείψεις τα έργα τα καλά. Κυβέρνα με πηδάλιο δίκαιο                                    85

τον λαό και χάλκευε τη γλώσσα σου στ’ αμόνι της αλήθειας.



Αν κάτι, έστω και μικρό, λοξά σου ξεσπιθίσει, μεγάλο θα φανεί,

γιατί έρχεται από σένα.

Για πράγματα πολλά φροντίζεις, και μάρτυρες πολλοί

για κάθε πράξη, καλή ή κακή, θα γίνουν πιστευτοί.

Κράτα γενναιόδωρη τη διάθεσή σου κι, αν θέλεις

λόγο γλυκό πάντα ν’ ακούς, ας μην κουράζεσαι απλόχερα να δαπανάς.

Σαν καπετάνιος άπλωνε στο αγέρι το πανί και, ω φίλε,                                                  90

μην γελαστείς απ’ το εύκολο το κέρδος.

Μονάχα η φήμη η λαμπρή που οι θνητοί αφήνουνε μετά το θάνατό τους



μηνάει για τη ζωή τους σε ποιητές και σε λογίους.

Του Κροίσου δεν πεθαίνει το ευγενικό μεγαλείο.

Κι αυτόν που με άσπλαχνη ψυχή καρβούνιαζε τα θύματά του

μέσα στον χάλκινο ταύρο, τον Φάλαρη*, από παντού εχθρική τον περιζώνει

φήμη. Ποτέ οι φόρμιγγες που συνοδεύουν γλυκά των παιδιών τα τραγούδια               95

μέσα στα σπίτια δεν θα τον δεχτούν

Το πρώτο έπαθλο η ευτυχία είναι. το καλό όνομα

τη δεύτερη έχει θέση: όποιος πετύχει και τα δυο

και τα κρατήσεις, το υπέρτατο στεφάνι έχει κερδίσει.

(μετάφραση Γιάννης Οικονομίδης)

* Φάλαρης: τύραννος του Ακράγαντα (570-554 π.Χ.). Η σκληρότητά του είναι παροιμιώδης. Παραδίδεται ότι τοποθετούσε τους εχθρούς του στην πυρακτωμένη κοιλιά ενός χάλκινου ταύρου και τους έκαιγε.



ΘΕΜΑ 2ο:

Να σχολιάσετε τους παρακάτω όρους σε 3-5 περίπου σειρές τον καθένα:

Περί του στεφάνου, καταβασία, Ύμνος στα Λουτρά της Παλλάδος, επιβράδυνση

(2 μονάδες / 0,5 ο κάθε όρος)



ΘΕΜΑ 3ο:

α) Να αναφέρετε και να σχολιάσετε τρία θεματικά μοτίβα των τραγωδιών του Σοφοκλή.

β) Ποιες είναι οι δύο θεματικές περιοχές στις οποίες κατατάσσουμε το έργο του Πλουτάρχου, ποια είναι η ονομασία τους και γιατί;

Η απάντηση και για τα δύο ερωτήματα να μην υπερβαίνει τις 25 σειρές (3 μονάδες συνολικά / 1,5 μονάδα το κάθε ερώτημα)



ΘΕΜΑ 4ο:

Να επισημάνετε το κεντρικό θέμα και τα υφολογικά στοιχεία (εκφραστικά μέσα) του αποσπάσματος. Τι γνωρίζετε γενικότερα για τα Πτωχοπροδρομικά ποιήματα;

Η απάντηση να μην υπερβαίνει τις 25 σειρές συνολικά (2,5 μονάδες συνολικά / 1 και 1,5 μονάδα αντίστοιχα).

Και έμαθον τα γραμματικά μετά πολλού του κόπου.

Αφού δε τάχα γέγονα γραμματικός τεχνίτης,

επιθυμώ και το ψωμίν και του ψωμιού την μάναν.

υβρίζω τα γραμματικά, λέγω μετά δακρύων:

Ανάθεμαν και τον καιρόν και εκείνην την ημέραν,

καθ’ ην με παραδώκασιν εις το διδασκαλείον,

προς το να μάθω γράμματα, τάχα να ζω απ’ εκείνα!

Εδάρε τότε αν μ’ έποικαν τεχνίτην χρυσοράπτην,

απ’ αυτούς οπού κάμνουσι τα κλαπωτά και ζώσι,

και έμαθα τέχνην κλαπωτήν και περιφρονεμένην,

ου μη άνοιγα το αρμάριν μου και ηύρισκα ότι γέμει

ψωμίν, κρασίν πληθυντικόν και θυννομαγειρίαν,

και παλαμιδοκόμματα και τσίρους και σκουμπρία;

παρού ότι τώρα ανοίγω το, βλέπω τους πάτους όλους,

και βλέπω χαρτοσάκουλα γεμάτα τα χαρτία.

(Πτωχοπροδρομικά, Γ’, 15-30)


Εδάρε: ιδού, να. έποικαν: έκαναν. κλαπωτά: ρούχα χρυσοκέντητα. ου μη άνοιγα: δεν θα άνοιγα. αρμάρι: ντουλάπι. θυννομαγειρία: φαγητό με θύννο (=τόνο). παρού: παρά.

Πέμπτη 10 Ιουνίου 2010

ΕΛΠ 21 - ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2009

Θ.Ε. Αρχαία Ελληνική και Βυζαντινή Φιλολογία

ΤΕΛΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2009

Θέμα 1ο

Να προσδιορίσετε τις βασικές αρχές της ιστοριογραφίας των Ηροδότου, Θουκυδίδη και Πολυβίου, όπως αυτές διαφαίνονται στα προοίμια των ιστοριών τους. Ποιες ομοιότητες και βασικές διαφορές διακρίνετε μεταξύ τους;

Ο Ηρόδοτος από την Αλικαρνασσό εκθέτει εδώ τις έρευνές του, για να μην ξεθωριάσει με τα χρόνια ό,τι έγινε από τους ανθρώπους, μήτε έργα μεγάλα και θαυμαστά, πραγματοποιημένα άλλα από τους Έλληνες και άλλα από τους βαρβάρους, να σβήσουν άδοξα• ιδιαίτερα γίνεται λόγος για την αιτία που αυτοί πολέμησαν μεταξύ τους.

(προοίμιο, μτφρ. Δ.Ν. Μαρωνίτη)

Θουκυδίδης ο Αθηναίος, έγραψε την ιστορίαν του πολέμου μεταξύ των Πελοποννησίων και Αθηναίων. Την συγγραφήν αυτού ήρχισεν ευθύς εξ αρχής της εκρήξεώς του, διότι προείδεν ότι θ’ απέβαινε μεγάλος και περισσότερον αξιομνημόνευτος από κάθε προηγούμενον πόλεμον, και εσυμπέρανε τούτο από το γεγονός ότι αμφότερα τα κράτη κατήρχοντο εις αυτόν, ενώ ευρίσκοντο εις την ακμήν της παντός είδους στρατιωτικής δυνάμεώς των, και ότι έβλεπε τους λοιπούς Έλληνας είτε τασσομένους αμέσως, είτε διανοουμένους τουλάχιστον να ταχθούν προς το εν ή το άλλο μέρος.

(Ιστορίαι 1.1.1, μτφρ. Ελ. Βενιζέλου)

Aν οι προηγούμενοι ιστοριογράφοι δεν είχαν επαινέσει την Ιστορία, θα ήταν ίσως αναγκαίο να παρακινώ κάθε άνθρωπο να διαλέγει για μελέτη και να επιδοκιμάζει πραγματείες όπως αυτή εδώ, αφού τίποτε δεν διορθώνει ευκολότερα τους ανθρώπους όσο η γνώση του παρελθόντος. Όμως όχι λίγοι ούτε με δυο λόγια, μα όλοι οι ιστοριογράφοι, για να μιλήσω γενικά, αρχίζουν και τελειώνουν με αυτό. Λένε δηλαδή πως η γνώση της Ιστορίας είναι η πιο σωστή παιδεία και προπόνηση για την πολιτική δράση, και η μνήμη των συμφορών, που βρήκαν ξαφνικά τους άλλους, μας διδάσκει με τρόπο μοναδικά χειροπιαστό να υποφέρουμε γενναία τις μεταβολές της τύχης. Είναι όμως φανερό πως κανένας δεν θα θεωρούσε σωστό να λέει τα ίδια πράγματα, που έχουν κιόλας διατυπωθεί ωραία από πολλούς ‒και πιο πολύ εγώ. Άλλωστε είναι τόσο απίστευτα τα γεγονότα που αποφάσισα να εξιστορήσω, ώστε από μόνα τους αποτελούν αρκετή πρόκληση και παρόρμηση για όλους, νέους και γέρους, να μελετήσουν το ιστορικό μου έργο. Γιατί ποιος άνθρωπος είναι τόσο ελαφρόμυαλος ή πνευματικά οκνός, που να μη θέλει να μάθει πώς και από τι λογής πολίτευμα νικήθηκαν σχεδόν όλα τα έθνη της οικουμένης σε διάστημα μικρότερο από πενήντα τρία χρόνια και βρέθηκαν κάτω από τη ρωμαϊκή κυριαρχία, πράγμα μοναδικό στην ιστορία; Και ποιος είναι τόσο παθιασμένος με άλλα θεάματα ή μελέτες, ώστε να θεωρήσει σπουδαιότερο κάτι άλλο παρά τη γνώση των γεγονότων αυτών;

(Ιστορίαι 1.1.1-6, μτφρ. Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλου)

Η απάντηση να μην υπερβαίνει τις 20 σειρές (2,5 μονάδες)


Θέμα 2ο

Ποια είναι τα είδη της αρχαίας ελληνικής λυρικής ποίησης; Να αναφέρετε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του καθενός σημειώνοντας τουλάχιστον δύο εκπροσώπους για κάθε είδος.

Η απάντηση να μην υπερβαίνει τις 20 σειρές (2,5 μονάδες).


Θέμα 3ο

Να σχολιάσετε τους παρακάτω όρους σε 3-5 περίπου σειρές τον καθένα:

Δις κατηγορούμενος, Τηλεμάχεια, επιδεικτικοί λόγοι, ψυχωφελείς διηγήσεις, ελληνιστική Κοινή

(2,5 μονάδες/ 0,5 ο κάθε όρος)


Θέμα 4ο

Τι γνωρίζετε γενικά για τον κανόνα ως είδος της βυζαντινής υμνογραφίας και τα χαρακτηριστικά του; Για ποιους λόγους αντικατέστησε το κοντάκιο και ποιοι ήταν οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι του είδους;

Η απάντηση να μην υπερβαίνει τις 20 σειρές (2,5 μονάδες)



ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2009


Θέμα 1ο

α) Οι παρακάτω στίχοι ανήκουν στην απάντηση του Έκτορα στα λόγια της γυναίκας του Ανδρομάχης λίγο πριν ξεκινήσει για τη μάχη. Ποια στοιχεία του ηρωικού κώδικα αξιών εντοπίζετε στο απόσπασμα;

440

445

450

455 Της αποκρίθηκεν αμέσως ο μέγας κορυθαίολος Έκτωρ:

«Όλα που λες, γυναίκα, είναι και μέλημα δικό μου• κι όμως

αισχύνομαι τους Τρώες, τις Τρωάδες με τον μακρόσυρτό τους πέπλο,

αν είναι να φανώ δειλός, για ν’ αποφύγω τον κίνδυνο της μάχης.

Αλλά κι η ίδια μου η καρδιά το θέλει, έτσι που έμαθα

να δείχνομαι γενναίος, και πάντα πρώτος με τους Τρώες

να μάχομαι, να υπερασπίζομαι το κλέος του πατέρα μου,

και το δικό μου κλέος.

Ωστόσο τώρα το βλέπω καθαρά, το προαισθάνονται ψυχή και νους•

έρχεται η μέρα που θα χαθεί η άγια Τροία,

ο Πρίαμος και ο λαός του εμπειροπόλεμου Πριάμου.

Κι όμως δεν με πονεί τόσο η τύχη που θα βρει τους Τρώες,

μήτε τη μάνα μου Εκάβη, τον Πρίαμο τον ίδιο

που τώρα βασιλεύει, μήτε τ’ αδέλφια μου, γενναία και πολλά,

όταν θα κυλιστούν στη σκόνη απ’ τον εχθρό μας σκοτωμένα•

όσο πονώ για σένα, που κάποτε χαλκοντυμένος

Αχαιός μαζί του θα σε σέρνει δακρυσμένη, που θα σε κάνει σκλάβα,

μια ελεύθερη.

(Ιλιάδα Ζ 440-455, μτφρ. Δ. Ν. Μαρωνίτης)


β) Τι γνωρίζετε για τους αφηγηματικούς τρόπους και τις τεχνικές των ομηρικών επών;

Η απάντηση και για τα δύο ερωτήματα να μην υπερβαίνει τις 30 σειρές

(3 μονάδες, 1,5 για κάθε ερώτημα)


Θέμα 2ο

Ποια είναι τα γνωρίσματα της ποίησης του Καλλίμαχου;

Η απάντηση να μην υπερβαίνει τις 20 σειρές (2,5 μονάδες)


Θέμα 3ο

Να σχολιάσετε τους παρακάτω όρους σε 3-5 περίπου σειρές τον καθένα:

επιστολάρια, Βίοι παράλληλοι, Ίαμβος γυναικών, Κύρου παιδεία

(2 μονάδες/ 0,5 ο κάθε όρος)


Θέμα 4ο

Τι γνωρίζετε για το ποίημα του 12ου αιώνα που είναι γνωστό με το όνομα Σπανέας; Ποια άλλα έργα της ίδιας εποχής ανήκουν στη δημώδη μεσαιωνική γραμματεία;

Η απάντηση να μην υπερβαίνει τις 20 σειρές (2,5 μονάδες)

ΕΛΠ 21 - ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2008

Θ.Ε. Αρχαία Ελληνική και Βυζαντινή Φιλολογία

ΤΕΛΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2008

Θέμα 1ο

Τι έπρεπε να κάνει η πόλη, Αισχίνη, όταν έβλεπε τον Φίλιππο να επιδιώκει για τον εαυτό του την εξουσία και τυραννία των Ελλήνων; Ή τι έπρεπε να συμβουλεύει ή να προτείνει ένας σύμβουλος στην Αθήνα (γιατί και αυτό είναι πολύ σημαντικό), ο οποίος γνώριζα μεν καλά ότι ανέκαθεν καθ’ όλον τον χρόνο, μέχρι τη στιγμή που ανέβηκα ο ίδιος στο βήμα, η πατρίδα αγωνιζόταν για τα πρωτεία, την τιμή και τη δόξα, και είχε θυσιάσει περισσότερα χρήματα και ζωές για την τιμή και το κοινό συμφέρον απ’ όσα θυσίασε ο κάθε άλλος Έλληνας χωριστά για τα δικά του συμφέροντα; Έβλεπα δε ότι ο ίδιος ο Φίλιππος, τον οποίο πολεμούσαμε, για την απόκτηση της αρχής και της δυναστείας είχε χάσει το ένα του μάτι, είχε σπάσει την κλείδα της ωμοπλάτης και είχε ανάπηρο το ένα χέρι και πόδι, περιφρονώντας κάθε μέρος του σώματός του, που ήθελε να του αφαιρέσει η τύχη, ώστε να ζει στο εξής με τιμή και δόξα; Και βεβαίως ούτε τούτο θα τολμούσε κανείς να πει, ότι στον Φίλιππο που ανατράφηκε στην Πέλλα, τοποθεσία μικρή και άσημη, ταίριαζε να γεννηθεί μέσα του τόσο μεγάλη φιλοδοξία, ώστε να αποκτήσει την επιθυμία να γίνει κυρίαρχος των Ελλήνων και να βάλει στον νου του αυτή την ιδέα. Σε σας όμως που είστε Αθηναίοι, και που κάθε μέρα και στους λόγους που εκφωνούνται και στα δημόσια θεάματα ακούτε και βλέπετε παντού πράγματα που σας υπενθυμίζουν την αρετή των προγόνων σας, να υπάρξει τόση μικροψυχία, ώστε αυτεπαγγέλτως και εθελουσίως να παραχωρήσετε στον Φίλιππο την ελευθερία σας.

Δημοσθένης, Περί του στεφάνου 66-68

Ποιες είναι οι απόψεις του Δημοσθένη για την πολιτική και τη στάση της Αθήνας, όπως παρουσιάζονται στο παραπάνω απόσπασμα, και ποιους τρόπους χρησιμοποιεί για να τις στηρίξει;

Η απάντηση να μην υπερβαίνει τις 20 σειρές (2,5 μονάδες).


Θέμα 2ο

Να σχολιάσετε τους παρακάτω όρους σε 3-5 περίπου σειρές τον καθένα:

Λευκίππη και Κλειτοφών, παράβαση, πιττάκιον, Νέκυια

(2 μονάδες/ 0,5 ο κάθε όρος)


Θέμα 3ο

Να αναφέρετε τα κύρια χαρακτηριστικά και τις βασικές εξελίξεις που παρατηρούνται κατά την ελληνιστική εποχή στα γράμματα και τις επιστήμες.

Η απάντηση να μην υπερβαίνει τις 20 σειρές (2,5 μονάδες).


Θέμα 4ο

α) Ποια είναι η προσφορά του Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου στα βυζαντινά γράμματα;

β) Τι γνωρίζετε για τη δομή και την πατρότητα του Ακάθιστου ύμνου;

Η απάντηση να μην υπερβαίνει τις 15 σειρές για κάθε ερώτημα (3 μονάδες συνολικά /1,5 μονάδα ανά ερώτημα).



ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2008


Θέμα 1ο

Αφού διαβάσετε το προοίμιο των Αργοναυτικών του Απολλωνίου του Ροδίου και το προοίμιο της Οδύσσειας, να επισημάνετε τις ομοιότητες και διαφορές στον τρόπο πραγμάτευσης του επικού θέματος, λαμβάνοντας υπ’όψιν τη διαφορετική εποχή σύνθεσης των δύο επών.

Από εσένα παίρνω έμπνευση, Φοίβε Απόλλωνα, να θυμηθώ τις δόξες παλιών αντρών, όταν ξεκίνησαν να πάνε στο ανοιχτό πέλαγος του Πόντου και στους Μαύρους Βράχους την όμορφη «Αργώ»! Κι αυτό, μετά από διαταγή του Βασιλιά Πελία, για να φέρουν το χρυσόμαλλο δέρμα!

(Αργοναυτικά 1.1-4, μτφρ. Α.Δ. Βόλτης)


Τον άντρα τον πολύτροπο πες μου, θεά, που χρόνια

παράδερνε, σαν πάτησε της Τροίας τ’ άγιο κάστρο,

κι ανθρώπων γνώρισε πολλών τους τόπους και τη γνώμη

κι έπαθε πλήθος συμφορές στα πέλαγα, ζητώντας

πώς στην πατρίδα του άβλαβος να πάει με τους συντρόφους.

Μα κι έτσι αυτούς δε γλύτωσε, μ’ όσον καημό κι αν είχε.

Γιατί μονάχοι χάθηκαν από δικό τους κρίμα,

οι άσεβοι, που φάγανε τ’ Ουρανοδρόμου Ήλιου

τα βόδια και τους στέρησε του γυρισμού τη μέρα.

Πες τα από κάπου και σε μας, θεά, του Δία κόρη. (Οδύσσεια α 1-10, μτφρ. Ζ. Σιδέρης)


Η απάντηση να μην υπερβαίνει τις 20 σειρές (2,5 μονάδες).


Θέμα 2ο

Να βάλετε σε χρονολογική σειρά τους ακόλουθους συγγραφείς και να αναφέρετε το λογοτεχνικό είδος ή τα λογοτεχνικά είδη στα οποία ανήκει η εργογραφία τους:

Ιωάννης Δαμασκηνός, Αλκμάν, Αντιφών, Φιλόστρατος, Ξενοφών


Η απάντηση να μην υπερβαίνει τις 15 σειρές (2,5 μονάδες).


Θέμα 3ο

Να σχολιάσετε τους παρακάτω όρους σε 3-5 περίπου σειρές τον καθένα:

Εκκλησιαστική ιστορία, δημηγορίες, αστικά ειδύλλια, στερεότυπες εκφράσεις (formulae), Μενίππειοι διάλογοι

(2,5 μονάδες/ 0,5 ο κάθε όρος)


Θέμα 4ο

Προς κάποιον γραμματικό

Αν δεν σου έδινα με ευκολία τα χαρτιά, δεν θα μου τα επέστρεφες τόσο δύσκολα. Αλλά κι αν ακόμη τα επιστρέψεις μόλις και μετά βίας, και πάλι θα σου χρωστώ ευγνωμοσύνη για το μάθημα που μου διδάσκεις• μόνο δώσ’τα πίσω. Από τώρα και στο εξής έχοντας το πάθημα ως μάθημα, θα δανείζω με δυσκολία πράγματα σε άλλους, αλλά θα δανείζομαι εύκολα. Να’σαι καλά που καταντάς τους ανθρώπους Τίμωνες, μετατρέποντάς τους σε θηρία και διδάσκοντας τη λακωνική ξενοφοβία, το μίσος των Κυκλώπων και το ασυμβίβαστο. (Ιωάννη Τζέτζη Επιστολαί, μτφρ. Ι. Γρηγοριάδη)

Αφού μελετήσετε την παραπάνω επιστολή, να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις:

1) Σε ποιον τύπο των βυζαντινών επιστολών ανήκει και ποιους άλλους τύπους γνωρίζετε;

2) Ποια χαρακτηριστικά της βυζαντινής επιστολογραφίας εντοπίζετε στην παραπάνω επιστολή;


Η απάντηση να μην υπερβαίνει τις 20 σειρές (2,5 μονάδες συνολικά).

ΕΛΠ 21 - ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2007

Θ.Ε. Αρχαία Ελληνική και Βυζαντινή Φιλολογία

ΤΕΛΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2007

Θέμα 1ο

Α. Γλύκα η ζωή μας χωρίς τη χρυσήν Αφροδίτη δεν έχει.

Κάλλιο η ζωή μου ας σβηστεί, ξένα σα θα’ ναι για με,

ο έρωτας, τα ηδονικά του σμιξίματα, οι κρύφιες χαρές του,

που είναι της νιότης οι ανθοί, μα τόσο εφήμεροι, αλί,

και για γυναίκες και για άντρες….

Μίμνερμος, απ. 1 Diehl/West (μτφρ. Θρ. Σταύρου)


B. Για τ’ αγαθά του Γύγη δε σκοτίζομαι,

της τύχης έργα δεν εζήλεψα ποτέ,

και δε φθονώ, δε θέλω να’ μαι βασιλιάς,

είν’ όλα τούτα πέρ’ από τα μάτια μου.

Αρχίλοχος, απ. 22 Diehl=19 West (μτφρ. Σ. Μενάρδος)

Διαβάστε τα παραπάνω ποιήματα του Μίμνερμου και του Αρχίλοχου. Ποιες καινοφανείς απόψεις εμφανίζονται στα αποσπάσματα και πώς ερμηνεύονται σε σχέση με τις νέες εξελίξεις που διαμορφώνονται κατά την εποχή της λυρικής ποίησης;

Η απάντηση να μην υπερβαίνει τις 20 σειρές (2,5 μονάδες).


Θέμα 2ο

α) Ποιοι είναι οι βασικοί στόχοι της σάτιρας του Αριστοφάνη;

β) Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά των επιγραμμάτων της ελληνιστικής περιόδου;

Η απάντηση να μην υπερβαίνει τις 15 σειρές για κάθε ερώτημα (2,5 μονάδες συνολικά για το 2ο θέμα).


Θέμα 3ο

Να σχολιάσετε τους παρακάτω όρους σε 3 περίπου σειρές τον καθένα: δεινότης, ομηρικές παρομοιώσεις, ειδύλλιον, ειρμός, Ηθικά

(2,5 μονάδες/ 0,5 ο κάθε όρος)


Θέμα 4ο

Είδαμε στην έρημο και έναν άλλον ασκητή που λεγόταν Άμμων, πατέρα τριών χιλιάδων μοναχών, τους οποίους και ονόμαζε Ταβεννησιώτες, ανθρώπους μεγάλης αρετής. Φορούσαν μηλωτές, έτρωγαν με σκεπασμένο το πρόσωπο και με το κεφάλι κάτω, για να μη δη ο ένας τον άλλον και εφάρμοζαν πολλή σιωπή, ώστε να νομίζεις ότι ήταν στην πλήρη έρημο. Ο καθένας έκανε κρυφά την άσκησή του και μόνο για τον τύπο εκάθονταν στο τραπέζι, για να φαίνεται ότι τρώνε, και προσπαθούσαν ο ένας να κρύβεται απ’ τον άλλον. Άλλοι απ’ αυτούς έφερναν μόνο μια ή δύο φορές το χέρι στο στόμα με λίγο ψωμί ή ελιές ή άλλο φαγητό και, μόλις εδοκίμαζαν μια φορά το κάθε προσφάι, τους αρκούσε αυτή η τροφή. Άλλοι μασούσαν σιγά σιγά το ψωμί χωρίς να δίνουν προσοχή στους άλλους, για να κάνουν εγκράτεια. Όλα αυτά τα εθαύμαζα, όπως ταιριάζει, χωρίς να παραλείψω την ωφέλεια που βγαίνει απ’ αυτή τη διήγηση.

α) Να προσδιορίσετε σε ποιο είδος της αγιολογικής λογοτεχνίας ανήκει το παραπάνω κείμενο τεκμηριώνοντας την απάντησή σας.

β) Ποια άλλα είδη αγιολογικών κειμένων γνωρίζετε;

Η απάντηση και για τα 2 ερωτήματα να μην υπερβαίνει τις 20 σειρές.

(2,5 μονάδες: 1,5 το πρώτο ερώτημα και 1 μονάδα το δεύτερο)



 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2007


Θέμα 1ο

Η Οδύσσεια, αν και ανήκει στην ίδια επική παράδοση όπως η Ιλιάδα, είναι ένα διαφορετικό είδος ποιήματος. Σε τι οφείλεται η διαφοροποίηση αυτή;

Η απάντηση να μην υπερβαίνει τις 20 σειρές (2,5 μονάδες).


Θέμα 2ο

Θέλοντες λοιπόν, ένεκα της επικρατούσης χρηματικής απορίας, να επιτύχουν οικονομίας, απέστειλαν ευθύς οπίσω τους Θράκας, οι οποίοι, καθυστερήσαντες, έφθασαν μετά την αναχώρησιν του Δημοσθένους, τάξαντες επί κεφαλής αυτών τον Διειτρέφην, όπως τους οδηγήσει, και παραγγείλαντες εις αυτόν, επειδή επρόκειτο να διέλθουν δια του Ευρίπου, να τους χρησιμοποιήσει, όπως προξενήσει κατά την διέλευσίν των, ό,τι βλάβας ημπορούσεν εις τους εχθρούς. Ο Διειτρέφης απεβίβασεν αυτούς εις το έδαφος της Τανάγρας, όπου προέβη εις εσπευσμένην λεηλασίαν. Το εσπέρας της αυτής ημέρας ανεχώρησεν εκ Χαλκίδος της Ευβοίας και διελθών τον Εύριπον, απεβιβάσθη εις την παραλίαν της Βοιωτίας, οπόθεν επί κεφαλής αυτών προήλασε κατά της Μυκαλησσού, επετέθη κατά τα ξημερώματα εναντίον της πόλεως, η οποία δεν είναι μεγάλη, και κατέλαβεν αυτήν αφρούρητον. Καθόσον οι κάτοικοι δεν εφαντάζοντο ποτέ ότι ημπορούσε κανείς να προελάσει τόσον πολύ εκ της θαλάσσης προς το εσωτερικόν, δια να τους επιτεθεί. Άλλωστε το τείχος ήτο ασθενές και εις μερικά μέρη είχε καταπέσει, ενώ εις άλλα ήτο χαμηλόν και εκτός τούτου μερικαί από τας πύλας αυτού ήσαν ανοικταί, λόγω του αισθήματος της ασφαλείας, υπό του οποίου κατείχοντο οι κάτοικοι. Οι Θράκες, εισορμήσαντες εντός της πόλεως, ήρχισαν λεηλατούντες τας οικίας και τους ναούς και φονεύοντες τους κατοίκους. Δεν εφείδοντο ουδενός, ούτε των γερόντων, ούτε των νεωτέρων, αλλ’ έσφαζαν κατά σειράν πάντας όσους συνήντων, και αυτά τα γυναικόπαιδα και αυτά ακόμη τα υποζύγια και κάθε έμψυχον πράγμα που έβλεπαν. Διότι οι Θράκες, καθώς όλοι οι πλέον βάρβαροι λαοί, είναι αιμοδιψείς, οσάκις δεν φοβούνται. Και εις την περίστασιν αυτήν, ο πανικός υπήρξε μέγας και ο όλεθρος ενέσκηψε υπό μυρίας μορφάς. Εισορμήσαντες οι εισβολείς μεταξύ άλλων και εντός ευρυχώρου σχολείου, οι νεαροί μαθηταί του οποίου προ μικρού είχαν εισέλθει εις αυτό, κατέσφαξαν αυτούς μέχρις ενός. Ουδέποτε μεγαλυτέρα συμφορά επέπεσεν επί ολοκλήρου πόλεως, ουδέποτε πλέον απροσδόκητος και τρομερά από αυτήν. (Θουκυδ. 7.29.4-5, μετάφραση Ελ. Βενιζέλου)

Στην παραπάνω περικοπή ο Θουκυδίδης αναφέρεται στη σφαγή του άμαχου πληθυσμού στη Μυκαλησσό της Βοιωτίας από Θράκες μισθοφόρους, οι οποίοι είχαν αποστρατευθεί από τους Αθηναίους. Να σχολιάσετε αυτή την περικοπή εστιάζοντας στις συνέπειες του πολέμου όπως τις εκθέτει ο ιστορικός.

Η απάντηση να μην υπερβαίνει τις 15 σειρές (2,5 μονάδες).


Θέμα 3ο

Να σχολιάσετε τους παρακάτω όρους σε 3 περίπου σειρές τον καθένα: Ορέστεια, Εταιρικοί διάλογοι, λεπτόν, Αιθιοπικά, επιστολάρια

(2,5 μονάδες/ 0,5 ο κάθε όρος)


Θέμα 4ο

Τι γνωρίζετε για το έργο του Προκοπίου;

Η απάντηση να μην υπερβαίνει τις 15 σειρές (2,5 μονάδες).

Τετάρτη 9 Ιουνίου 2010

ΕΛΠ 21 - ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2006

Θ.Ε. Αρχαία Ελληνική και Βυζαντινή Φιλολογία

Εξεταστική Ιουνίου 2006


Θέμα 1ο

Ποια ιδεολογία εκφράζουν οι Επίνικοι του Πινδάρου και ποια η τυπική τους δομή;

(Η απάντηση να μην υπερβαίνει τις 15 σειρές)

(μονάδες 2)


Θέμα 2ο


20

21 Ούτε ένα στάδιο δεν είχα ανέβει και η σελήνη «Μένιππε», μου λέει με φωνή γυναίκας, «σε παρακαλώ, μπορείς να με διευκολύνεις σε κάτι με τον Δία;» «Γιατί όχι;» της απάντησα, «φτάνει να μην είναι κάτι βαρύ που πρέπει να το μεταφέρω». «Μια απλή παραγγελία θα μεταφέρεις», είπε εκείνη, «μια παράκληση από μένα προς τον Δία• γιατί έχω απαυδήσει πιά, Μένιππε, ν’ακούω τα πολλά και φοβερά από τους φιλοσόφους που άλλη δουλειά δεν έχουν παρά να ασχολούνται συνεχώς μαζί μου, ποια είμαι, πόσο μεγάλη και για ποιο λόγο γίνομαι ημικυκλική ή μηνίσκος. Άλλοι απ’αυτούς λένε πως κατοικούμαι, άλλοι πως κρέμομαι πάνω από τη θάλασσα σαν καθρέφτης κι άλλοι ό,τι φανταστεί ο καθένας τους, εκείνο μου προσάπτουν. Τελευταία μάλιστα έφτασαν να πουν ότι και το φως μου ακόμα δεν είναι γνήσιο, αλλά είναι κλοπιμαίο κι έρχεται από πάνω, από τον ήλιο, και άλλο δεν κοιτάζουν παρά πώς θα με βάλουν να μαλώσω με τον αδελφό μου, σαν να μην τους έφταναν όσα έχουν πει για τον ίδιο τον Ήλιο, πως τάχα είναι πέτρα και πυρωμένο σίδερο.

Κι όμως, πόσα και πόσα δεν ξέρω εγώ γι’αυτούς, πράξεις αισχρές και κατάπτυστες που κάνουν τη νύχτα εκείνοι που την ημέρα εμφανίζονται σοβαροί και ανδροπρεπείς, επιβλητικοί στο βλέμμα και στη μορφή, καμάρι των απλών πολιτών. Εγώ βέβαια δεν λέω λέξη, κι ας βλέπω όλ’αυτά• γιατί δεν θεωρώ πρέπον να αποκαλύψω και να βγάλω στο φως τις νυκτερινές εκείνες ενασχολήσεις και την παρασκηνιακή ζωή του καθενός• ακόμα κι αν δω κάποιον να μοιχεύεται ή να κλέβει ή να αποτολμά οτιδήποτε άλλο από εκείνα που ευνοεί περισσότερο η νύχτα, απλώνω στη στιγμή σύννεφο και σκεπάζω το πρόσωπό μου για να μη δείξω στον κόσμο γέρους ανθρώπους να ντροπιάζουν την αρετή και το μακρύ τους γένι. Εκείνοι όμως καθόλου δεν διστάζουν να με κατασπαράζουν με τα λόγια τους και να με προσβάλλουν με κάθε τρόπο, ώστε, μα τη Νύχτα, πολλές φορές σκέφτηκα να μεταναστέψω όσο γίνεται μακρύτερα για να γλιτώσω από την κακογλωσσιά τους.

Θυμήσου λοιπόν να διαβιβάσεις όλ’αυτά στον Δία και να προσθέσεις ότι μου είναι αδύνατο να μείνω στη θέση μου, εκτός αν εκείνος εξοντώσει τους φυσικούς και φιμώσει τους διαλεκτικούς και ανασκάψει τη Στοά και πυρπολήσει την Ακαδημία και σταματήσει τις συζητήσεις στους Περιπάτους• μόνο έτσι θα πάψουν να με μετράνε καθημερινά και θα μπορέσω να βρώ ησυχία.»

Λουκιανού Ικαρομένιππος ή Υπερνέφελος §§ 20-21 (μετάφραση Αλόη Σιδέρη)

α) Καταδείξτε βασικά χαρακτηριστικά της τέχνης του Λουκιανού που ανιχνεύονται στο παραπάνω απόσπασμα.

β) Σε ποιες κατηγορίες ταξινομούνται τα έργα του Λουκιανού;

(Η απάντηση να μην υπερβαίνει τη μία σελίδα συνολικά)

(μονάδες 3 / η κάθε ερώτηση 1,5)


Θέμα 3ο

Να σχολιάσετε τους παρακάτω όρους σε τρεις περίπου σειρές τον καθένα:

Ομηρική γλώσσα, Ανακρεόντεια, Αίτια, Παλατινή Ανθολογία, Μηναία.

(μονάδες 2,5 / ο κάθε όρος 0,5)


Θέμα 4ο

Προοίμιο της Χρονογραφίας

Ο μακαριότατος αββάς Γεώργιος, άνδρας ελλογιμότατος και πολυμαθέστατος (που έγινε και Σύγκελλος στα χρόνια του αγιότατου πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ταρασίου), αφού διάβασε πολλούς ιστορικούς και χρονογράφους κι αφού έκανε έρευνα πάνω στα έργα τους, έγραψε μια σύντομη χρονογραφία από την εποχή του Αδάμ μέχρι την εποχή του βασιλιά Διοκλητιανού του διώκτη των χριστιανών. Και τις χρονολογίες, αφού λεπτομερώς εξέτασε, με μεγάλη ακρίβεια κατέγραψε και τις διαφωνίες μεταξύ των συγγραφέων συμβίβασε και αποκατέστησε και συνέταξε, όπως κανένας άλλος συγγραφέας πριν από αυτόν, τους βίους των αρχαίων βασιλιάδων κάθε έθνους και τους χρονολόγησε. Όσο του ήταν δυνατόν συμπεριέλαβε και τους αρχιερείς των οικουμενικών θρόνων, (της Ρώμης εννοώ και της Κωνσταντινούπολης, της Αλεξάνδρειας, της Αντιόχειας και των Ιεροσολύμων), ορθοδόξους και αιρετικούς και επακριβώς τους χρόνους της ιερατείας τους. Επειδή όμως τον πρόλαβε ο θάνατος και δεν κατάφερε να ολοκληρώσει το σκοπό του αλλά – καθώς είπαμε και πιο πάνω- αποδήμησε εις κύριον υπηρετώντας την ορθόδοξη πίστη σε μένα -ως γνήσιο φίλο- άφησε το βιβλίο ατελείωτο και μου πρόσφερε αφορμή να συμπληρώσω ό,τι λείπει. Εγώ που δεν αγνοώ την αμάθειά μου και τον περιορισμένο λόγο μου ήθελα να παραιτηθώ από την προσπάθεια γιατί το έργο με ξεπερνούσε. Εκείνος όμως με ανάγκασε να το κάνω παρακαλώντας με να μην ολιγωρήσω και μείνει το έργο ημιτελές. Έτσι υπακούοντας σε κείνον ξεκίνησα ένα εγχείρημα που με υπερβαίνει, καταβάλλοντας πολύ μεγάλο κόπο. Γιατί πολλά βιβλία έψαξα και διάβασα για να γράψω αυτή τη χρονογραφία που ξεκινάει από την εποχή του Διοκλητιανού και φθάνει ως τη βασιλεία του Μιχαήλ και του γιου του του Θεοφύλακτου και περιγράφει τις βασιλείες και τις πράξεις των πατριαρχών και τους χρόνους που έγιναν όλα αυτά. Και δεν τα σύνταξα από μόνος μου αλλά τα σταχυολόγησα από αρχαίους ιστοριογράφους και ρήτορες (λογογράφους) και τα έβαλα στη σειρά κατατάσσοντας τα γεγονότα της κάθε χρονιάς χωρίς να τα συγχέω. Για να γνωρίζουν οι αναγνώστες σε ποιο χρόνο βασιλείας του κάθε βασιλιά έγινε ποιο γεγονός πολεμικό ή σχετικό με την εκκλησία, πολιτικό, είτε σχετιζόμενο με το λαό, ή και οτιδήποτε άλλο.

(Θεοφάνης, εκδ. B.G.Niebuhr [CFHB], 1839, I.3-5)

Παραβλέποντας τη χρήση του όρου «χρονογραφία» μέσα στο κείμενο, πώς θα αναγνωρίζατε στο παραπάνω προοίμιο την πρόθεση του συγγραφέα να συγγράψει χρονογραφία και όχι ιστορία;

(Η απάντηση να μην υπερβαίνει τις 15 σειρές)

(μονάδες 2,5 )



ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2006


Θέμα 1ο

Είσαι της γνώμης ότι οι ρήτορες ομιλούν πάντοτε με σκοπό το καλύτερο, επιδιώκοντας τη βελτίωση των πολιτών μέσω των λόγων τους, ή και αυτοί, επιζητώντας την ευχαρίστηση των πολιτών και παραμελώντας το κοινό όφελος χάριν του ιδίου, συμπεριφέρονται στο λαό, όπως σε παιδιά, προσπαθώντας μόνο να τον ευχαριστήσουν αδιαφορώντας για το αν βελτιωθεί ή θα χειροτερεύσει;

(Πλάτων, Γοργίας 502e-503a, μτφρ. Ε. Αλεξίου)

Nα εντοπίσετε τη στάση του Πλάτωνος απέναντι στη ρητορική, όπως αυτή διαφαίνεται στο παραπάνω απόσπασμα.

(Η απάντηση να μην υπερβαίνει τις 15 σειρές)

(μονάδες 2)


Θέμα 2ο

105. Ύπουλος ο Φθόνος ψιθύρισε στο αυτί του Απόλλωνα:

106. "θαυμάζω τον ποιητή που το τραγούδι του είναι θάλασσα πλατιά".

107. Του Φθόνου ο Απόλλωνας κατάφερε κλωτσιά και είπε:

108. "μέγας ο ρους του ασσυριακού ποταμού, αλλά με τα νερά του

109. παρασέρνει πλήθος λύματα και ρύπους.

110. Κι η προσφορά των Μελισσών στη Δήμητρα δεν είναι ύδωρ

111. κοινό αλλά πηγής καθαρής και άχραντης ανάβλυσμα

112. ιερό, ολίγο στάλαγμα, τέλειο απόσταγμα".

(Καλλίμαχος, Ύμνος στον Απόλλωνα, μτφρ. Θ.Δ. Παπαγγελής)


α) Προσδιορίστε και αναπτύξτε τις βασικές αρχές της καλλιμαχικής τέχνης, όπως συνοψίζονται σε αυτούς τους στίχους.

Β) Ποια είναι τα κυριότερα ποιητικά έργα του Καλλίμαχου;

(Η απάντηση να μην υπερβαίνει τη μία σελίδα συνολικά)

(μονάδες 3 /το κάθε ερώτημα 1,5)


Θέμα 3ο

Πότε μπορεί να χρονολογηθεί η Αρχική Σύνταξη του Διγενή Ακρίτη και ποιες είναι οι πιθανές ιστορικές συγκυρίες που τον γέννησαν;

(Η απάντηση να μην υπερβαίνει τις 20 σειρές)

(μονάδες 2,5 )


Θέμα 4ο

Να σχολιάσετε τους παρακάτω όρους σε τρεις περίπου σειρές τον καθένα:

Έργα και Ημέραι, δημηγορίες, ασιανισμός, Οκτώηχος, πολιτικός στίχος.

(μονάδες 2,5 / ο κάθε όρος 0,5)

ΕΛΠ 21 - ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2005

Θ.Ε. Αρχαία Ελληνική και Βυζαντινή Φιλολογία

Εξεταστική περίοδος Ιουνίου 2005


Θέμα 1ο


Α. και θα πεθάνεις• κι ύστερα θα σε ξεχάσουν όλοι•

κανένα τριαντάφυλλο από την Πιερία

ποτέ σου δε σε στόλισε• χλωμή θα τριγυρίζεις

στον Άδη μέσα, άγνωστη, μεσ’ στων νεκρών το πλήθος

Σαπφώ, απ. 55 Lobel – Page


Ο Ηρόδοτος από την Αλικαρνασσό εκθέτει εδώ τις έρευνές του, για να μη ξεθωριάζει με τα χρόνια ό,τι έγινε από τους ανθρώπους, μήτε έργα μεγάλα και θαυμαστά, πραγματοποιημένα άλλα από τους Έλληνες και άλλα από τους βαρβάρους, να σβήσουν άδοξα• ιδιαίτερα γίνεται λόγος για την αιτία που αυτοί πολέμησαν μεταξύ τους.

Ηρόδοτος, Ιστοριών προοίμιο


Μελετήστε τα παραπάνω κείμενα. Ποια είναι η κοινή θεματική των δύο κειμένων και πώς αντιμετωπίζει ο καθένας το θέμα αυτό; Πού οφείλονται οι διαφοροποιήσεις;

(μονάδες 2,5)


Β.

Τα πρόσωπα και τα γεγονότα της περσικής ιστορίας και η σχέση Ελλήνων – Περσών έχουν απασχολήσει αρκετούς έλληνες ιστορικούς της κλασικής εποχής. Εντοπίστε τη θεματολογία αυτή σε έργα του Ξενοφώντα και σχολιάστε με συντομία τον χαρακτήρα των έργων αυτών.

(Η απάντηση δεν θα υπερβαίνει τη μια σελίδα)

(μονάδες 2,5)


Θέμα 2ο

Α.

Όλα όσα συνέβησαν ως τις μέρες μας στο γένος των Ρωμαίων κατά τη διάρκεια των πολέμων τα έχω διηγηθεί συνδέοντάς τα πάντοτε με το χρόνο και τον τόπο στον οποίο διαδραματίστηκαν. Από δω και πέρα όμως δεν θα συνθέσω την εξιστόρηση με τον ίδιο τρόπο. Εδώ θα καταγραφούν με κάθε λεπτομέρεια όλα όσα έτυχε να συμβούν σε κάθε σημείο της ρωμαϊκής επικράτειας. Ο λόγος είναι ότι ήταν αδύνατο να καταγραφούν οι πράξεις με τον πρέποντα τρόπο όσο οι αυτουργοί τους ήταν ακόμα στη ζωή, γιατί, αν με ανακάλυπταν, δεν θα μπορούσα να γλιτώσω από τον πιο οικτρό θάνατο και δεν μπορούσα να είμαι σίγουρος ούτε καν για την ασφάλεια των πιο στενών μου συγγενών. Αλλά και σε πολλές περιπτώσεις αναγκάστηκα να αποκρύψω τις αιτίες των γεγονότων που έχω αναφέρει στα προηγούμενα βιβλία μου. Θα χρειαστεί λοιπόν, στο σημείο αυτό της ιστορίας μου, να αποκαλύψω όχι μόνο όσα έχω προηγουμένως παρασιωπήσει, αλλά και τις αιτίες των γεγονότων που ήδη ανέφερα. Ωστόσο, καθώς τώρα πρόκειται να αποδυθώ σ’ έναν διαφορετικό αγώνα, δύσκολο και φοβερά άνισο, καθώς έχει να κάνει με τα έργα και τις ημέρες του Ιουστινιανού και της Θεοδώρας, αισθάνομαι να τρέμω από το φόβο μου…

Αναγνωρίστε τον συγγραφέα του παραπάνω αποσπάσματος, σχολιάστε το περιεχόμενό του και κατατάξτε το ειδολογικά.

(Η απάντηση δεν θα υπερβαίνει τη μια σελίδα)

(μονάδες 2,5)


Β. Σε τι αναφέρονται οι παρακάτω όροι – τίτλοι. Ο σχολιασμός σας δεν θα υπερβαίνει τις 5 σειρές για κάθε όρο - τίτλο:

λογότυποι, γοργίεια σχήματα, Πυθιόνικοι, στιχηρόν, Εκάλη

(μονάδες 2,5 / ο κάθε όρος 0,5)



 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ: 10-7-2005


Θέμα 1ο

Α.

"Κροῖσε, ἐμένα λοιπὸν ποὺ ξέρω καλὰ ὅτι ὁ θεὸς εἶναι ὅλος φθόνο καὶ τοῦ ἀρέσει νὰ φέρνη τὰ ἄνω κάτω, μὲ ρωτᾶς γιὰ τὰ ἀνθρώπινα πράγματα. [32.2] Στὸ μάκρος τῆς ζωῆς του ἔχει κανεὶς πολλὰ νὰ δῆ ποὺ δὲ θὰ τά 'θελε, καὶ πολλὰ νὰ πάθη. […] Μὲ αὐτοὺς τοὺς ὅρους, Κροῖσε, ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἕρμαιο τῆς τύχης. [32.5] Σ' ἐμένα βέβαια ἐσὺ φανερώνεσαι νὰ ἔχης πολλὰ πλούτη καὶ νὰ εἶσαι βασιλιὰς πολλῶν ἀνθρώπων. Ὅμως ἐκεῖνο ποὺ ρωτᾶς ἀκόμη δὲν εἶμαι σὲ θέση νὰ τὸ πῶ, πρὶν μάθω πὼς εἶχες καλὰ τέλη. Γιατὶ δὲν εἶναι ἀσφαλῶς πιὸ εὐτυχισμένος ὁ πολὺ πλούσιος ἀπὸ ἐκεῖνον ποὺ ἔχει τὸ καθημερινό του, ἐκτὸς κι ἂν τοῦ μείνη ἡ τύχη πιστὴ και τελιεώση τη ζωή του μέσα σὲ ὅλα τὰ ἀγαθά του. Γιατὶ ὑπάρχουν ζάπλουτοι ἄνθρωποι, δυστυχισμένοι ὅμως, καὶ ἄλλοι μὲ μετρημένα ἀγαθά, ἀλλὰ εὐτυχεῖς. [32.6] Ὁ πολὺ πλούσιος, δύστυχος ὅμως, σὲ δύο σημεῖα μόνον ξεπερνᾶ τὸν εὐτυχισμένο, ἐνῶ αὐτὸς τὸν πλούσιο καὶ δυστυχισμένο σὲ πολλά. Ὁ πρῶτος ἔχει πιὸ πολλὰ μέσα νὰ ἱκανοποιήσει τὶς ἐπιθυμίες του, καὶ γιὰ νὰ σηκώση μιὰ συμφορὰ μεγάλη ποὺ τὸν βρῆκε, περισσότερη δύναμη. Ὅμως ὁ ἄλλος τὸν ξεπερνᾶ στὰ ἀκόλουθα σημεῖα: τὴ συμφορὰ καὶ τὶς ἐπιθυμίες του δὲν ἔχει ὅμοια δύναμη νὰ τὶς βαστάξη, ἀπὸ αὐτὰ ὅμως τὸν προστατεύει ἡ εὐτυχία· οὔτε σακάτης εἶναι οὔτε ἄρρωστος οὔτε συφοριασμένος, ἀλλὰ καλότεκνος, ὡραῖος. [32.7] Καὶ ἂν πλάι σ' αὐτὰ τύχη νὰ ἔχη καὶ καλὰ τέλη στὴ ζωή του, ἔ αὐτὸς εἶναι ἐκεῖνος ποὺ ζητᾶς, ὁ ἄξιος νὰ ὀνομάζεται εὐτυχισμένος. Πρὶν ὅμως πεθάνη κάποιος, πρέπει νὰ διστάζη κανεὶς καὶ νὰ μὴν τὸν λέη εὐτυχισμένο, ἀλλὰ πὼς τοῦ χαμογελᾶ ἡ τύχη. [32.8] Γιατὶ ὅλα αὐτὰ ποὺ εἴπαμε, νὰ βρεθοῦν συγκεντρωμένα σὲ ἕναν ἄνθρωπο εἶναι ἀδύνατο, ὅπως καμιὰ χώρα δὲν εἶναι αὐτάρκης παράγοντας ὅ,τι τῆς χρειάζεται, ἀλλὰ ἄλλα ἀγαθὰ τὰ ἔχει καὶ ἄλλα τῆς λείπουν· ἐκείνη ποὺ θὰ τύχη νὰ ἔχη τὰ πιὸ πολλὰ ἀγαθά, αὐτὴ εἶναι καὶ ἡ καλύτερη. Ἔτσι καὶ τοῦ ἀνθρώπου ἡ ὕπαρξη, μία πρὸς μία, καμία δὲν εἶναι αὐτάρκης. [32.9] Γιατὶ τὸ ἕνα τὸ ἔχει, τὸ ἄλλο τῆς λείπει. Καὶ ὅποιος τύχει, ὅσο ζῆ, νὰ ἔχη τὰ πιὸ πολλὰ ἀγαθά, κι ὕστερα νὰ βρῆ καὶ καλὰ τέλη στὴ ζωή του, αὐτὸς γιὰ μένα, βασιλιά, ἀξίζει νὰ φέρνη τὸν τίτλο αὐτόν. Πρέπει λοιπὸν σὲ κάθε πράγμα νὰ ἐξετάζουμε τὸ τέλος του, ποῦ θὰ βγῆ. Γιατὶ πολλοὺς βέβαια ὁ θεὸς τοὺς ἄφησε γιὰ λίγο νὰ γευθοῦν τὴν εὐτυχία, κι ὕστερα τοὺς γκρέμισε κάτω συνθέμελα".

Ηροδότου Ιστοριών Α 32


Στο παραπάνω κείμενο εντοπίστε τα στοιχεία της ιστορικής σκέψης του Ηροδότου.

(Η απάντηση δεν θα υπερβαίνει τη μια σελίδα)

(μονάδες 2,5)


Β.

Να αναφέρετε και να σχολιάσετε σύντομα τα χαρακτηριστικά της ελληνιστικής ποίησης.

(Η απάντηση δεν θα υπερβαίνει τη μια σελίδα)

(μονάδες 2,5)


Θέμα 2ο

Α. Εμφάνιση και ανάπτυξη της δημώδους βυζαντινής λογοτεχνίας.

(Η απάντηση δεν θα υπερβαίνει τη μια σελίδα)

(μονάδες 2,5)


Β.

Σε τι αναφέρονται οι παρακάτω όροι – τίτλοι. Ο σχολιασμός σας δεν θα υπερβαίνει τις 5 σειρές για τον κάθε όρο - τίτλο:

Γυναικών Κατάλογος (Ηοίες), παρεκβάσεις, Λακεδαιμονίων πολιτεία, καταβασία, ριμάδα

(μονάδες 2,5 / ο κάθε όρος 0,5)

ΕΛΠ 21 - ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2004

Θ.Ε. Αρχαία Ελληνική και Βυζαντινή Φιλολογία

Εξεταστική περίοδος Ιουνίου 2004


Θέμα 1ο

Αναφέρετε

Α. τους δυο θεματικούς κύκλους που διέκρινε η έρευνα στο θεματικό υλικό της Οδύσσειας

Β. τρία στοιχεία αφηγηματικών τρόπων και τεχνικής στη σύνθεση των ομηρικών επών. Περιγράψτε σύντομα το καθένα από αυτά. (Μονάδες Α: 16, Β: 9)


Θέμα 2ο

Να σχολιάστε τους παρακάτω όρους σε τρεις περίπου σειρές τον καθένα:

παρθένεια, λογογράφοι, συναξάριον, Β Σοφιστική

(Μονάδες 20)


Θέμα 3ο

Σαν πoιο άφησα στη μέση απ’ όσα μ΄ έκαμαν

να συγκαλέσω το λαό στη σύναξη;

Μπρος στου Καιρού το δικαστήριο μάρτυρα

άριστον έχω την τρανή μητέρα εγώ

των θεών του Ολύμπου, τούτη δω τη μαύρη Γη,

που πάνωθέ της πέτρες σήκωσα πολλές,

χρεών σημάδια• σκλάβα πρώτα αυτή ‘τανε

και τώρα λεύτερη είναι. Κι Αθηναίους πολλούς,

που δίκια ή άδικα είχαν πουληθεί μακριά,

στη θεόχτιστη πατρίδα τους ξανάφερα.

Άλλοι, που χρέη αβάσταχτα τους πιέζανε,

μόνοι είχαν φύγει και, γυρνώντας δω κι εκεί,

την αττική τους γλώσσα είχαν ξεχάσει πια,

κι απ΄της σκλαβιάς άλλοι υπόφεραν τη ντροπή

εδώ στον τόπο, μπρος στο αγρίεμα τρέμοντας

των αφεντάδων. Όλους τους λευτέρωσα.

Και βία μαζί και δίκιο συνταιριάζοντας

τα ‘φερα τούτα εγώ ως την άκρη δυνατά,

έτσι όπως είχα τάξει. Νόμους όρισα

ίδιους για τους μεγάλους και για τους μικρούς

το δίκιο δρόμο στον καθένα δείχνοντας.

Αν τη βουκέντρα κάποιος άλλος έπιανε,

άνθρωπος φιλοχρήματος, κακόβουλος,

αντίς για με, το λαό δεν θα τον δάμαζε•

γιατί αν παραδεχόμουν όσα θ’ άρεσε

σ’αυτούς εδώ να πάθουνε οι αντίπαλοι

κι όσα για τούτους βάζαν οι άλλοι με το νου,

η πόλη απ’ άντρες πλήθος θα ‘μενε ορφανή.

Γι αυτό άμυνα κρατούσα απ’ όλες τις μεριές,

λύκος ζωσμένος από σκυλολόι πυκνό


Διαβάστε το παραπάνω απόσπασμα. Αναφέρετε το όνομα του συγγραφέα, το γραμματειακό είδος στο οποίο εντάσσεται και πείτε σε ποια γεγονότα αναφέρεται. Αποδώστε σύντομα τις πολιτικές και κοινωνικές πεποιθήσεις που προβάλλει ο ποιητής. (Μονάδες 30)


Θέμα 4ο

Βασικές διαφορές μεταξύ βυζαντινής ιστοριογραφίας και χρονογραφίας. Δώστε δύο εκπροσώπους από το κάθε είδος.


(Μονάδες 25)



Θέματα Επαναληπτικών Εξετάσεων Ιουνίου 2004



Θέμα 1ο

Α. Δώστε τις βασικές αρχές που δικαιολογούν τη θεωρία της προφορικής δημιουργίας και διάδοσης των ομηρικών επών

Β. Δώστε το βασικό χαρακτηριστικό που προσδιορίζει το ύφος των ομηρικών επών

(Μονάδες Α: 16, Β: 9)



Θέμα 2ο

Να σχολιάστε τους παρακάτω όρους σε τρεις περίπου σειρές τον καθένα

προσόδιο, νουβέλα, μενίππειοι διάλογοι, Χριστός Πάσχων

(Μονάδες 20)



Θέμα 3ο

Η 2η παράγραφος από το κείμανο των Ελληνικών του Ξενοφώντα (σ. 401)


Αναφέρετε τον συγγραφέα, τον τίτλο, το γραμματειακό είδος στο οποίο ανήκει το απόσπασμα και σε ποια ιστορική περίοδο αναφέρεται.

Εντοπίστε ένα επιχείρημα που κατά τη γνώμη σας δικαιολογεί ή δεν δικαιολογεί τη δράση του Αλκιβιάδη.

(Μονάδες 30)



Θέμα 4ο


Ποια είναι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της δημώδους βυζαντινής γραμματείας και σε ποια ιστορική περίοδο αυτή αναπτύχθηκε.

(Μονάδες 25)

ΕΛΠ 21 - ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2003

Θ.Ε: Αρχαία Ελληνική και Βυζαντινή φιλολογία

1η εξεταστική περίοδος Ιουλίου 2003

1ο ΘΕΜΑ

Υποθέστε ότι έχετε στα χέρια σας ένα τυπωμένο αρχαίο κείμενο στην έγκυρη έκδοση της Οξφόρδης.

(α) Να δώσετε σε κάποιον, ο οποίος δεν γνωρίζει με ακρίβεια τους τρόπους διάσωσης των αρχαίων κειμένων, να αντιληφθεί τους πιθανούς δρόμους που ακολούθησε διαχρονικά το αρχαίο κείμενο από τη στιγμή που συντάχτηκε μέχρι τη διάσωσή του την εποχή της τυπογραφίας. (15 μον.)

(β) Ποιος από τους παρακάτω άσκησε τη μικρότερη επίδραση στην κλασική φιλολογία και ποιες ήταν οι θέσεις του; Fr. Aug. Wolf – U. V. Wilamowitz-Moellendorff – Fr. Nietzsche (10 μον.)

[Έκταση απάντησης και στα δύο σκέλη: μέχρι 1,5 σελ.]


2ο ΘΕΜΑ

Όταν ο Όμηρος ανέλαβε να διηγηθεί τον πόλεμο που έκαναν οι Αχαιοί προς τους Τρώες, δεν άρχισε κατευθείαν από την αρχή, αλλά από όπου έτυχε. Αυτό κάνουν περίπου όλοι όσοι ψεύδονται, μπερδεύουν και ξαναμπερδεύουν τα πράγματα και τίποτε δεν θέλουν να πουν με τη σειρά. Έτσι κρύβονται καλύτερα. Αλλιώς θα αποκαλύπτονταν από τα ίδια τα πράγματα. Αυτό μπορεί κανείς να το δει να γίνεται και στα δικαστήρια και σε άλλες περιστάσεις όταν οι άνθρωποι ψεύδονται με επιδεξιότητα.

Στο παραπάνω απόσπασμα αρχαίου συγγραφέα επικρίνεται ο Όμηρος για αφηγηματικές τεχνικές, τις οποίες η παγκόσμια λογοτεχνία θαυμάζει:

(α) Με αφορμή την παραπάνω θέση και με βάση τις γνώσεις σας για τα ομηρικά έργα να εξηγήσετε πώς ο Όμηρος διαμορφώνει μέσω αυτών των τεχνικών τη δομή της Ιλιάδας. (26 μον.)

(β) Ποιος είναι ο συντάκτης του παραπάνω αποσπάσματος, σε ποιο πνευματικό κίνημα ανήκει και πώς ερμηνεύετε τη στάση του; (10 μον.)

[Έκταση απάντησης και για τα δύο σκέλη: μέχρι 1,5 σελ.]


3ο ΘΕΜΑ

Να σχολιάσετε σύντομα (μέχρι 10 σειρές για το καθένα) τα παρακάτω θέματα:

(α) Περί του στεφάνου – Δημοσθένης (6 μον.)

(β) Κύκλια έπη (6 μον.)

(γ) Λογοτεχνικό είδος, περίοδος, χαρακτηριστικά γνωρίσματα των παρακάτω: (6 μον.)

- Αἱ γενεαὶ αἱ πᾶσαι

ὕμνον τῇ ταφῇ σου

προσφέρουσι, Χριστέ μου



-Σῶσον ὑμᾶς, υἱὲ Θεοῦ

ὁ ἀναστὰς ἐκ νεκρῶν,

ψάλλοντάς σοι

Ἀλληλούια

(δ) «Είναι αισχρό να σιωπά κανείς, όταν επιτρέπεται στον Ισοκράτη να μιλά» (6 μον.)


4ο ΘΕΜΑ

Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες; Σε κάθε περίπτωση καλείστε να τεκμηριώσετε (μέχρι 10 σειρές) την απάντησή σας:

(α) Ένας φιλόλογος μπορεί να υποθέσει ότι το παρακάτω κείμενο βρίσκεται στην Παλατινή Ανθολογία. (5 μον.)

Πασίχαρο το κύπελλο. Λέγει ότι μόλις έχει αγγίξει

Της Ζηνοφίλας της φιλέραστης το εύλαλο στόμα.

Το τυχερό! Κι εγώ με χείλη την προσμένω ακόμα

Να σμίξουμε και την ψυχή απνευστί να μου ρουφήξει.

(Μελέαγρος)

(β) Ανάμεσα στον Απολλώνιο Ρόδιο, τον Καλλίμαχο, τον Ερατοσθένη και τον Λυκόφρονα υπάρχουν σημαντικές ομοιότητες, καθώς και οι τέσσερις συνδύαζαν την ποιητική τέχνη με την αρχαιοδιφική-φιλολογική λογιοσύνη. (5 μον.)

(γ) Ο Γεώργιος Πισίδης, εκπρόσωπος της ιστορικής επικής ποίησης, έζησε την ηρωική εποχή του αυτοκράτορα Νικηφόρου Α΄ Φωκά (963-969), τον οποίο και εγκωμίασε στο ποίημά του Η Άλωσις της Κρήτης. (5 μον.)


Παρατηρήσεις

1. Πρέπει να απαντηθούν όλα τα θέματα.

2. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στην τήρηση της προβλεπόμενης έκτασης της απάντησης.

3. Στο τέταρτο θέμα απαιτείται σχολιασμός και τεκμηρίωση είτε πρόκειται για σωστή είτε για εσφαλμένη απάντηση.



Θ.Ε: Αρχαία Ελληνική και Βυζαντινή φιλολογία

2η εξεταστική περίοδος Ιουλίου 2003


1ο ΘΕΜΑ

Γι αυτόν τον λόγο και εγώ, παρ΄ όλο που η ενασχόλησή μου με τα στρατιωτικά ζητήματα, οι δικαστικές υποθέσεις και η μελέτη των νομικών εγγράφων δεν μου το επιτρέπουν, αποφάσισα να προσθέσω ακόμη μιαν έγνοια στις τόσες που ήδη έχω και με ύφος απλό και λιτό, όπως αρμόζει στους ιστοριογράφους, μια και το θέμα τους δεν έχει σχέση με ρητορικούς αγώνες και δεν απαιτεί κάποια ιδιαίτερη τεχνική, αλλά σχετίζεται με την ιστορία και απέχει από κάθε είδους εκζήτηση και ασημαντολογία, να περιγράψω όσα εγώ είδα με τα ίδια μου τα μάτια και δεν προέρχονται από πληροφορίες τρίτων. Σκοπός μου είναι να μη βυθιστούν στη λησμονιά με το πέρασμα του χρόνου όλα αυτά, εφόσον είναι τόσο αξιόλογα, αλλά να παραμείνουν στη μνήμη αθάνατα.

(Προοίμιο από την Ιστορία του Μιχαήλ Ατταλειάτη)

(α) Να εντοπίσετε με ακρίβεια τα κλασικά πρότυπα του ιστοριογράφου στο παραπάνω απόσπασμα. (10 μον.)

(β) Πώς μπορούμε να διαχωρίσουμε τη βυζαντινή ιστοριογραφία από τη χρονογραφία; (10 μον.)

(γ) Ποια άποψη διατύπωσε ο K. Krumbacher και ποια ο H.-G. Beck σχετικά με τη χρονογραφία; (6 μον.)

[Έκταση απάντησης: μέχρι 1,5 σελ.]


2ο ΘΕΜΑ

Α. Την αψεγάδιαστη ασπίδα μου, που άθελα πλάι σ’ ένα θάμνο

πέταξα, κάποιος οχτρός Σάιος τη χαίρεται. Ναι.

Έσωσα εγώ τη ζωή μου; Για ασπίδα λοιπόν δε με μέλει.

Ασ’ τη κι ας πάει στο καλό. Θά ’βρω καλύτερη εγώ.



Β. Ύπουλος ο Φθόνος ψιθύρισε στο αυτί του Απόλλωνα:

«θαυμάζω τον ποιητή που το τραγούδι του είναι θάλασσα πλατιά»

Του Φθόνου ο Απόλλωνας κατάφερε κλωτσιά και είπε:

«μέγας ο ρους του ασσυριακού ποταμού, αλλά με τα νερά του

παρασέρνει πλήθος λύματα και ρύπους.

Κι η προσφορά των Μελισσών στη Δήμητρα δεν είναι ύδωρ

Κοινό αλλά πηγής καθαρής και άχραντης ανάβλυσμα

Ιερό, ολίγο στάλαγμα, τέλειο απόσταγμα».

(α) Να προσδιορίσετε τους συντάκτες των παραπάνω κειμένων, την εποχή στην οποία έδρασαν, καθώς και το λογοτεχνικό είδος το οποίο υπηρέτησαν. (6 μον.)

(β) Να εξηγήσετε πώς η θεματική των συγκεκριμένων αποσπασμάτων είναι αντιπροσωπευτική για την εποχή στην οποία γράφτηκαν. (20 μον.)

[Έκταση απάντησης: μέχρι 1,5 σελ.]


3ο ΘΕΜΑ

Να σχολιάσετε σύντομα (μέχρι 10 σειρές για το καθένα) τα παρακάτω θέματα:

(α) Δεύτερη σοφιστική: περιεχόμενο του όρου, εκπρόσωποι (6 μον.)

(β) Ομηρικό ζήτημα: θεωρία της νεοανάλυσης (6 μον.)

(γ) Ελληνιστικός – Droysen (6 μον.)

(δ) Χριστός Πάσχων ( 6 μον.)

4ο ΘΕΜΑ

Να συνδέσετε τους όρους της πρώτης παραγράφου με αυτούς της δεύτερης (μια μόνο αντιστοιχία), σχολιάζοντας την επιλογή σας σύντομα (μέχρι 4 σειρές):

Α. ηθοποιία, Δίων-Βρούτος, τετραλογία, Κατά Λεωκράτους, Βίοι Σοφιστών, Δις κατηγορούμενος, Λευκίππη-Κλειτοφών, δεινότης.

Β. Αντιφών, Αχιλλέας Τάτιος, Λυκούργος, Δημοσθένης, Πλούταρχος, Λυσίας, Λουκιανός, Φιλόστρατος.

(3 μον. για το καθένα, σύν. 24 μον.)



Παρατηρήσεις

1. Πρέπει να απαντηθούν όλα τα θέματα.

2. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στην τήρηση της προβλεπόμενης έκτασης της απάντησης.

3. Στο τέταρτο θέμα απαιτείται σχολιασμός και τεκμηρίωση της επιλογής σας.

Τρίτη 8 Ιουνίου 2010

Το κόμμα στον γραπτό λόγο

• Χωρίζει όρους μιας πρότασης (υποκείμενα, αντικείμενα, κατηγορούμενα, προσδιορισμούς) που παρατίθενται ασύνδετοι μεταξύ τους. Επίσης όμοιες προτάσεις (κύριες ή ιδιες μεταξύ τους δευτερεύουσες) που παρατίθενται ασύνδετες.
Π.χ. Ο Γιώργος, ο Νίκος, η Μαρία είναι αδέλφια. Είναι έξυπνοι, ζωηροί, όμορφοι, πλούσιοι. Ήρθε, είδε, μας αναστάτωσε, τσακώθηκε και έφυγε. Ήθελαν να βρεθούν, να παίξουν, να διασκεδάσουν, να ξεσκάσουν λίγο.

• Χωρίζει δευτερεύουσες προτάσεις από κύριες (ΟΧΙ προτάσεις ειδικές-Μου είπε ότι θα έρθει, πλάγιες ερωτηματικές-Με ρώτησε πώς είμαι/τι θα κάνω το βράδυ, βουλητικές-Προσπαθώ να σε καταλάβω. και διστακτικές-ενδοιαστικές Φοβάμαι μήπως δεν τα καταφέρω.)
Π.χ. Πάμε, γιατί δε μας θέλουν. Έλα, όταν ξεμπερδέψεις. Αν είσαι τολμηρός, θα πας μπροστά.

• Όταν έχουμε τροπικές μετοχές (απαντούν στο πώς) δε χωρίζουμε με κόμμα.
Π.χ. Μπήκε βρίζοντας και φωνάζοντας.

• Μια πρόταση μετοχική (ξεκινά με -ό/ώντας) τη χωρίζουμε με κόμμα από την επόμενη ή προηγούμενη πρόταση μόνο όταν είναι επεξήγηση ή είναι πολύ μεγάλη.
Π.χ. Δεν είναι δυνατόν να περάσει έτσι (επεξηγείται παρακάτω από τη μετοχική φράση) όλη του τη ζωή, τραγουδώντας και χορεύοντας. Κρατώντας ανθισμένα κλαδιά αμυγδαλιάς και πλήθος πολύχρωμα λουλούδια στην αγκαλιά της (πολύ μεγάλη η φράση), μπήκε γελαστή στο σπίτι.

• Ποτέ δε χωρίζουμε ένα ρήμα από το υποκείμενο, το αντικείμενο ή το κατηγορούμενό του, ακόμη κι αν πρόκειται για ολόκληρη πρόταση.
Π.χ. Δε νομίζω ότι θα έρθουν για την υποδοχή (όλη η πρόταση αντικέιμενο στο ρήμα). Ο Γιώργος είναι καπετάνιος. Όποιο δρόμο θέλω θα ακολουθήσω (όλη η πρόταση αντικείμενο στο ρήμα). Όποιος βιάζεται σκοντάφτει (όλη η πρόταση υποκείμενο στο ρήμα).

• Μια αναφορική πρόταση που αποτελεί αναγκαίο προσδιορισμό δεν παίρνει κόμμα.
Π.χ. Γνωρίζω κάποια μυστικά που δεν τα ξέρουν όλοι. Η δύση που είδαμε χτες θα μας μείνει αξέχαστη.

• Ενώ όταν η αναφορική είναι προσθετική αναφορική, δηλαδή δεν είναι απαραίτητο συμπλήρωμα σε κάποια λέξη αλλά δίνει μία συμπληρωματική πρόσθετη πληροφορία, παίρνει κόμμα.
Π.χ. Ο πατέρας του Γιάννη, που θα φύγει αύριο για το χωριό, είναι άρρωστος. Μίλησε για την πατρίδα του, που μας ήταν άγνωστη.

ΠΡΟΣΟΧΗ:

Οι κανόνες που αφορούν στο κόμμα είναι πολύ περισσότεροι. Αν τους τηρούσαμε όλους, θα είχαμε κείμενα γεμάτα κόμματα, που θα δυσχέραιναν την ανάγνωση. Επίσης δεν είναι απόλυτοι ως κανόνες (άλλη η εκφραστική, η λογοτεχνική χρήση, η εμφατική.... Γενικά οι κανόνες στίξης δεν είναι απόλυτοι.). Τηρήστε αυτά που επισημαίνω πιο πάνω και είναι οι σημαντικότεροι κανόνες-υπάρχουν άλλοι 20-30...- και απλώς προσέξτε να μην παραλείπετε κόμματα που, αν αποφευχθούν, θα δημιουργήσουν παρανοήσεις.

Αντιγράφω από τη Νεοελληνική Γραμματική της δημοτικής-Ανατύπωση της έκδοσης του ΟΕΣΒ (1941) με διορθώσεις του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών του ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη, 2000, σελ.60:
«Η χρήση του κόμματος είναι αδύνατον να κανονιστεί παντού. Όχι μόνο γιατί δεν είναι δυνατόν να προβλεφθούν όλες οι περιπτώσεις, αλλά και επειδή τη χρήση του τη ρυθμίζει η υποκειμενική κρίση εκείνου που γράφει και το είδος των γραφομένων.»

Αθηνά Δ. Μπάζου

Κυριακή 6 Ιουνίου 2010

ΕΛΠ 21 - Γ', κεφ. 10: Πτωχοπροδρομικά

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10

ΠΤΩΧΟΠΡΟΔΡΟΜΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ - ΣΠΑΝΕΑΣ - ΓΛΥΚΑΣ


Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Χαρακτηριστικά των δημωδών κειμένων του 12ου αι.: α΄) παρουσιάζονται ομαδικά και β΄) σε αντίθεση με τα ακριτικά δεν προέρχονται από την περιφέρεια, αλλά από την πρωτεύουσα και δη από την αυτοκρατορική αυλή (: Πτωχοπροδρομικά ποιήματα: άσχετα με την ταυτότητα του ποιητή τους αφιερώνονται στους αυτοκράτορες Ιωάννη Β΄ και Μανουήλ Α΄ - Σπανέας: και ο ποιητής και ο αποδέκτης του προέρχονται από το αυτοκρατορικό περιβάλλον των Κομνηνών – ο Μανουήλ Γλυκάς υπήρξε γραμματέας της αυτοκρατορικής αυλής και απευθύνει το ποίημά του στον Μανουήλ Α΄).

Γλώσσα των δημωδών κειμένων του 12ου αι.: δημώδης (: πλησιάζει την καθημερινή, χωρίς να ταυτίζεται με αυτήν).

Χαρακτήρας των δημωδών κειμένων του 12ου αι.: Δεν είναι δημοτική ποίηση, είναι προσωπικό δημιούργημα λογίων που έχουν άνεση στο χώρο της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και στην λόγια γλώσσα και η χρησιμοποίηση της καθομιλουμένης είναι συνειδητή επιλογή. Οι ημιλόγιοι διασκευαστές και οι αγράμματοι αντιγραφείς των ποιημάτων αυτών έχουν παρέμβει στην αρχική σύνθεση.

ΕΛΠ 21 - Γ', κεφ. 4: Επιστολογραφία

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

ΕΠΙΣΤΟΛΟΓΡΑΦΙΑ


Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Λόγοι υποτίμησης της βυζαντινής επιστολογραφίας:

α΄) κινείται μεταξύ ρητορικής και πραγματικότητας

β΄) πολλές φορές χαρακτηρίζεται από στείρα μίμηση των προτύπων της κλασικής και ύστερης αρχαιότητας.

Την ανάγκη μελέτης της βυζαντινής επιστολογραφίας και τη μεγάλη σημασία της για τη μελέτη της ιστορίας και του πολιτισμού του Βυζαντίου επεσήμανε από το 1931 ο Ιωάννης Συκουτρής.

Ο όγκος των σωζομένων βυζαντινών επιστολών είναι μεγάλος, διότι καθ’ όλη τη βυζαντινή περίοδο οι περισσότεροι λόγιοι γράφουν επιστολές.

ΕΛΠ 21 - Β', κεφ. 5: Βουκολική ποίηση

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

ΒΟΥΚΟΛΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ - ΘΕΟΚΡΙΤΟΣ


Πρόλογος

Δημιουργός της βουκολικής ποίησης, φημισμένος ήδη στην Aρχαιότητα, ενέπνευσε τις Eκλογές Bεργιλίου.

Πιθανότατα καταγόταν από τις Συρακούσες (χώρος δράσης αρκετών ειδυλλίων) και συνδεόταν με το νησί της Kω (γίνεται λόγος στην ποίησή του για χλωρίδα αυτής της περιοχής).

Έζησε στην ακμή της ελληνιστικής εποχής (περ. 300-260 π.X.). Xρονολογικές ενδείξεις οι αναφορές στο έργο του στη δυναστεία Πτολεμαίων Aιγύπτου και στον Iέρωνα των Συρακουσών. Σύγχρονος Kαλλιμάχου (διακρίνονται κοινές ποιητικές προτιμήσεις στο έργο τους) και Aράτου, λίγο μεγαλύτερος Aπολλωνίου Pοδίου.

ΕΛΠ 21 - Α', κεφ. 11: Αρχαία κωμωδία

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11

ΑΡΧΑΙΑ ΚΩΜΩΔΙΑ


Η κωμωδία αποτελεί είδος που αναπτύχθηκε κυρίως στην Αττική. 3 φάσεις στην εξέλιξή της: Αρχαία, Μέση και Νέα. Η Αρχαία και η Μέση έχουν ιδιοτυπίες (αισχρολογία, τολμηρή σατιρα πολιτικών και διανοουμένων, χορούς αποτελούμενους από ζώα ). Πολλά από αυτά τα στοιχεία εξηγούνται από την καταγωγή της κωμωδίας από λαϊκές θρησκευτικές τελετές.

11.1 Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΚΩΜΩΔΙΑΣ

11.1.1 Η μαρτυρία του Αριστοτέλη

Ο Αριστοτέλης στην Ποιητική του παραδέχεται άγνοια για την αρχή και τα πρώτα στάδια της κωμωδίας λόγω της όψιμης θεσμοθέτησης επίσημων αγώνων. Κατά τον Αριστοτέλη η κωμωδία προήλθε από τα φαλλικά άσματα (εκδηλώσεις λατρείας ενός ομοιώματος φαλλού, ενταγμένες σε αγροτικές τελετουργίες γονιμότητας) με την εισαγωγή διαλόγου μεταξύ του Χορού και του εξάρχοντα (κορυφαίου του Χορού) αρχικά με αυτοσχεδιαστικό χαρακτήρα. Όντως υπήρχαν τέτοιες τελετές, όπως φαίνεται και από σκηνές σε αρχαίες κωμωδίες. Η αριστοτελική θεωρία συνδέει τη γένεση της κωμωδίας με τη διονυσιακή λατρεία (και όντως έχουμε ένταξη της κωμωδίας στο πρόγραμμα των διονυσιακών εορτών). Αναφέρει επίσης ότι την πατρότητα της κωμωδίας διεκδικούν οι Δωριείς αλλά δεν υπάρχει συμφωνία ως προς το από πού ακριβώς ξεκίνησε. Βασικό επιχείρημά τους η ετυμολογία της λέξης κωμωδία όχι από το κωμάζειν (=συμμετέχω σε κώμον, δηλαδή σε γιορταστική πομπή ή αυτοσχέδια πομπή μεθυσμένων) αλλά από τη λέξη κώμη (=χωριό) των Δωριέων αντί για τη λέξη δήμος.

ΕΛΠ 21 - Α', κεφ. 7: Σοφοκλής

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7

ΣΟΦΟΚΛΗΣ


Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Έζησε στην Αθήνα του 5ου αιώνα. Από τον δήμο του Κολωνού, έλαβε υψηλά αξιώματα και βραβεύτηκε πολλές φορές στους δραματικούς αγώνες. Θεοφιλής και φιλαθηναιότατος κατά τον Βίον του, αποδείχτηκε ο κατεξοχήν μαθητής του Ομήρου λόγω των μύθων των έργων του και των ομηρικών τρόπων ως προς το λεξιλόγιο και το ύφος που υιοθέτησε. Η αίσθηση του καιρού συνοδευόμενη από “γλυκύτητα, τόλμη και ποικιλία” αλλά και η ακρίβεια που χαρακτηρίζει το ύφος του, προσδίδουν στα έργα του θαυμαστή οικονομία. Από το μεγάλο έργο του διαθέτουμε σήμερα 7 τραγωδίες (Αίας, Αντιγόνη, Τραχίνιαι, Οιδίπους Τύραννος, Ηλέκτρα, Φιλοκτήτης, Οιδίπους επί Κολωνώ), ένα αποσμασματικά σωζόμενο σατιρικό δράμα (Ιχνευταί) και πολλά αποσπάσματα.

ΕΛΠ 21 - Γ', κεφ. 8: Δημώδης λογοτεχνία

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8


ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΗΜΩΔΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ


Στη βυζαντινή περίοδο επικρατεί διγλωσσία. Η επίσημη γλώσσα του βυζαντινού κράτους (βυζαντινή γραμματεία, διοίκηση, εκκλησία) ήταν η λόγια γλώσσα με βάση τους κανόνες της αρχαίας ελληνικής, ενώ ο λαός χρησιμοποιεί την προφορική γλώσσα που εξελίσσεται για την οποία λείπουν οι γραπτές μαρτυρίες (σώζονται ελάχιστες σποραδικές μαρτυρίες) και την οποία οι λόγιοι περιφρονούν.

Από το 12ο αιώνα και μετά μιλάμε για δημώδη λογοτεχνία, καθώς έχουμε πληθώρα ποιητικών έργων σε δημώδη γλώσσα με την ανοχή και υποστήριξη των ανακτόρων. Ακόμα και για έργα που ανάγονται σε πολύ παλαιότερα γεγονότα, οι καταγραφές που μας σώζονται χρονολογούνται τον 12ο αιώνα (π.χ. για το Διγενή Ακρίτη). Το συμβατικό τέρμα είναι το 1453 με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Υπάρχουν όμως και έργα που συνεχίζουν και μετά να διασκευάζονται και να εκδίδονται.

Σάββατο 5 Ιουνίου 2010

ΕΛΠ 21 - Γ', κεφ. 7: Υμνογραφία

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7

ΥΜΝΟΓΡΑΦΙΑ


Η βυζαντινή υμνογραφία εντάσσεται στη θρησκευτική ποίηση και είναι ο ένας από τους δύο βασικούς κλάδους της βυζαντινής ποίησης (ο άλλος είναι η κοσμική). Ως λειτουργική ποίηση εκφράζει τη συλλογική φωνή της εκκλησίας και μπορεί να χαρακτηρισθεί και δημώδης ποιητική θρησκευτική έκφραση. Παράλληλα εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο της ελληνικής ποιητικής παράδοσης και μαζί με τη χριστιανική ζωγραφική, συνιστούν την πιο αντιπροσωπευτική έκφραση του βυζαντινού πολιτισμού. Γεννήθηκε και αναπτύχθηκε μέσα στο περιβάλλον του ιουδαϊκού κόσμου, που διέθετε μακραίωνη παράδοση και είχε δημιουργήσει ποιητικά κείμενα απαράμιλλης τελειότητας.

ΕΛΠ 21 - Γ', κεφ. 6: Αγιολογική λογοτεχνία

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΑΓΙΟΛΟΓΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ


Τα αγιολογικά κείμενα είναι συνήθως πεζά, σχετίζονται με πρόσωπα αλλά και με θέματα της λατρείας, είχαν εξαιρετική απήχηση στο Βυζάντιο, καθώς ήταν τα προσφιλέστερα καθημερινά αναγνώσματα λαϊκών και μοναχών. Πολλά από αυτά έχουν μεγάλο ιστορικό ενδιαφέρον ενώ άλλα όχι λόγω του μεγάλου αριθμού μυθικών στοιχείων που περιέχουν. Άλλα είναι καθαρά λαϊκά κείμενα σε απλή γλώσσα, ενώ άλλα είναι εξαιρετικά επεξεργασμένα σε λόγια γλώσσα. Η σημαντικότερη συμβολή της αγιολογίας αφορά την καθημερινή ζωή των Βυζαντινών για την οποία μας δίνει πάρα πολλές πληροφορίες.

ΕΛΠ 21 - Γ', κεφ. 5: Ιστοριογραφία

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ


Εννοούμε και τα ιστορικά έργα και τα χρονικά και την εκκλησιαστική ιστορία.

5.1 Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

Οι συγγραφείς των ιστοριών είναι συνήθως λαϊκοί με ανώτερη μόρφωση, έχουν ως πρότυπα τους ιστοριογράφους της κλασικής αρχαιότητας, γράφουν ιστορία για γεγονότα που δεν απέχουν χρονικά πολύ από την εποχή τους, συνεχίζουν το έργο κάποιου προγενέστερου. Επειδή συχνά έχουν αξιώματα υψηλά, είναι πολλές φορές αυτόπτες ή αυτήκοοι μάρτυρες των όσων περιγράφουν και χρησιμοποιούν πολύ έγκυρες πηγές.

ΕΛΠ 21 - Γ', κεφ. 1: Εισαγωγή στη βυζαντινή λογοτεχνία

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ


1.1 Αρχές και διαμόρφωση της Βυζαντινής λογοτεχνίας

Η βυζαντινή γραμματεία βρίσκεται στην εποχή που συναντιέται η αρχαιοελληνική παράδοση και ο χριστιανικός νεοπρόβλητος κόσμος. Οι τάσεις είναι δύο: αφενός η εξάρτηση των χριστιανών συγγραφέων από την αρχαιοελληνική παράδοση και τις επιβιώσεις της (το φαινόμενο της μίμησης ενίοτε εκδηλώνεται δημιουργικά), αφετέρου η προσήλωση της βυζαντινής λογοτεχνίας στο «πνεύμα του χριστιανισμού». Στο βυζαντινό γραπτό λόγο η γλώσσα παραμένει στάσιμη (προτίμηση λογίων στον αρχαϊσμό) σε σχέση με τον εξελισσόμενο προφορικό λόγο. Καταλήγουν σε γλωσσικό δυαδισμό που αναδύεται μέσα από τη μείξη τριών μορφών γλωσσικής έκφρασης (κλασικών ελληνικών, κοινής και της γλώσσας του λαού).

Η βυζαντινή λογοτεχνία συνδέεται άμεσα με την ιστορική ανέλιξη του βυζαντινού κράτους, αλλά λόγω της συντηρητικότητάς της επιβράδυνε τις διαδικασίες αλλαγών ή τις απότομες ανακατατάξεις. Οι βασικοί της προβληματισμοί καλύπτουν τους αιώνες από την επικράτηση του χριστιανισμού ως τον αιώνα του Ιουνστινιανού, μέσα στους οποίους η κίνηση των διάφορων πνευματικών ρευμάτων που εξέφραζαν την αρχαία, την ιουδαϊκή, τη ρωμαϊκή, την ανατολική και τη χριστιανική κοινωνία έφεραν σε συνάντηση την ειδωλολατρική αρχαιότητα με το χριστιανισμό. Συναντώνται λοιπόν ο Νεοπλατωνισμός με τον αφομοιωμένο ανατολικό μυστικισμό και το χριστιανισμό που προσπαθεί να επικρατήσει. Το κοσμολογικό πρόβλημα των Ελλήνων (η αγωνία για τη λύτρωση του ανθρώπου από τη μοίρα και το θάνατο) θα συναντηθεί με το χριστολογικό ζήτημα (ο Χριστός είναι η αρχή των πάντων). Σιγά σιγά ενισχύεται το χριστιανικό στοιχείο στη βυζαντινή λογοτεχνία και πνευματικά κέντρα, π.χ. Αλεξάνδρεια, Αντιόχεια, Καισάρεια, Κωνσταντινούπολη μορφώνουν τους βυζαντινούς. Τον 4ο αιώνα η χριστιανική γραμματεία έχει δημιουργήσει μια αξιόλογη λογοτεχνία, ενώ η συγγραφική παραγωγή της αρχαιότητας θεωρείται ως προπαιδευτική για τη μελέτη των χριστιανικών κειμένων. Εμφανίζεται η εκκλησιαστική ιστοριογραφία την εποχή του Μ. Κωνσταντίνου και αναπτύσσεται η βυζαντινή θεολογία.

ΕΛΠ 21 - Β', κεφ. 13: Βιογραφία

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ


13.1 H Βιογραφία ως είδος

Αν και η βιογραφία ανθεί στην αυτοκρατορική περίοδο, σπέρματά της έχουμε από προηγούμενους αιώνες, π.χ. το εγκώμιο Ευαγόρας του Ισοκράτη, η παρουσίαση του ιστορικού προσώπου Αγησίλαου από τον Ξενοφώντα, των δημαγωγών της Αθήνας στα Φιλιππικά του Θεόπομπου και στο Περί δημαγωγών του Ιδομενέα. Για τη φιλοσοφική βιογραφία οι βάσεις πρέπει να τέθηκαν από τον Αριστοξένη τον Ταραντίνο (4ος αι. π.Χ.) που έγραψε Βίους φιλοσόφων, ενώ η βιογραφία ιστορικών προσώπων ενισχύθηκε πιθανότατα και από την περιπατητική διδασκαλία.

Μετά τον 3ο αι. π.Χ. σταθμοί στη βιογραφία είναι οι εξής: ο Αντίγονος από την Κάρυστο και ο Έρμιππος από τη Σμύρνη με Βίους συγχρόνων τους φιλοσόφων τον 3ο αιώνα, οι Σωτίων από την Αλεξάνδρεια (Διαδοχαί φιλοσόφων), Σωσικράτης από τη Ρόδο (Χρονικά) και Απολλόδωρος από την Αθήνα (Χρονικά) τον 2ο αιώνα, οι Αλέξανδρος ο Πολυίστωρ (Διαδοχαί φιλοσόφων), ο Δημήτριος από τη Μαγνησία (Ομώνυμοι) και ο Διοκλής από τη Μαγνησία (Διαδρομή των φιλοσόφων) τον 1ο αιώνα π.Χ., η Παμφίλη (Ιστορικά υπομνήματα) τον 1ο αι. μ.Χ., ο Πλούταρχος (Βίοι παράλληλοι) και ο Φαβορίνος τον 1ο-2ο αι. μ.Χ., ο Φιλόσταρτος (Βίοι σοφιστών) και ο Διογένης Λαέρτιος (έγραψε σε 10 βιβλία για τους βίους και τις γνώμες των φιλοσόφων από την αρχή της φιλοσοφίας με βάση τα φιλοσοφικά δόγματα από δάσκαλο σε διάδοχο κ.ο.κ, με πλούσιο ανεκδοτολογικό υλικό και έτσι διέσωσε ανεκτίμητες πληροφορίες) τον 2ο-3ο αιώνα. Το έργο των περισσοτέρων, εκτός από τον Πλούταρχο και το Φιλόστρατο, σώζεται σε αποσπασματική μορφή.

ΕΛΠ 21 - Β', κεφ. 11: Λουκιανός

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11

ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ


11.1 Ο βίος του Λουκιανού

Γεννήθηκε στα Σαμόσατα της Κομμαγηνής (Συρία) γύρω στο 120-125 μ.Χ. Είναι γέννημα της εποχής του, σατιρικός, προσφέρει γέλιο με σοβαρό ύφος (εξ ου και ο χαρακτηρισμός του κατά την αρχαιότητα σπουδογέλοιος), ξεπέρασε τα έργα του παρελθόντος, δεν τα μιμήθηκε. Δείγμα της ωριμότητάς του η δημιουργία του σατιρικού διαλόγου.

Δε γνωρίζουμε πολλά πράγματα για τη ζωή του, καθώς οι σύγχρονοί του δε μίλησαν γι’ αυτόν. Οι πληροφορίες μας προέρχονται από τα δικά του έργα. Στο έργο του Ενύπνιον αναφέρεται στο ενύπνιον (όνειρο) που είδε όταν ήταν παιδί και τον κατηύθυνε στην παιδεία. Στο Δις κατηγορούμενος ο Λουκιανός κατηγορείται αφενός από τη Ρητορική γιατί την εγκατέλειψε και μεταπήδησε στη Φιλοσοφία, αφετέρου από το Διάλογο (το φιλοσοφικό) γιατί τον πρόσβαλε μετατρέποντάς τον σε σατιρικό. Ο Λουκιανός απολογείται και υποστηρίζει αφενός ότι η μεν Ρητορική τότε βρισκόταν σε παρακμή (επικράτηση ασιανισμού και υπεραττικισμού αντί του ορθού κατ’ αυτόν μετριοπαθούς αττικισμού), αφετέρου ότι στην περίοδο της ωριμότητάς του έπρεπε πλέον να αφήσει τα δικαστήρια και τις ρητορείες και να στραφεί στον ήρεμο Διάλογο (όχι στη φιλοσοφία, δεν ακολούθησε κάποια σχολή της εποχής, αλλά έκανε το φιλοσοφικό Διάλογο δικό του εκφραστικό όργανο που ανταποκρινόταν περισσότερο στην καθημερινότητα).

Δημιουργία σατιρικού διαλόγου: ο Λουκιανός υποστήριζε (στα Δις κατηγορούμενος, Βάκχος και Ζεύξις,...) ότι έλεγε έτσι τις αλήθειές του με διασκεδαστικό τρόπο, με τη μορφή του διαλόγου πετύχαινε το τερπνό ενώ με το περιεχόμενο το ωφέλιμο. Ανέμειξε το σοβαρό με το αστείο (παράδοση του σκώμματος, της λοιδορίας, της κωμωδίας, του Μένιππου) σε σωστή αναλογία για να έχει το κατάλληλο αποτέλεσμα κι όχι κάτι το τερατώδες (έναν ιπποκένταυρο). Ο διάλογός του υπηρέτησε την καθημερινότητα Πέθανε μετά το 180 μ.Χ.

ΕΛΠ 21 - Β', κεφ. 8: Αυτοκρατορικοί χρόνοι

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8



ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ


Αυτοκρατορικοί χρόνοι: η ιστορική περίοδος κατά την οποία η Ρώμη ασκεί την εξουσία της με βάση το αυτοκρατορικό σύστημα διακυβέρνησης. Συμβατικά όρια: 31 π.Χ. (ναυμαχία στο Άκτιο) – 330 μ.Χ. (μεταφορά της πρωτεύουσας του κράτους από τη Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη). Η πνευματική παραγωγή πιο σημαντική τους 2 πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες, βασίζεται στην παιδεία και αναπτύσσεται προς δύο κατευθύνσεις: τη φιλοσοφία και τη ρητορική.

ΕΛΠ 21 - Β', κεφ. 6: Ιστιοριογραφία

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ

Οι σημαντικές εξελίξεις (παρακμή πόλης-κράτους, κατακτήσεις Αλέξανδρου, πόλεμοι διαδόχων, ρωμαϊκή κατάκτηση, εμφύλιο στη Ρώμη) της περιόδου από τον 4ο στον 1ο αι. π.Χ. επηρεάζουν την ιστοριογραφία αλλά και το τρόπο με τον οποίο το άτομο αντιλαμβάνεται τη θέση του στην κοινωνία και τον κόσμο: ο υπεύθυνος πολίτης αντικαθίσταται από τον ανίσχυρο υπήκοο, αμέτοχο στις εξελίξεις. Το ενδιαφέρον για τα σύγχρονα γεγονότα και την ιστορία έχει περισσότερο εγκυκλοπαιδικό χαρακτήρα ή φιλοσοφική διάθεση (Πολύβιος).

ΕΛΠ 21 - Β', κεφ. 3: Καλλίμαχος

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

ΚΑΛΛΙΜΑΧΟΣ


3.1 Γενικά στοιχεία για τη ζωή και το έργο του Καλλίμαχου

320 π.Χ. Κυρήνη Αιγύπτου-240 π.Χ. Έζησε πολλά χρόνια στην Αλεξάνδρεια-ίσως να μεγάλωσε κι εκεί. Εργάσθηκε στη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Δεν έγινε ποτέ Διευθυντής της. Ήταν ο πρώτος που κατέβαλε προσπάθεια ταξινόμησης του υλικού της Βιβλιοθήκης, συντάσσοντας καταλόγους (120 τόμους): Πίνακες των εν πάση παιδεία διαλαμψάντων και ων συνέγραψαν.

Συνδύαζε τη βιβλιοθηκονομική με τη φιλολογική εργασία (ασχολήθηκε με ζητήματα γνησιότητας έργων, σημασιολογικά προβλήματα, σχολιασμούς). Επίσης συνέγραψε κατάλογο δραματικών ποιητών + έκανε λεξικογραφική εργασία (Εθνικαί ονομασίαι) + συνδύασε λεξικογραφία με ιστορική έρευνα (Κτίσεις νήσων και πόλεων και μετονομασίαι) + αγαπούσε την παραδοξολογία (Θαυμάτων των εις άπασαν την γην κατά τόπους όντων συναγωγή). Τα περισσότερα έργα του χάθηκαν.

Ενδιαφέροντα του Καλλίμαχου: Φιλολογική περιέργεια > ενδιαφέρον για ιστορία λογοτεχνίας, λεξικογραφία, αναζήτηση πηγών για προέλευση ονομασιών τόπων και πραγμάτων, κλίση του για το σπάνιο και το παράδοξο. Εμπνέεται από την πραγματικότητα εποχής. Το έργο του έχει λόγιο χαρακτήρα: τάση για χρήση σπάνιων λέξεων, δύσκολων εννοιών, οπότε δυσνόητο το έργο του στον πολύ κόσμο.

Σώζονται μόνο οι Ύμνοι και τα Επιγράμματα. Από τα υπόλοιπα ή τίποτα ή αποσπάσματα. Το πλήρες έργο του: 6 Ύμνοι, περίπου 60 επιγράμματα, τα Αίτια (εκτενές ελεγειακό ποίημα για διερεύνηση ετυμολογίας τοπωνυμίων, θεσμών,...), η Εκάλη (επύλλιο), 13 Ίαμβοι και 4 Μέλη (λυρικά ποιήματα), αποσπάσματα αταύτιστα, ποίημα Ίβις (χαμένο σήμερα). Άρα ποικιλία δημιουργημάτων.

Κύριο γνώρισμά του: ανανέωση ποιητικού λόγου (χαρακτηριστικό ελληνιστικής ποίησης γενικότερα). Διέκρινε με το φιλολογικό του αισθητήριο το τέλμα της μίμησης της παράδοσης και υιοθέτησε όχι την απόρριψη, αλλά τη δημιουργική της εκμετάλλευση.

ΕΛΠ 21 - Β', κεφ. 2: Νεωτερικό έπος, επύλλιον

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2



ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟ ΕΠΟΣ ΚΑΙ ΕΠΥΛΛΙΟΝ


2.2 Το Νεωτερικό έπος: Τα Αργοναυτικά του Απολλώνιου του Ρόδιου

Ως αντίδραση στο παραδοσιακό έπος έχουμε στην Αλεξάνδρεια το νεωτερικό έπος με τον Καλλίμαχο και τον Απολλώνιο το Ρόδιο (τα Αργοναυτικά του-4 βιβλία, 5.835 στίχοι- το μόνο ακέραια σωζόμενο έπος της ελληνιστικής εποχής).

2.2.1 Βίος του Απολλώνιου του Ρόδιου

Από την Αλεξάνδρεια. Το έπος του είναι μια προσπάθεια να εφαρμοστούν οι καλλιμάχειες αρχές την ποίηση (μικρό μέγεθος, λόγιος χαρακτήρας, εξαιρετική επεξεργασία της μορφής) παρά τις αρχαίες πηγές που αναφέρονταν σε διαμάχη του Απολλώνιου με τον Καλλίμαχο. Ίσως διαδέχτηκε το Ζηνόδοτο στη διεύθυνση της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, έγινε παιδαγωγός του Πτολεμαίου του Ευεργέτη. Το έργο του έγινε αποδεκτό στη Ρόδο, γι’ αυτό τον αποκαλούσαν Ρόδιο.

ΕΛΠ 21 - Β', κεφ. 1: Γενικά χαρακτηριστικά ελληνιστικής εποχής

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ
ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ


ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: 323 π.Χ. (θάνατος Μ. Αλεξάνδρου-επιβολή της μακεδονικής δυναστείας στην Ελλάδα) - 30 π.Χ. (κατάληψη Αλεξάνδρειας από Αύγουστο και άρα ολοκλήρωση προσάρτησης ελληνικού κόσμου στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία).

Περίοδος σημαντικών αλλαγών: επέκταση ελληνισμού προς ανατολάς, δημιουργία ενιαίου πολιτισμικού χώρου με κυρίαρχη την ελληνική γλώσσα, και νέες πόλεις εκτός ελληνικού χώρου με πρωτεύοντα ρόλο, κυριαρχία μοναρχικών κρατών, τάση για ενασχόληση με την ιδιώτευση και όχι με τα κοινά, οι βασιλικές αυλές γίνονται πολιτ. οικον. πνευμ. Κέντρα, λογοτεχνική παραγωγή με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: 30 π.Χ. (ανάρρηση Αυγούστου στον αυτοκρατορικό θρόνο) – 330 μ.Χ. (μεταφορά της πρωτεύουσας του ρωμαϊκού κράτους στην Κωνσταντινούπολη)

Μεγάλες αλλαγές: η παράδοση αποκτά πλέον βάρος και η ρητορική έχει ηγεμονικό ρόλο, επιδράσεις και στην εκπαίδευση.

ΕΛΠ 21 - Α', κεφ. 14: Ρητορική

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ
ΑΡΧΑΪΚΗ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14

ΡΗΤΟΡΙΚΗ

14.1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Ο κανόνας των 10 αττικών ρητόρων (Αντιφών, Ανδροκίδης, Λυσίας, Ισαίος, Ισοκράτης, Υπερείδης, Λυκούργος, Αισχίνης, Δημοσθένης, Δείναρχος)

Η ρητορική είναι το αγαπημένο παιδί της σοφιστικής, ήκμασε την εποχή της αθηναϊκής δημοκρατίας του 5ου και 4ου αιώνα. Υπάρχουν 3 είδη ρητορικών λόγων: δικανικοί (στα δικαστήρια), επιδεικτικοί (πανηγυρικοί σε γιορτές, ή δημόσιες ταφές) και συμβουλευτικοί (πολιτικοί λόγοι). Αναπτύσσεται όμως παράλληλα η διδασκαλία της ρητορικής από ρητοροδιδάσκαλους σοφιστές σαν το Γοργία, τον Πρωταγόρα και τον Πρόδικο, που διδάσκουν επ’ αμοιβή γραμματική, ρητορική και μαθηματικά. Μερικά από τα θέματα που τους απασχολούν είναι οι επιδείξεις των διδασκάλων, οι ρητορικές ασκήσεις, η επιλογή του καιρού, οι τεχνικές επιρροής της ψυχολογίας του ακροατή. Βασικό στοιχείο της διδασκαλίας είναι η προετοιμασία του ρήτορα για την ενεργό συμμετοχή στα κοινά.

ΕΛΠ 21 - Α΄, κεφ. 13: Ιστοριογραφία

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ
ΑΡΧΑΪΚΗ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13



ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ


Ο Ηρόδοτος αποτιμά θετικά την παραδοσιακή ποίηση (Όμηρο και Ησίοδο) αλλά αμφισβητεί σιωπηρά την ιστορική αξία των επών και περιορίζει το πεδίο μέσα στο οποίο τα συγκεκριμένα έργα μπορούν να γίνουν αντικείμενα κριτικής. Γενικότερα από τη στιγμή που τα αξιομνημόνευτα γεγονότα άρχισαν να καταγράφονται άνοιξε ο δρόμος για τον έλεγχο των πληροφοριών, για τη συνειδητοποίηση της ανάγκης για εξασφάλιση αντικειμενικής πληροφόρησης. Στα μέσα του 5ου αιώνα ο Ηρόδοτος παράλληλα με την εκδήλωση του ενδιαφέροντός του για τη γεωγραφία και την εθνογραφία, εκδηλώνει ενδιαφέρον για τον εντοπισμό της ιστορικής αιτιότητας. Μία γενιά μετά ο Θουκυδίδης θέτει τον άνθρωπο στο κέντρο της ιστορίας του και με τις ήδη ανεπτυγμένες στην εποχή του τεχνικές της λογικής επιχειρηματολογίας προσπαθεί να προσεγγίσει την ιστορική αλήθεια. Με το έργο του μπαίνουν οι βάσεις για μια ιστορία προσηλωμένη στις πολιτικές και στρατιωτικές εξελίξεις. Ο συνεχιστής του Ξενοφών ασχολήθηκε με την ιστορία αλλά παράλληλα και με θέματα φιλοσοφικά και πρακτικά.

Κατά τον Ηρόδοτο η ιστοριογραφία δεν είναι απλώς καταγραφή γεγονότων, όπως τα αντιμετώπισε ο ιστορικός. Έχει τη δύναμη να διαμορφώνει συνειδήσεις. Μέσα από το έργο του προβάλλεται η κοινή συνείδηση της ελληνικότητας (ορίζεται με βάση την κοινή λατρεία, την κοινή γλώσσα και την κοινή καταγωγή) που κατακτήθηκε μέσα από μια μεγάλη ιστορική πρόκληση (τους περσικούς πολέμους) και αποτέλεσε πλέον κεντρικό άξονα της ιστορική σκέψης των Ελλήνων.

Παρασκευή 4 Ιουνίου 2010

ΕΛΠ 21 - Α', κεφ. 3: Λυρική ποίηση

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ
ΑΡΧΑΪΚΗ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ


3.1 Εισαγωγή

Λυρική ποίηση< λύρα= έγχορδο μουσικό όργανο, πολύ αγαπητό στον κόσμο. Παλαιότερες ονομασίες του: φόρμιγξ, κιθαρίς. Πρώτη αναφορά της λέξης λύρα στον Αρχίλοχο. Οι Αλεξανδρινοί φιλόλογοι στη λυρική ποίηση κατέτασσαν μόνο την ποίηση που συνοδευόταν από λύρα. Συνέταξαν τον Κανόνα των 9 λυρικών ποιητών (Αλκαίος, Σαπφώ, Ανακρέοντας, Αλκμάνας, Στησίχορος, Ίβυκος, Σιμωνίδης, Βακχυλίδης, Πίνδαρος). Εμείς σήμερα στη λυρική ποίηση εντάσσουμε και τον ίαμβο και την ελεγεία (συνοδευόταν από αυλό).

Η λυρική ποίηση χρονικά ήκμασε από τις αρχές 7ου αι. έως τα μέσα του 5ου αιώνα. Μέσα 7ου αι.: έγινε μία τεράστια αλλαγή στην ελληνική κοινωνία (αποικισμός, οπότε είχαμε διεύρυνση πνευματικών οριζόντων Ελλήνων, ταξίδια, πλούτος, αναζήτηση καλύτερων όρων ζωής, συμμετοχής στη διαχείριση κοινών και άσκηση εξουσίας, συνειδητοποίηση προσωπικής αξίας και αξίας ελευθερίας).

Οι Έλληνες τραγουδούσαν σε κάθε ευκαιρία της καθημερινής τους ζωής (γάμοι, κηδείες, εργασία, πολεμικές επιχειρήσεις, λατρεία θεών).

ΕΛΠ 21 - Α', κεφ. 2: Προομηρικό και ομηρικό έπος

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ
ΑΡΧΑΪΚΗ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Α' - ΚΕΦ. 2

2.1 ΠΡΟΟΜΗPΙΚΟ ΚΑΙ ΟΜΗΡΙΚΟ ΕΠΟΣ

2.1.1 Επική παράδοση πριν από τον Όμηρο

Τα ομηρικά έπη= τα αρχαιότερα ελληνικά ποιητικά δημιουργήματα που μας διασώθηκαν και η αρχή της ποιητικής παράδοσης Ελλήνων. ΟΜΩΣ

• Ενδείξεις μέσα στα έπη ότι είχαν προηγηθεί και άλλες ποιητικές συνθέσεις.

• Δεν είναι δυνατόν να μην υπήρχαν κι άλλα ποιήματα πριν γιατί ο άνθρωπος έχει την τάση να δημιουργεί

• Είναι τόσο «τέλεια» ως δημιουργήματα που δεν μπορεί να μην υπήρχαν άλλα ποιήματα ως πρόδρομοί τους.

Ομηρικό ζήτημα= το πρόβλημα σχετικά με τη δημιουργία της ομηρικής ποίησης, τη σύνθεση των συγκεκριμένων επών, τη χρονολόγησή τους και την προσωπικότητα του ποιητή.

 Ομηρικά έπη= ώριμο καταστάλαγμα μακράς ποιητικής παράδοσης. Το έπος δημιουργήθηκε μετά την καταστροφή των μυκηναϊκών κέντρων ως ανάμνηση της ύπαρξής τους (# Nilson: το έπος καλλιεργήθηκε σε κέντρα μυκηναϊκού πολιτισμού). Χώρος γέννησης: Ιωνία, 4 μεγάλοι επικοί κύκλοι (Αργοναυτικός, Αιτωλικός, Θηβαϊκός, Τρωικός) = πρώτη ύλη ομηρικών επών.

 Η ύπαρξη προομηρικής επικής παράδοσης επιβεβαιώνεται από το ίδιο το έπος

• Συγκεκριμένες αναφορές μέσα σ’ αυτό σε γεγονότα παρελθόντος (π.χ. τραγούδια αοιδών που στα έπη τραγουδούν παλαιά κλέη ανδρών- Antehomerica Kullmann), π.χ. τραγούδια με υλικό από άλλους επικούς κύκλους που θεωρούνται γνωστοί.

• Θεωρεί γνωστή στους ακροατές την Τρωική εκστρατεία (περιγράφει μόνο 52 ημέρες).

• Θεωρούνται γνωστοί και οι βασικοί ήρωες (π.χ. δεν αναφέρει γενεαλογία τους).

 Χρονικό τόξο προηγηθέντων μυθικών κύκλων: Αργοναυτική εκστρατεία, Αιτωλικός κύκλος, Θηβαϊκός κύκλος, Τρωικός. ΑΡΑ υπήρχε υλικό που οι αοιδοί μετασχημάτιζαν αυτοσχεδιάζοντας με τη βοήθεια στερεότυπων εκφράσεων, ενώ σίγουρα από ένα σημείο και πέρα βοήθησε και η γραφή.

 Η ομηρική ποίηση διατήρησε αναμνήσεις< μυκηναϊκή εποχή (χάλκινα όπλα, λέξεις που δε χρησιμοποιούνταν πλέον τον 8ο αιώνα, π.χ. φάσγανον), ενώ είχε και στοιχεία του 8ου αιώνα (έθιμα ταφής, σιδερένια όπλα,…).

Σίγουρα όμως πολλές αναφορές Ομήρου σε προηγηθέν υλικό είναι απλές ποιητικές επινοήσεις του.

ΕΛΠ 21 - Α', κεφ.1: Κλασική Φιλολογία και βοηθητικές επιστήμες

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ
ΑΡΧΑΪΚΗ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ


Α' - ΚΕΦ. 1

1.1 Κλασική φιλολογία και βοηθητικές επιστήμες


Φιλολογία= επιστήμη με αντικείμενο τα λογοτεχνικά κείμενα.
Στάδια επεξεργασίας αρχαίων κειμένων
Εντοπισμός: Σε επιγραφές (Επιγραφική), παπύρους (Παπυρολογία) και κυρίως χειρόγραφα, συνήθως προϊόντα αλλεπάλληλων αντιγραφών. Η επιγραφική και η παπυρολογία σώζουν το αυθεντικό κείμενο. Τα χειρόγραφα μελετούν η Παλαιογραφία (ανάγνωση χειρογράφων, μελέτη γραφής τους) και η Κωδικολογία (μελέτη τους από τεχνική άποψη, δηλ. χρονολόγηση, βιβλιοδέτηση, ...)
· Αποκατάσταση: Κριτική έκδοση κειμένων (αποκατάσταση στην όσο το δυνατόν πλησιέστερη μορφή προς το πρωτότυπο του συγγραφέα). Συμβάλλει και η Ιστορική Γλωσσολογία (γνώση ιστορίας ελληνικής γλώσσας).
· Ένταξη κειμένων στο ιστορικό και πολιτισμικό τους περιβάλλον: Κατάταξή τους σε είδη. (Ιστορία της Λογοτεχνίας), μελέτη σχέσεων μεταξύ λογοτεχνιών διαφορετικών γλωσσικών ή πολιτισμικών περιοχών (Συγκριτική Λογοτεχνιών).
· Ερμηνεία: Ανάλυση κειμένων σύμφωνα με ορισμένες θεωρητικές αρχές για παραγωγή, οργάνωση και πρόσληψη λογοτεχνικού κειμένου (Θεωρία της Λογοτεχνίας). Επίσης συμβάλλουν και η Θεωρητική Γλωσσολογία και η Φιλοσοφία της Γλώσσας.
· Διευκόλυνση της προσπέλασης ενός μη ειδικού κοινού στα κείμενα: μετάφραση κειμένων σε σύγχρονες γλώσσες, διδασκαλία κειμένων.

Πέμπτη 3 Ιουνίου 2010

Στοιχεία αξιολόγησης ενός λογοτεχνικού κειμένου


1. Το περικείμενο, δηλαδή τι προηγείται, τι έπεται.
2. Το περιεχόμενο του αποσπάσματος.
3. Πώς το απόσπασμα ταιριάζει με τα γενικότερα θέματα του έργου, στο οποίο ανήκει, π.χ. η συνομιλία Έκτορα-Ανδρομάχης τι δείχνει για τον χαρακτήρα του επικού ήρωα.
4. Σκεπτόμαστε το λογοτεχνικό είδος στο οποίο ανήκει το κείμενο, από όπου προέρχεται το απόσπασμα, εντοπίζουμε κι αξιολογούμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε είδους, π.χ. στο δράμα στοιχεία παράστασης, σε αφηγηματικά κείμενα στοιχεία πλοκής και αφηγηματικής εξέλιξης κ.α.
5. Τη δομή, την επιχειρηματολογία και την ικανότητα να πείθει ιδιαίτερα ένα ρητορικό κείμενο.
6. Τη διακειμενικότητα, δηλ. τη σχέση του με κάποιο άλλο κείμενο, παλαιότερο ή νεότερο.
7. Αναγνωρίζουμε αν τυχόν ο χαρακτήρας του κειμένου καθορίζεται από κάποια λογοτεχνική σύμβαση, π.χ. αν είναι προοίμιο, σκηνή ικεσίας, κτλ.
8. Ρητορικά σχήματα, π.χ. αποστροφή, ρητορική ερώτηση κ.α.
9. Σχήματα λόγου, π.χ. μεταφορές, προσωποποιήσεις, κ.α.
10.Ύφος του λόγου, π.χ. λόγιο, λαικό, επίσημο, πομπώδες κ.α, αναφορά σε σχετικό λεξιλόγιο, σύνταξη κτλ.
11. Η σειρά των λέξεων.
12. Μετρική μορφή ενός ποιητικού κειμένου από το πρωτότυπο (μέτρο, διασκελισμός, στιχομυθία, παρήχηση, κτλ)
13. ΠΕΡΙΓΡΑΦΟΥΜΕ ΚΑΙ (ΟΣΟ ΜΠΟΡΟΥΜΕ) ΕΞΗΓΟΥΜΕ. Π.χ. εντοπίζουμε μία παρομοίωση, αναλύουμε τα δύο της μερη, και εξηγούμε γιατί υπάρχει εκεί, ποια είναι η λειτουργία της.